Irak Kürt Bölgesel Yönetimi'nin (IKBY) bağımsızlık referandumu donrası Türkiye ile gerilen ilişkiler sonrası, Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, “Kuzey Irak bakalım petrolü hangi kanallarla nereye akıtacak veya nereye satacak? Vana bizde. Vanayı kapattığımız an o iş de bitti” ifadelerini kullanmıştı. Dün de (28 Eylül 2017) Irak Başbakanı Haydar el İbadi, Türkiye’nin petrol ticareti konusunda yalnızca Bağdat’ı muhatap alacağını açıkladı. Bu gelişmelerden sonra Kürdistan Demokrat Partisi’nin (KDP) Rusya temsilcisi olan Hoşavi Babakr, bağımsızlık referandumu nedeniyle Türkiye’nin kendi üzerinden petrol akışını durdurması halinde, petrolü Rusya’nın yardımıyla Suriye üzerinden ihraç edebileceklerini söyledi.
Başta Türkiye olmak üzere bütün dünyadan yükselen itirazlara rağmen referandumu gerçekleştirerek tansiyonu zirveye taşıyan Irak Kürt Bölgesel Yönetimi’nin (IKBY) bu adımının ardından bölgede gerilim daha da tırmanıyor. Bağdat’ın hava sahasının kapatılacağını duyurmasının ardından cuma (bugün) saat 18:00’a kadar Erbil ve Süleymaniye’ye bütün uçuşların durması beklenirken bir kritik adım da ‘petrol’ üzerinden geldi. Daha önce Kerkük dahil tartışmalı bölgelere federal orduyu gönderme kararı aldıklarını açıklayan Irak Başbakanı İbadi dün de Türkiye ile petrol satışının Bağdat üzerinden yapılması konusunda anlaştıklarını duyurdu. İbadi, Türkiye’nin petrol ticareti konusunda yalnızca Bağdat’ı muhatap alacağını açıkladı. Başbakan Binali Yıldırım’la telefonda görüşen Irak Başbakanı Haydar el İbadi’nin ofisinden yapılan açıklamada şu ifadeler kullanıldı: “Yıldırım, Irak Kürdistan’ında pazartesi düzenlenen bağımsızlık referandumunun ardından Irak hükümetinin aldığı veya almak istediği tüm kararlara verdiği desteği yineledi.”
Karar'ın haberine göre; açıklamaya göre petrol ihracatı da yalnızca Irak hükümetiyle sınırlandırılacak. Ankara’nın Irak Kürt Bölgesel Yönetimi’ndeki (IKBY) ile şu anki petrol ihracatının nasıl devam edeceğine ilişkin ise bilgi verilmedi.
Rus haber ajansı Sputnik, İbadi’nin ayrıca Türkiye ile IKBY arasında daha önce yapılan petrol anlaşmasının da merkezi hükümete lehine revize edileceği konusunda da uzlaşıya varıldığını duyurdu. Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan da IKBY referandumunun ardından yaptığı açıklamada, “Kuzey Irak bakalım petrolü hangi kanallarla nereye akıtacak veya nereye satacak? Vana bizde. Vanayı kapattığımız an o iş de bitti” ifadelerini kullanmıştı.
Bağdat’tan bu kriti açıklama geldikten kısa bir süre sonra yine Rus haber ajansı Sputnik kaynaklı bir bayka gelişme daha yaşandı. IKBY Başkanı Mesud Barzani’nin liderliğini yaptığı Kürdistan Demokrat Partisi’nin (KDP) Rusya temsilcisi olan Hoşavi Babakr, bağımsızlık referandumu nedeniyle Türkiye’nin kendi üzerinden petrol akışını durdurması halinde, petrolü Rusya’nın yardımıyla Suriye üzerinden ihraç edebileceklerini söyledi. Babakr Sputnik’e demecinde, “Kürtlerin petrolü Suriye üzerinden satmak gibi bir seçeneği var. Rusya’yla sevkiyatın Akdeniz üzerinden yapılması konusunda anlaşabiliriz. Bu ihtimali Suriye ile konuşmayı planlıyoruz. Zira Rusya’nın Suriye hükümeti üzerinde önemli bir etkisi var” dedi. Türkiye dahil çeşitli ülkelerin, IKBY’deki bağımsızlık referandumu ardından petrol akışının kesilebileceği yönündeki uyarılarının gerçekte uygulanabileceğine ise inanmadığını da kaydeden Babakr, şöyle devam etti: “Petrol akışı Türkiye için yararlı. Zira bunun için ödeme yapıyoruz. Petrol ve gaz akışı durursa ekonominin diğer alanları da zarar görür. Kürdistan’ın ana gelir kaynağı olan petrol gelirleri yok olursa alım gücümüz de olmaz. Dolayısıyla bu, Türkiye’den ithalatın azalmasına ve Türkiye’deki Kürtlerin hoşnutsuz olmasına sebep olur.
"Etkileri IKBY ile sınırlı kalmaz"
İran Dışişleri Bakanı Muhammed Cevad Zarif, Irak Kürt Bölgesel Yönetimi’ndeki (IKBY) bağımsızlık referandumunun ‘büyük bir stratejik hata’ olduğunu belirtti. Birleşmiş Milletler (BM) 72. Genel Kurulunun ardından New York’taki temaslarına devam eden Zarif, ‘The Asian Society’ kuruluşunda gazetcilerin konu ile ilgili sorularını yanıtladı. IKBY’deki referandumla ilgili sorular üzerine Zarif, “Bunun çok ciddi hata olduğuna inanıyoruz. Kürtlerin dostu insanlar olarak, Kürtlerin ebedi dostları olarak kalacağız. Irak’taki Kürt bölgesiyle sınırlı kalmayacak büyük bir stratejik hata olduğuna inanıyoruz” diye konuştu.
Uçuşlar bu gün duruyor
Referandumun ardından Bağdat’ın, havaalanları ve sınır kapıları devri talebini geri çeviren IKBY’ye yönelik İbadi hükümetenin aldığı uçuş yasağı bugün saat 18:00’da başlıyor. Aralarında Türkiye ve İran’ın da olduğu pek çok ülke yasak başlamadan önce Erbil ve Süleymaniye’ye en büyük yolcu uçaklarını göndererek buradaki vatandaşlarını tahliye çalışmalarını hızlandırdı. Öte yandan Bağdat ve Erbil arasındaki havalimanı pazarlığı da kızışıyor. Kürt yönetimi, Bağdat’ın havalimanlarına gözlemci gönderebileceğini, ancak havalimanlarında Kürt varlığının süreceğini açıkladı. IKBY Ulaştırma Bakanı Mevlüd Murad, özerk Kürt yönetimine bağlı birimleri havalimanlarında tutmaya kararlı olduklarını, ancak Irak hükümetinin gözlemcilerine Erbil ve Süleymaniye’de ev sahipliği yapabileceklerini ifade etti. Bağdat bu talebe cevap vermedi. IKBY’nin sınırları içerisinde birisi Erbil, diğeri Süleymaniye’de olmak üzere iki tane uluslararası havalimanı bulunuyor.
171 yılda 110 bağımsızlık oylaması yapıldı
Dünya genelinde bugüne kadar 110 bağımsızlık referandumu düzenlendi. Bunların ilki, 1846 yılında Afrika ülkesi Liberya’da yapıldı ve bağımsızlıkla sonuçlandı. Yapılan 110 referandumun 75 tanesinde ‘Evet’ sonucu çıktı. Bağımsızlığa ‘Hayır’ denilen referandumların sayısı ise 35 oldu. Yapılan referandumlarda toplam 50 ülke bağımsızlık ilan etti ve uluslararası toplum tarafından tanındı. 10 ülkede ise referandum sonuçlarını fiili bağımsızlık izledi. Bu ülkeler, uluslararası toplum tarafından tanınmıyor. Referandumdan ‘Evet’ sonucu çıkmasına rağmen bağımsızlığını kazanamayan ülke sayısı ise 9. Egemenliği altındaki topraklarda en fazla bağımsızlık oylaması yapılan ülke Fransa oldu. Fransa’nın sömürgesi konumundaki 26 ülke bağımsızlığına kavuştu.
