HİLMİ HACALOĞLU
T24 - Kolombiya, ABD’nin Güney Amerika’daki en sıkı müttefiki. Venezuela ise Birleşik Devletler gözünde neredeyse İran’dan farksız. Bu çelişki Güney Amerika’da her geçen gün daha da büyüyor. Kolombiya Planı kapsamında geçtiğimiz yıl altı askeri üssün ABD ordusunun kullanımına açılması, kıtanın Amerikan muhaliflerinin özellikle de Venezuela lideri Chavez’in tepkisini çekti. Önceki hafta Kolombiya’nın ABD Büyükelçisi’nin yaptığı “Venezuela FARC gerillalarını barındırıyor” açıklaması gerilimi daha da büyüttü. Bunun üzerine Chavez ilk kez “savaş” ihtimalini dillendirdi. Hafta sonu ise birliklerin Kolombiya sınırına kaydırıldığını duyurdu. Güney Amerika’da sular ısınıyor. TRT Türk’te yayınlanan Dünyanın Tanıkları ve Sınırsız Haber programları için 23 gün boyunca dolaştığım Venezuela ve Kolombiya’da yaşananları sizler için kaleme alıyorum.
“…’İstasyondakilerin tümü ölmüş olmalı, üç bin kadar kişiydiler’ dedi, Jose Arcadio Segundo. Kadın ona acıyormuş gibi baktı. ‘Burada hiç ölen olmadı. Büyük amcanız albayın döneminden bu yana Macondo’da hiçbir şey olmadı’…” Gabriel Garcia Marquez, 1928’deki işçi kıyımının nasıl unutturulduğunu büyülü romanı “Yüzyıllık Yalnızlık”ta böyle anlatır. Amerikan firması United Fruit Company’nin muz plantasyonlarındaki ücret politikasına karşı direnen işçiler, hükümet askerlerince kent meydanında taranarak öldürülmesi halkın hafızasından silinir.
Bogota’ya giderken aklımda en fazla yer tutan şey, Marquez’in bu satırlarıydı. Ne de olsa Kolombiya, son iki yüzyıldır şiddet ve direnişin ülkesiydi. Kitaplardan, gazetelerden okuduğum ülkenin “gerçek”liğini merak ediyordum.
İlk yemek yediğimiz lokantada yemeğin yanında Coca-Cola ısmarladık. “Menüde yok” dedi garson, “Mango veya passion fruit suyu vereyim, hem taze sıkılmış”. Üsteledik. Dünya içecek devinin ülkedeki sendikacı ölümlerinden sorumlu olduğunu ve o yüzden boykot ettiklerini söyledi.
Gazeteci olduğumuzu öğrenince masamıza gelen lokanta sahibi Manuel Cardoso öğretmenler sendikası üyesi. Cardoso, Kolombiya’daki güçlü sendika geleneği hakkında bilgi verdi. Son 23 yılda ülkede 2700 sendikacı öldürülmüş. 2008’de dünyanın 143 ülkesinde öldürülen sendikacı sayısı, 76. Emeğin savunucularından 49’u tek ülkede yok edilmiş. Nerede mi? Bildiniz, Kolombiya’da. Anlayacağınız emeğin “Yüzyıllık Yalnızlığı” sürüyor.
Umut ve korku ayrılmaz ikili
ABD’de yasadışı yollardan sokulan kokainin yüzde 90’ının üretildiği Kolombiya’da şiddet, hâlâ kol geziyor. Ama sokaklarda -hele de pazar günleri- insanı şaşkına döndüren bir coşku, huzur ve mutluluk var. Bogota’nın en merkezi yeri, 7. Cadde, her pazar trafiğe kapanıyor. Sokak satıcıları, salsa dansçıları, sokak şarkıcıları ile kent neredeyse açıkhava panayırına dönüyor.
400 bin Kolombiya yurttaşı Ekvator’da mülteci, toprakların üçte biri komünist gerilla örgütü FARC’ın kontrolünde, uyuşturucu baronları şiddete başvurmaktan çekinmiyor, eleştirel gazeteciler tehdit altında, paramiliterlerin kırsaldaki baskısı yüzünden topraklarını terk eden üç milyon kişi hâlâ bir gün baba ocaklarına döneceği günü bekliyor. İnanması güç ama tüm bunlar aynı topraklarda eş zamanlı yaşanıyor. İnsanlardaki ruh haline Bolivar Meydanı’nda haftasonları oğluyla birlikte turistlere lama turu attıran eski bir koka yetiştiricisi tercüman oluyor; “Bir gün yaşadıklarımızın hesabını sormak için şimdi yaşamak zorundayız, ama unutmadan biriktirerek.”
Kolombiya’nın asıl sorunu Chavez
Kolombiya son dönemde Venezuella’yla ilişkilerinde büyük sorunlar yaşıyor. Geçen hafta Venezuela lideri Hugo Chavez, Bogota yönetimiyle diplomatik ilişkileri kestiğini duyurdu. Venezuela lideri bu hafta sonu ise devlet televizyonunda Kolombiya sınırına yığınak yaptığını açıkladı. Chavez’e göre, iki ülkeyi savaşın eşiğine gelmesinin tek sorumlusu, 7 Ağustos’ta görev süresi sona erecek Devlet Başkanı Alvaro Uribe.
Uribe’nin ülkeyi yönettiği sekiz yılda ABD-Kolombiya ilişkileri altın dönemini yaşadı. Uribe, ABD’nin Clinton döneminde (1999) uyuşturucu kaçakçılığı ve komünist gerillalarla mücadele için uygulamaya koyduğu “Kolombiya Planı”na hep sadık kaldı. Washington-Bogota yakınlaşmasından rahatsız olan Chavez için geçtiğimiz yıl Kolombiya Parlamentosu’nun onayına ihtiyaç duyulmadan altı askeri üssün Amerikan Ordusu’nun kullanımına açılması ve ülkedeki FARC gerillalarının Venezuela tarafından eğitildiği ve himaye edildiği iddiaları bardağı taşıran olaylar oldu.
Santos’un yeni başlangıç umudu buzdolabında
Haziran ayında Kolombiya’daki başkanlık seçimlerinin ikinci ayağında ezici bir farkla ipi göğüsleyen Jose Manuel Santos, Venezuela’yla ilişkilerde yeni bir sayfa açmak istiyor. Eski Savunma Bakanı, Uribe ekolünden bir isim. Sertlik yanlısı siyasetçi, 2008’de Ekvator’daki FARC gerillalarına yönelik sınır ötesi operasyonun emrini veren kişi. ABD’yle ilişkilere selefi gibi çok önem veriyor.
Her ne kadar başkanlık törenine Chavez’i çağıracağını söylese de Venezuela liderinin bu davete icabet edeceğini söylemek pek mümkün görünmüyor. Çünkü Santos’tan ilişkilerde yumuşama isteği yönündeki açıklamalar gelirken Uribe, geçen hafta ABD Büyükelçisi aracılığıyla FARC’ın Venezuela’daki kamplarını gösteren görüntüleri dağıttı. Yeni başkanın barış çubuğu çağrısı yaptığı anda eski başkanın bu hamlesi ilişkileri yeniden yokuşa sürdü.
Genel bir “Kolombiya resmi” eşliğinde başladığımız yazı dizisine yarından itibaren Kolombiya Planı, narko-trafik, FARC, Venezuela’yla yaşanan sorunların ekonomiye yansımasına dair “içeriden manzaralar”la devam edeceğiz.
Yarın: Kolombiya Planı
Rakamlarla Kolombiya
Yüzölçümü: 1,138,914 kilometrekare
Nüfus: 44, 205,293
Milli Gelir: 401 milyar dolar
Kişi Başına Düşen Gelir: 9,200 dolar
İşsizlik: %12
İhracat: 34 milyar dolar (%38 ABD, %16 Venezuela)
İthalat: 31 milyar dolar (%29 ABD, %11 Çin)
Doğrudan Yabancı Yatırım Stoğu: 74 milyar dolar
Askeri Harcamalar: Yaklaşık 3 milyar dolar (2005)
Eğitim Harcamaları: Yaklaşık 4,2 milyar dolar
İnternet Kullanıcısı Sayısı: 17,1 milyon
Cep Telefonu Abonesi: 41,365 milyon
Rakamlarla Venezuela
Yüzölçümü: 912,050 kilometrekare
Nüfus: 27,223,228
Milli Gelir: 350,1 milyar dolar
Kişi Başına Düşen Gelir: 13,100 dolar
İşsizlik: %7,9
İhracat: 57,6 dolar (%39,8 ABD, % 7,6 Hollanda Antileri )
İthalat: 38,4 milyar dolar ( %26,1 ABD, %12,6 Kolombiya)
Doğrudan Yabancı Yatırım Stoğu: 38,27 milyar dolar
Askeri Harcamalar: 3,5 milyar dolar (2005)
Eğitim Harcamaları: 10,2 milyar dolar
İnternet Kullanıcısı Sayısı: 7,1 milyon
Cep Telefonu Abonesi: 27 milyon
