Gözlerin kalbin aynası olduğuna, saklamak istediğimiz duyguları ele verdiğine inanılır.
Onların sadece beyinde olup bitenleri yansıtmadığı, olayları hatırlama ve karar alma süreçlerini de etkilediği düşünülüyor.
Gözlerimiz sürekli hareket halindedir. Bunların bir kısmı bilinçli hareketler olsa da çoğu bilinçaltı yapılan kontrolsüz hareketlerdir. Okurken örneğin her bir kelime üzerinde duran, sonra sıçrayarak bir sonraki kelimeye geçen hızlı ve seri hareketler yapar.
Bir odaya girdiğimizde benzer hareketleri daha geniş açılı bir şekilde yaparız. Yürürken kafamızın hareketini telafi ederek etrafımızda gördüklerimizi sabit kılmak için istemsiz bir şekilde yaptığımız kısa göz hareketlerimiz olur. Uyku sırasında ise REM (hızlı göz hareketleri) aşamasında gözler yine hareket halindedir.
Bugün bazı göz hareketlerimizin düşünme sürecimizi ifşa ettiğine dair veriler ortaya çıkıyor.
BBC Türkçe'de yayımlanan habere göre, geçen yıl yayımlanan bir araştırma, gözbebeği büyümesinin karar alma sürecindeki belirsizlik derecesiyle ilgili olduğunu gösteriyor. Eğer aldığımız karar konusunda çok emin değilsek daha fazla uyarılma uyarılma hissederiz ki bu da gözbebeklerinin büyümesine neden olur. Gözdeki bu değişim ise ne söyleyeceğimize dair ipuçları verir. Araştırmacılar, ‘hayır’ demeyi huy edinmiş temkinli bir insanı ‘evet’ demeye götürecek kararı ne zaman alacağını öngörebilmişti.
Göz hareketleriyle tahmin
Göz hareketlerini gözleme yoluyla kişinin aklından geçen sayıyı tahmin etmek bile mümkün olmuştu. Zürih Üniversitesi’nde 12 gönüllü üzerinde yapılan deneyde deneklerden 40 rakam söylemeleri istenerek bu sırada yaptıkları göz hareketleri takip edildi.
Deneklerin göz hareketlerinin yönü ve ölçüsü incelenerek gösterilen sayının bir öncekinden büyük mü küçük mü olduğu ve aradaki farkın ne kadar olduğu tahmin edilebiliyordu.
Deneklerin sayıları söylerken, bu sayı öncekinden büyükse gözlerinin sağ yukarıya, küçükse sol aşağıya baktığı görüldü. Bu hareket değişimi ne kadar fazlaysa sayılar arasındaki fark da o kadar büyük oluyordu. Bu ise beyinde soyut sayıları boşluktaki hareketlerle ilişkilendirdiğimizi gösteriyordu.
2013’te İsveçli araştırmacılar, göz hareketlerinin hatırlamayı kolaylaştırıcı bir fonksiyonu olduğuna dair yeni veriler yayımladı.
Bir şey hatırlamaya çalışırken gözlerimizi bilinçsiz olarak hareket ettiririz.
Belli bir karara itmek
Göz hareketlerine bakılarak insanların karar alma süreçleri de etkilenebilir. Araştırmalar, kararsızlık gösterilen anlar ya da belli bir seçenek üzerinde daha fazla durulduğunun gözlendiği anların belirlenerek insanların o yönde karar almaya itilebileceğini gösteriyor.
Örneğin pazarlamacılar bu taktikleri kullanıp hemen daha fazla meyilli olduğumuzu hissettikleri bir üründe indirim yaparak bizi o yönde karar almaya itebiliyor.
Göz takip uygulamaları içeren akıllı telefonlar ve benzeri cihazlarla insanların karar alma sürecinin uzaktan da etkilenebileceği belirtiliyor. Örneğin internet üzerinden alışveriş yapıyorsak bakışlarımızın kaydığı ürün için ücretsiz postalama servisi teklif edilerek o ürünü satın alma yönünde karar vermemiz sağlanabilir.
Londra’daki UCL Üniversitesi’nden nörolog Daniel Richardson “Gözler düşünme sürecimize açılan birer pencere gibidir, ama onların ne kadar bilgi sızdırdığının farkında bile değiliz.” diyor.
