Cem Rifat Sey / İstanbul
İstanbul’da düzenlenen ve Afganistan’ın 2014 yılı sonrası geleceğinin ele alındığı toplantıda Türkiye’nin Kabil’de görevi yeni sona eren büyükelçisi Basat Öztürk, 13 yıldır süren çabaların hedefine ulaşmadığını anlatarak, Batı ülkelerine sitem etti.
Bugünkü oturumda Türkiye’nin Afganistan’daki rolü tartışıldı. Panelde konuşan Basat Öztürk, Türkiye de dahil olmak üzere Batı’nın son 13 yılda Afganistan’a hem maddi olarak çok büyük yatırım yaptığını, hem de birçok insanın can verdiğini hatırlatarak, “fakat ortaya çıkan sonuç, Bonn Konferansı’nda tanımlanan hedefiten uzak” dedi.
2012 yılında yapılan Tokyo Konferansı’nda konan hedeflerin de hiç gerçekçi olmadığını belirten Öztürk, “tabii Afganistan’a sonsuz para da aktarmamız mümkün değil, Afganların da sorumluluk üstlenmesi gerekli” şeklinde konuştu.
Batı ülkelerinin 2009 yılında yapılan devlet başkanlığı seçimleri sırasındaki müdahelelerinin de hiç yapıcı olmadığını ve Afganistan Devlet Başkanı Hamid Karzai’nin bunu bugüne kadar unutmadığını savunan Öztürk, “tabii o seçimler dünyada görülen diğer seçimlerle kıyaslanabilecek gibi değildi ama Afganistan’da ‘stratejik bir sabır göstermek zorundayız” ifadesini kullandı.
Bugün Afganistan’da bulunan yabancı kuvvetlerin tümünün hemen geri çekilmesinin doğru olmayacağını vurgulayan Öztürk, ülkede barış sağlanmasına yönelik çeşitli girişimlere de değinerek, “Türkiye hiçbir yapay barış görüşmesinin parşası olamaz. Tüm tarafların dahil olduğu süreçleri destekleriz ve eğer herkes bize arabulucu olun derse de bunu görev kabul ederiz” dedi.
Bir soru üzerine Türkiye’nin bölgede liderlik iddiası ya da talebi olmadığını açıklayan Öztürk, “ama o bölgede başka bir bölgesel lider de yok” diyerek, Türkiye’nin girişimiyle başlayan İstanbul Süreci’nin bu nedenle bölgede kollektif liderlik öngördüğünü anlattı. Ancak bunun için de bölge ülkelerinin süreci gerçekten desteklediklerini göstermelerinin zorunlu olduğunu vurguladı ve bugüne kadar bunu göstermediklerini de sözlerine ekledi.
Türkiye’nin “dost ve kardeş kabul ettiği Afganistan’ı desteklemeye devam edeceğini kaydeden Öztürk yine de, “Somali, Libya, Mısır veya Suriye gibi krizlerin ister istemez Afganistan’a yapılan yardımları” etkilediğini ve kısıtladığını bildirdi.
Afganistan’ın eski Dışişleri Bakan Yardımcısı Mahmud Saykal ise Türkiye’nin ülkesine verdiği desteğin önemini anlattı. Ankara’nın birbiriyle kavgalı olan hem Afganistan, hem de Pakistan ile çok iyi ilişkileri olduğunu söyleyen Afgan politikacı, “İstanbul Süreci’ni başlatarak Türkiye bölgede çok önemli bir iş yaptı” dedi. Bugün Afganistan’da 400 Türk şirketinin toplam 1,75 milyon dolarlık yatırım yaptığını, 35 bin iş sahası açtığını bildiren Saykal, güvenlik, sağlık ve eğitim alanlarında işbirliğinin bundan sonra daha da güçleneceğine inandığını belirtti.
Saykal, ülkesinde Türkiye’nin bir model ülke olarak algılandığını da, “bugün başkan adayı olan birçok politikacı Afganistan’daki siyasi sistemi Türkiye’dekine benzer şekilde değiştirmek istiyor” diyerek vurguladı.
Fakat Saykal bir de uyarı yaptı:
“Türkiye son yıllarda Afgan devletiyle ilişkilerini çok hassas yürütmeye dikkat etti. Arabuluculuk yapmak tabii iyidir ama Afganistan’da olanların kurbanı olanlar da adalet istiyor. Türkiye’nin bunu unutmaması lâzım.”
