Erdoğan Köşk'e çıkarsa, başbakanlığa kim gelecek?

AKP Merkez Karar Yürütme Kurulu (MKYK) toplantısı ve Başbakan Tayyip Erdoğan’ın Cumhurbaşkanı Abdullah Gül ile görüşmesinin ardından cumhurbaşkanlığı seçimleri için yol haritasının belirlendiği öne sürüldü. Başbakan Erdoğan’ın cumhurbaşkanlığına aday olması beklenirken, seçimlere kadar olan 10 aylık sürede Bülent Arınç, Binali Yıldırım, Ali Babacan, Ahmet Davutoğlu ve Mehmet Ali Şahin’in başbakanlık için ismi geçiyor. 2015 seçimlerinin ardından ise Cumhurbaşkanı Gül’ün AKP’nin genel başkanı olacağı iddia ediliyor.

Başbakan Tayyip Erdoğan’ın Cumhurbaşkanı Abdullah Gül’le yaptığı ikinci görüşme ve gerçekleştirdiği istişare toplantıları, AKP’nin cumhurbaşkanlığı seçimindeki yol haritasını büyük ölçüde netleştirdi. Partide yapılan değerlendirmelerin ardından ortaya 3 aşamalı Köşk planı çıktı. Erdoğan’ın oyun planında ‘Ara seçimle dışarıdan Başbakan seçtirmek’ ile ‘Başbakan ayrı, genel başkanın ayrı isimlerden olması’ formüllerinin olmadığı görüldü.

 

10 aylık stres testi

 

Hürriyet gazetesinden Nuray Babacan’ın haberine göre, Erdoğan cumhurbaşkanı adayı olacak. Partiyi genel seçime kadar olan 10 aylık sürede geçici başbakan yönetecek. Gül, siyasi konjonktüre bağlı olarak 2015’te seçimin ardından partinin başına geçecek. Bu planın iki önemli gerekçesi olduğu belirtiliyor. Erdoğan, halk tarafından seçilen cumhurbaşkanı olarak 10 aylık süreyi ‘fiili başkan’ gibi yönetecek. Bu yaklaşım, işleyişte sorun çıkarmaz, toplumda da genel kabul görürse, ‘etkisiz başbakan’ formülüyle devam edilecek. Erdoğan, 2015’teki genel seçimleri Köşk’ten yönetecek. Ancak formülde tıkanma yaşanırsa, ‘daha güçlü başbakan formülü’nü devreye sokulacak. Abdullah Gül, seçimlerde önce aday olacak, sonra genel başkan seçilecek.

 

Tek koltuk, tek lider

 

Erdoğan’ın Köşk’e çıkmasıyla hem başbakanlık, hem de AKP Genel Başkanlığı koltukları boşalacak. Bu nedenle de gözler bu 2 koltuğun yeni sahibine yönelecek. Kulislerde Erdoğan’ın yeni görevlendirme için 45 gün içinde yapılacak AKP kongresinde seçilecek ismi bekleyeceği belirtilirken, bu süre içinde başbakanlığı, başbakan yardımcılarından birinin vekaleten yürüteceği, bu ismin de Bülent Arınç olabileceği belirtiliyor.

 

2015 sonrası planı

 

Aynı şekilde Gül de milletvekili olmadığı için bu formülün dışında kalıyor. Kulislerde, partinin gelecek planlarında adları öne çıkan Gül ve Kurtulmuş’un milletvekili olmalarıyla birlikte liderlik konusundaki asıl yarışın, seçimlerden sonra 2015’te başlayacağı belirtiliyor.

 

Ay sonuna kadar tur

 

AKP’nin büyük ölçüde ortaya çıkan Köşk planıyla ilgili son istişareler mayıs ayı boyunca sürecek. AKP, 9 Mayıs’ta milletvekilleriyle Afyon’da toplanacak. 2 gün sürecek toplantıya bu kez milletvekillerinin aileleri davet edilmedi. Parti, 16 Mayıs’ta il başkanları, belediye başkanları ve milletvekillerinin katılımıyla ‘büyük istişare’ toplantısı yapacak. Erdoğan ile Gül’ün son istişareleri de mayıs ayının sonunda gerçekleşecek.

 

Başbakanlık için 5 aday

 

Başbakan Erdoğan’ın cumhurbaşkanlığına aday olacağı yorumları güçlenirken, geçiş hükümeti için senaryolar tartışılıyor.

AKP MKYK’den çıkan mevcut seçim sistemi ve 3 dönem kuralıyla devam kararları Başbakan Tayyip Erdoğan’ın cumhurbaşkanlığına aday olacağı beklentisini güçlendirirken partide “Erdoğan Köşk’e çıkarsa geçiş hükümetinin başbakanı kim olacak?” sorusuna da yanıt aranıyor.

Cumhuriyet gazetesinden Emine Kaplan’ın haberine göre, 2015 seçimlerine kadar Başbakan Yardımcısı Bülent Arınç, eski Ulaştırma Bakanı Binali Yıldırım ya da Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu’nun geçiş hükümetini kurup başbakanlığı yürütebileceği belirtiliyor. Hürriyet gazetesinden Nuray Babacan ise başbakanlık için adı geçen isimlerin yanı sıra Ali Babacan ve Mehmet Ali Şahin’in de seçime kadar hükümetin başına geçebileceğini belirtti.

Partide sayısı az da olsa Erdoğan’ın Köşk’e çıkmayıp Gül’le devam edilebileceği, 2019 seçimlerine dönük planlamalar yapılabileceği görüşü de dile getiriliyor.

AKP MKYK’de alınan kararlar kulisleri hareketlendirdi. AKP kulislerinde, cumhurbaşkanlığı seçimlerine ilişkin şu değerlendirme ve senaryolar konuşuluyor:

Erdoğan Köşk’e çıkarsa geçiş hükümeti kurulur: MKYK’de mevcut seçim sistemi ve 3 dönem kuralıyla devam kararı, Başbakan’ın adaylığı kesin olarak düşündüğünün işareti. Eğer Cumhurbaşkanı Gül ile yaptıkları görüşmeden sonra Erdoğan’ın adaylığına karar verilir ve seçimi de kazanırsa mevcut hükümet düşmüş olacak. 2015 genel seçimine kadar geçiş hükümeti kurulur. Geçiş hükümetinde Başbakan Yardımcısı Arınç, eski Ulaştırma Bakanı Yıldırım, Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu başbakanlığı yürütebilir. Partinin kongresinin de 45 gün içinde toplanması gerekiyor. Yeni cumhurbaşkanının hükümeti kurmakla görevlendireceği isim genel başkan da seçilebilir, yine 2015 seçimine kadar genel başkan ve başbakan farklı isimlerden olabilir.

Erdoğan Köşk’e çıkarsa Gül’ün konumu: Abdullah Gül, milletvekili olmadığı için başbakanlığı devralma gibi bir durumu yok. Gül’ün milletvekili olması için “erken genel seçim” ya da “ara seçim” düşünülmüyor. Gül, 2015 seçimlerine kadar beklemek zorunda. Bu süreçte Erdoğan, Gül’ün kendisiyle uyumlu çalışıp çalışmayacağını görmek isteyecektir. Erdoğan, Köşk’e çıksa bile başbakan ve parti genel başkanlığı konusunda Gül ile görüşmeleri devam edecektir. Erdoğan, partinin üzerindeki elini çekmeyecektir. Bu nedenle de kendisiyle uyumlu çalışacak bir genel başkan ister. Gül, eğer bu koşullara uymayı kabul ederse kendisine başbakanlık yolu açılabilir.

Erdoğan partide kalmaya karar verirse: Başbakan Erdoğan’ın aday olması güçlü bir beklenti olarak ortaya çıkmasına rağmen tersi bir durum da ortaya çıkabilir. Milletvekilleri, MYK, MKYK ve parti teşkilatlarda Erdoğan’ın aday olması gerektiği yönünde bir görüş oluşsa da Başbakan, Cumhurbaşkanı Gül ile son karar toplantısında “Parti beni istiyor ama benim tercihim sizden yana” diyebilir. Bu durumda MKYK’de 3 dönem kuralına devam edilmesi yönünde karar alınmış olsa bile Erdoğan için tüzükte bir istisna getirilebilir. MKYK’nin kararı, istisna için engel değil.

2015’te hedef anayasal çoğunluk: Dar ve daraltılmış bölge seçim sistemlerinden vazgeçildi, ancak partili yarı başkanlık ya da başkanlık hedefinden vazgeçmiş değil. 2015 seçimlerinde en azından anayasayı referandumla bile olsa değiştirebilecek 330’un üzerinde bir milletvekili sayısı hedefleniyor. Eğer bu sayıya ulaşılabilirse Köşk’e kim çıkarsa çıksın bir anayasa değişikliği yapılır. Eğer yarı başkanlık ya da başkanlık sistemine ilişkin bir anayasa değişikliğinin hemen ardından da cumhurbaşkanının görev süresine bakılmaksızın bir başkanlık seçimine gidilir. Başkan adayı yine Erdoğan olur. Genel ve yerel seçimin birleşeceği 2019 seçimleri ile aynı yıl yapılacak Cumhurbaşkanlığı seçimiyle ilgili planlamalar da yapılabilir.

Erdoğan ve Gül’ün karşılıklı güç denemesi: Erdoğan, Çankaya Köşkü’ne çıkarsa fiili yarı başkan gibi tüm yetkilerini kullanarak hem cumhurbaşkanlığı hem başbakanlık yapmak istiyor. Bunun için de başbakan olacak kişinin Erdoğan’la yetki çatışmasına girmeyecek bir kişinin olması gerekiyor. Cumhurbaşkanı Gül ise “kukla başbakan” olmayacağını zaman zaman verdiği mesajlarla ortaya koydu. Erdoğan, partinin başında kalırsa ise yine halk tarafından seçilen cumhurbaşkanının kendisinin önüne geçmesini, hükümetin politikalarını sekteye uğratacak kararlar almasını istemiyor. Abdullah Gül, Erdoğan’dan sonra parti tabanında sevilen ve saygı duyulan bir isim. Erdoğan, bu süreci “Gül’ü küstürmeyecek”, parti kurma ya da başka oluşumlara girmesini önleyecek şekilde götürmek istiyor. Erdoğan, Gül’ün partiye genel başkan olması durumunda kendisiyle uyumlu çalışmasını sağlamak için zemin hazırlamaya çalışıyor. Erdoğan’ın istişare sürecini bu kadar uzatması, karar görüşmesini en sona bırakması da Gül’ü bu duruma zorlama amacı taşıyor.

 

Karar mayıs sonu, adaylık temmuzda

 

Erdoğan, 9-11 Mayıs günlerinde Afyon’da milletvekilleriyle kamp yapacak. Bu toplantının ardından AKP Genel Merkezi’nde bakanların da katılımıyla geniş bir MYK toplantısı yapılabileceği belirtiliyor. Erdoğan’ın tüm bu aşamaların tamamlanmasının ardından mayıs sonuna doğru Cumhurbaşkanı Gül ile son karar görüşmesini yapacağı kaydediliyor. Ancak bu görüşmede adayın kim olacağı belirlense de Erdoğan’ın adaylık başvuru takviminden önce açıklama yapması beklenmiyor. AKP yöneticileri, Erdoğan’ın adaylık takviminin başlamasıyla birlikte partinin cumhurbaşkanı adayını açıklayacağı kaydediliyor. YSK’nin belirleyeceği takvime Cumhurbaşkanlığı için adaylık başvurularının 29 Haziran’da başlaması, 3 Temmuz’da da sona ermesi planlanıyor. YSK’nin taslağına göre, geçici aday listesi 8 Temmuz’da Resmi Gazete’de yayımlanacak, kesinleşmiş liste ise 11 Temmuz’da açıklanacak. Cumhurbaşkanlığı seçimi için ilk tur 10 Ağustos, ilk turda kazanan aday olmazsa ikinci tur ise 24 Ağustos’ta yapılacak.

 

 AKP vitrini yenilenecek

 

3 dönem kuralı nedeniyle 2015 seçimlerinde Başbakan yardımcıları Bülent Arınç, Bekir Bozdağ, Beşir Atalay ve Ali Babacan, TBMM Başkanı Cemil Çiçek, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Faruk Çelik, AB Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, AKP Genel Başkan Yardımcıları Mehmet Ali Şahin, Hüseyin Çelik, Salih Kapusuz ve Haluk İpek, grup başkanvekilleri Mustafa Elitaş ve Nurettin Canikli gibi isimlerin yer aldığı 68 milletvekili aday olamayacak. AKP MYK’de yapılan değerlendirmede, 3 dönem kuralı kaldırılsa bile bu milletvekillerinden 20 kadarının tekrar aday yapılabileceği belirtilerek, ihtiyaç duyulan isimlerin parti yönetiminde ve başka alanlarda görevlendirilebileceği belirtildi.

 

Arınç: Hayırlı olsun

 

Başbakan Yardımcısı Arınç, Kuzey Irak’taki Rudaw gazetesine yaptığı açıklamada, Erdoğan’ın cumhurbaşkanlığına aday olup olmayacağı konusunda şu görüşü dile getirdi:

“12 yıl başbakanlıktan sonra sayın Başbakanımızın sayın Cumhurbaşkanı ile görüştükten sonra eğer arzu ederse ve düşüncesinde varsa adaylığını koyacağını düşünüyorum. Başbakanımız yine kendisi, sayın Cumhurbaşkanımız veya bir başkası ile ilgili tablo nedir, arkasında destek var mıdır, bu destek onu cumhurbaşkanı yapar mı, partinin durumu ne olacaktır, Türkiye’nin gidişatı nereyedir, ekonomik ve siyasi istikrarın bozulmaması için nasıl bir karar alınması gerekiyor bence bunların hepsini düşünecek ve sonunda bir karar verecektir. Şahsi kanaatimi sorarsanız, hemen bütün şartlar sayın Başbakanımızın aday olmasını ve yeni cumhurbaşkanı olarak seçilmesini işaret ediyor. Ben de ‘hayırlı olsun’ diyorum. Hem onun vereceği karar hem de sayın Cumhurbaşkanımızın onunla birlikte yapacakları toplantıda görüşecekleri konular bence çok önemli. Herhalde 20 gün sonra falan Cumhurbaşkanımız ve Başbakanımızın birlikte görüştükleri ve verdikleri kararı duyacağız.”