Haftanın tarihine bakış

-Haftanın tarihine bakış -''Hakimiyet Milletindir'' yazılı levha TBMM kürsüsünün arkasına 84 yıl önce asıldı -Tekke ve türbelerin kapatılmasını, tarikatların kaldırılmasını öngören yasa da aynı gün kabul edildi   ANKARA (A.A) - 28.11.2011 - Anayasa'nın 6. Maddesi'nde belirtilen ''Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir'' hükmünün özünü oluşturan ''Hakimiyet Milletindir'' yazılı levha, 84 yıl önce 30 Kasım 1925'te Büyük Millet Meclisi kürsüsünün arkasına asıldı. Tekke ve türbelerin kapatılmasını öngören yasal düzenleme de aynı gün yapıldı. ''Hakimiyet Milletindir'' yazılı levhanın asıldığı ikinci Meclis binası, 1923 yılında mimar Vedat Tek (1873-1942) tarafından Cumhuriyet Halk Fırkası Mahfeli olarak tasarlanarak inşa edildi. Bu bina, birtakım değişikliklerden sonra II. TBMM binası olarak 18 Ekim 1924 tarihinde hizmete açıldı. 29 Ekim 1924'te Cumhuriyetin yıldönümü kutlanan ikinci binada 31 Ekim 1924'de ilk oturum yapıldı. II. TBMM binası, işlevini 27 Mayıs 1960 tarihine kadar 36 yıl boyunca sürdürdü. Bugünkü TBMM binası 6 Ocak 1961'de hizmete girdikten sonra ise Merkezi Antlaşma Örgütüne (CENTO) ayrıldı. 1961-1979 yıllarında CENTO Genel Merkezi olarak kullanılan bina, Ekim 1981'de Cumhuriyet Müzesi olarak ziyarete açıldı.   -''Milli egemenlik''-   22 Haziran 1919 tarihinde yayımlanan Amasya Tamimi, 23 Temmuz-7 Ağustos 1919 tarihlerinde toplanan Erzurum Kongresi ile 4-11 Eylül 1919 arasında yapılan Sivas Kongresi'nde milli egemenliğe doğru adımlar atıldı. Millet Meclisinin 23 Nisan 1920'de açılmasıyla ''egemenlik'' milletin eline geçti. 20 Ocak 1921'de kabul edilen ''Teşkilatı Esasiye Kanunu''nun ilk maddesini, ''Hakimiyet bila kaydü şart milletindir. (...)'' oluşturdu. 1924 tarihli Teşkilatı Esasiye Kanunu'nda ise ''egemenlik'' esası, Üçüncü Madde'de, ''Hakimiyet bilakaydüşart Milletindir'' olarak belirtildi. Bu kanunun Türkçeleştirilmesini sağlayan 10 Ocak 1945 tarihli 4695 kanun sayılı Anayasa'da Üçüncü Madde'de yer alan hükümle ''Hakimiyet bila kaydü şart Milletindir'' ibaresinin, ''Egemenlik kayıtsız şartsız Milletindir''e dönüşümünü tamamladı. 1961 Anayasası'nda bu kavram, düzenlemenin ''Egemenlik'' başlığı altındaki 4. Maddesinde ''Egemenlik kayıtsız şartsız Türk Milleti'nindir''; 1982 Anayasası'nda ise ''Egemenlik'' başlıklı 6. Maddesinde ''Egemenlik, kayıtsız şartsız milletindir'' şeklinde yer aldı.   -Belli başlı öteki olaylar-   28 Kasım 1912- Arnavutluk bağımsızlığını ilan etti. 1920- Mehmet Akif (Ersoy) ve Eşref Edip ''Sebilü'r-Reşad'' dergisini Kastamonu'da çıkarmaya başladı. 1924- Futbolda ilk Fenerbahçe-Beşiktaş maçında Fenerbahçe,  rakibini 2-0 yendi. 1928- İlk kadın avukat Beyhan Hanım İstanbul I. Ticaret Mahkemesinde bir kadın sanığı savundu. 1934- Hakimiyeti Milliye gazetesi ''Ulus'' adıyla çıkmaya başladı. 1935- Bursa'da Merinos Fabrikası ile Gemlik'te Suni İpek Fabrikasının temeli atıldı. 1936- Ereğli Kömür Şirketinin hükümetçe satın alınmasına dair Ankara'da sözleşme imzalandı. 1938- Atatürk'ün vasiyetnamesi açıldı. Atatürk, vasiyetinde; parasının nemasından yakınlarına, manevi evlatlarına aylık, İnönü'nün çocuklarına yükseköğrenim ödeneği bağlanması koşuluyla parasını ve Çankaya'daki mülkünü CHP'ye bıraktı. Nemadan kalacak miktarın her yıl Türk Dil ve Tarih kurumlarınca paylaşılmasını istedi. 1940- II. Dünya Savaşı ortamında 500 kilogramdan fazla tahıl stoklarına Ticaret Bakanlığınca el konulması kararlaştırıldı. 1943- Churchill, Stalin ve Roosevelt, Tahran'da bir araya geldi. 1951- Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu kabul edildi. Kanun, 1 Ocak 1952'de yürürlüğe girdi. 1961- Fenerbahçe'nin milli futbolcusu Can Bartu, İtalya'nın Fiorentina takımına transfer oldu. Bartu, 11 Temmuzda Lazio takımıyla anlaşmış; ancak Bartu'nun askerliği nedeniyle bu transfer gerçekleşememişti. 1967- NATO Genel Sekreteri Brosio Ankara'da Dışişleri Bakanı İhsan Sabri Çağlayangil ile görüştü ve Atina'ya geçti. Türk jetleri Kıbrıs üzerinde uyarı uçuşları yaptı. 1979- Vatikan Devlet Başkanı Papa II. Jean Paul resmi ziyaret için Türkiye'ye geldi. 1995- Yahudi asıllı iş adamı Nesim Malki, Bursa'da uğradığı silahlı saldırıda öldü. 2002- Abdullah Gül başkanlığında kurulan 58. Hükümet güvenoyu aldı. 2002- Türk şiirinin büyük ustalarından Melih Cevdet Anday İstanbul'da vefat etti. ''Garip'' şiir akımının yaşayan son temsilcisi Anday 87 yaşındaydı. 2002- Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi öğretim üyesi Prof. Dr. Bülent Tanör İstanbul'da öldü. 2005- Türk okurlarının ''Ters Akıyordu Volga'' adlı kitabıyla beğenisini kazanan yazar Hatice Alptekin öldü. 2006- Papa 16. Benediktus, Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer'in  davetlisi olarak Türkiye'ye geldi.    29 Kasım 1846- Türk müziği bestecisi Hammammizade İsmail Dede Efendi hayatını kaybetti. 1932- Jön Türk hareketinin önderlerinden düşünür Abdullah Cevdet öldü. 1935- İstanbul'da Paşabahçe Şişe ve Cam Fabrikası açıldı. 1936- Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesinde Devrim Tarihi  dersleri başladı. 1937- Hatay'da bağımsız rejim yürürlüğe girdi. 1958- Besteci Necip Celal Antel İstanbul'da yaşamını yitirdi. 1978- ''Halkın Tapınağı'' adlı tarikata üye 913 kişi Guyana ormanlarındaki merkezlerinde zehir içerek topluca intihar etti. 1982- Aktör Cary Grant öldü.   30 Kasım 1900- Yazar Oscar Wilde Paris'te bir otel odasında, duvar kağıdına ''Birimiz gitmeli'' diye yazarak intihar etti. 1909- Osmanlı tarihiyle ilgili bilimsel çalışmalar yapmak amacıyla Tarihi Osmani Encümeni kuruldu. 1919- Fransa'daki seçimlerde kadınlara ilk kez oy hakkı tanındı. 1925- Tekke ve zaviyelerin kapatılmasına ilişkin kanun kabul edildi. 1925- Salahiyetsiz sarık ve ruhani kıyafet taşıyanların cezalandırılmasına ilişkin kanun çıktı. 1925- TBMM kürsüsünün arkasındaki duvara ''Hakimiyet Milletindir'' yazılı levha asıldı. 1929- Gazi Mustafa Kemal, Alman tarihçi Emil Ludwig'i Çankaya'da kabul etti. 1930- Paris'teki bir film şirketinin düzenlediği uluslararası ses yarışmasının Türkiye bölümü, Cumhuriyet gazetesince gerçekleştirildi. Yarışmaya katılan otuz sekiz kişiden Hudadat Şakir Hanım, yirmi jüri üyesinden on altısının oyuyla ''Türkiye Ses Kraliçesi'' seçildi. 1952- ABD ilk hidrojen bombasını Eniwetok Adası'nda patlattı. 1971- İdamla yargılanan Mahir Çayan ve arkadaşları, İstanbul Askeri Cezaevi'nden tünel kazarak kaçtı. 1973- Anadolu, Çukurova ve Dicle üniversiteleri kuruldu. 1997- Genel Nüfus Tespiti ve Seçmen Yazımı gerçekleştirildi. Türkiye'nin nüfusu 62 milyon 865 bin 574 olarak belirlendi. 2007- İstanbul-Isparta seferini yapan Atlasjet'e ait uçak, Isparta'nın Keçiborlu ilçesi yakınlarında düştü. Kazada, 7'si mürettebat 57 kişi öldü. 2007- Başbakan Erdoğan, 17 Ekim'de TBMM'den çıkarılan sınır ötesi operasyon konusundaki tezkerenin ardından, ''28 Kasım itibarıyla sınır ötesi operasyona ilişkin Türk Silahlı Kuvvetlerinin yetkilendirildiğini'' açıkladı. 2009- Gazeteci Abdülkadir Yücelman ile Yönetmen Ahmet Uluçay vefat etti. 2009- Türk Patent Enstitüsü, rakıya ''milli içki'' tescili verdi.   1 Aralık 1402- Timur, 57 yıldır Rodos şövalyelerinin hüküm sürdüğü İzmir'i kuşattı. 1906- Dünyanın ilk sinema salonu Paris'te açıldı. 1928- Yeni Türk harflerinin kullanımı yürürlüğe girdi. Gazeteler, mecmualar, levha, tabela ve ilanlar yeni harflerle basılmaya başladı. 1928- II. İktisat Şurası toplandı. 1928- Vakit gazetesinin 30 Kasımda başlattığı ''Mutlu Çiftler Müsabakası'' ilgiyle karşılandı. 1928- Osmanlı borçlarının tasfiyesine ilişkin anlaşma TBMM'de onaylandı. 1940- II. Dünya Savaşı dolayısıyla Türkiye'de geceleri karartma uygulaması başladı. 1943- Roosevelt, Churchill ve Stalin'in katıldığı Tahran Konferansı sona erdi. 1950- Türk askerleri, Kore'de Kunuri Zaferi'ni kazandı. 1954- Gazeteci Hüseyin Cahit Yalçın cezaevine konuldu. 1964- Türkiye ile Avrupa Ekonomik Topluluğu arasında ortaklık kurulmasını öngören, 12 Eylül 1963'te imzalanan Ankara Antlaşması yürürlüğe girdi. 1965- Ereğli'de grizu patlamasında dokuz işçi öldü. 1968- Şarkıcı, oyuncu Dario Moreno 47 yaşında İstanbul'da öldü. 1980- Turgut Özal Başbakanlık Müsteşarlığına atandı. 1980- Sanat dergisi ''Gösteri'' yayımlanmaya başladı. 1986- Yazar Demir Özlü, hakkında açılan davaya katılmaması gerekçesiyle vatandaşlıktan çıkarıldı. 1989- Doğu Almanya Parlamentosu, Komünist Parti'yi iptal etti. 1994- Tango şarkıcısı Şecaattin Tanyerli öldü. 2004- Yargıtay Başkanı Eraslan Özkaya yaş haddinden emekliye ayrıldı. 2007- TSK, Irak'ın kuzeyinde bulunan teröristleri etkisiz hale getirmek için verilen yetki çerçevesinde ilk operasyonu gerçekleştirdi. Hakkari'nin Çukurca ilçesinin güneydoğusunda Irak hudutları içinde tespit edilen 50-60 kişilik bir terörist grubuna ateş destek vasıtalarıyla operasyon düzenleyen TSK, önemli ölçüde zayiat verdirdi. 2009- Yazar Cahide Birgül, vefat etti. 2010- DİSK genel başkanlarından Kemal Türkler'in öldürülmesine ilişkin Ünal Osmanağaoğlu'nun yargılandığı dava, zaman aşımı süresi dolduğu gerekçesiyle ortadan kaldırıldı.   2 Aralık 1804- Napolyon Bonapart, Paris'te Papa'nın elinden taç giyerek Fransa İmparatoru oldu. 1873- Türkiye'nin ilk borsası sayılan ''Dersaadet Tahvilat Borsası'' açıldı. 1888- Vatan şairi Namık Kemal 48 yaşında Sakız Adası'nda öldü. 1901- King Camp Gillette tarafından jiletin patenti alındı. 1909- Leo Baekland ilk yapay plastik ''Bakalit''in patentini aldı. 1909- Fransız Baron Cathers, Osmanlı'daki ilk uçak gösterisini yaptı. Uçak, Şişli Hürriyeti Ebediye tepesinden Bulgar Hastanesine indi. 1914- Avusturya, Belgrad'ı işgal etti. 1918- Ermenistan, Osmanlı devletinden bağımsızlığını ilan etti. 1920- Gümrü Antlaşması ile Kars Ermenistan'dan alındı. 1928- Celal Sahir (Erozan) Bey'in hazırladığı İmla Lügati yayımlandı. Celal Sahir Bey, 1932'de Türk Dil Kurumu kurucuları arasında yer aldı. 1961- Küba lideri Fidel Castro, kendisini Küba'yı komünizme taşıyacak bir Marksist Leninist olarak deklare etti. 1963- Karadeniz Teknik Üniversitesi Trabzon'da açıldı. 1963- Türkiye'nin ilk koalisyon hükümetinin başkanı İsmet İnönü 24 yıl sonra ilk kez üstlendiği başbakanlık görevinden istifa etti. 1982- Dr. Robert K. Jarvik tarafından geliştirilen ilk yapay kalp, Barney Clark adlı hastaya takıldı. 1988- Benazir Butto, Pakistan Başbakanı olarak yemin etti. 1993- Eğitimci Fikret Madaralı öldü. 1993- Kolombiyalı uyuşturucu imparatoru Pablo Escobar, Meddelin'de güvenlik güçlerince öldürüldü. 1995- Sendikacı, yazar, siyaset adamı Kemal Sülker öldü. 2003- Yargıtay 11. Ceza Dairesi, kayıp trilyon davasında kapatılan RP'nin Genel Başkanı Necmettin Erbakan'a ''özel belgede sahtecilik'' suçundan verilen 2 yıl 4 ay hapis cezasını oybirliğiyle onayladı. 2003- Türkiye'nin gazete ve dergi dağıtımında ilk isimlerinden Fazıl Ünverdi 87 yaşında İstanbul'da öldü. 2010- Kentlere en az zararı vererek, insanları öldürmek üzere taktik nükleer silah olarak tasarlanan nötron bombasını icat eden Samuel T. Cohen 89 yaşında öldü.   3 Aralık 1574- Sultan II. Selim öldü. 1918- I. Dünya Savaşı'ndan sonra Londra'da yapılan Müttefik Kongresi sona erdi; Almanya'nın savaş tazminatı ödemesine karar verildi. 1923- Teşkilatı Esasiye Encümeni yeni anayasayı görüşmeye başladı. 1932- Şair Samih Rıfat öldü. 1934- Dini kisvelerle ilgili yasaklar öngören Bazı Kisvelerin Giyilemeyeceğine Dair Kanun kabul edildi. 1942- Zonguldak'ta bir maden ocağındaki kazada 63 işçi öldü. 1956- İngiltere ve Fransa, Süveyş'ten çekileceklerini açıkladı. 1959- Dr. Fazıl Küçük, Kıbrıs Cumhurbaşkanı Yardımcısı oldu. 1967- İlk kalp nakli ameliyatını, Güney Afrikalı kalp cerrahı Dr. Christian Barnard, Cape Town'da yaptı; hasta 18 gün yaşayabildi. 1971- Prof. Dr. Mümtaz Soysal 6 yıl 8 ay hapse mahkum edildi. 1971- Pakistan-Hindistan Savaşı başladı. 1981- Bülent Ecevit, dört aylık hapis cezasını çekmek üzere Ankara Merkez Kapalı Cezaevi'ne konuldu. 1989- Malta'da biraraya gelen ABD Başkanı George Bush ve Sovyetler Birliği Komünist Partisi Genel Sekreteri Mihail Gorbaçov, ''soğuk savaş''ın bittiğini resmen ilan etti. 1994- Şair Orhan Şaik Gökyay İstanbul'da öldü. 1999- Bakanlar Kurulu, Bolu'ya bağlı Düzce ilçesinin il, Kaynaşlı ve Derince beldelerinin de Düzce'ye bağlı ilçe yapılmasına karar verdi.   4 Aralık 1897- Osmanlı devleti ile Yunanistan arasında barış anlaşması imzalandı. 1920- Ankara'da maaşlarını alamayan öğretmenler ilk kez grev yaptı. 1929- Türk parasının değerini yükseltmek için alınacak önlemlerle her yerde yerli malı kullanılmasını hedefleyen bir kararname yayımlandı. 1933- Eskişehir Şeker Fabrikası kuruldu. 1943- İnönü-Churchil-Roosevelt arasında Kahire Konferansı yapıldı. 1945- İstanbul'da komünizm karşıtı gösteride, Tan, La Turquie, Yeni Dünya matbaaları, Berrak ve ABC kitapevleri tahrip edildi. 1955- Türkiye'de ilk elektrikli tren, İstanbul'da Sirkeci Halkalı arasında çalışmaya başladı. 1961- İngiltere'de doğum kontrol hapları serbestçe satışa çıkarıldı. 1981- ABD Başkanı Ronald Reagan CIA'nın ülkedeki casusluk faaliyetlerine izin vererek örgütün yetkilerini genişletti. 1983- Gazeteci yazar Doğan Avcıoğlu 57 yaşında yaşamını yitirdi. 1993- Rock müzisyeni Frank Zappa 52 yaşında Los Angeles'ta öldü. 1994- Yazar, çevirmen Burhan Arpad vefat etti. 2010- Tiyatro yönetmeni ve oyuncusu Deniz Uyguner hayata gözlerini yumdu. 2010- Besteci Mustafa Sevilen 91 yaşında vefat etti. (EKİP-SKA-JM)