İfade Özgürlüğü Derneği’nin Engelli Web 2020 Raporu'na göre, 2020 sonu itibariyle 467 bin 11 web sitesi 764 farklı kurum tarafından verilen 408 bin 808 farklı kararla erişime engellendi.
İstanbul Bilgi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Yaman Akdeniz ve Uzman Araştırmacı Ozan Güven tarafından hazırlanan raporda 2020 sonu itibarıyla Türkiye’den 467 bin 11 web sitesinin 764 farklı kurum (mahkemeler ve idari kurumlar) tarafından verilen 408 bin 808 farklı kararla erişime engellendiği belirtiliyor. Derneğin raporlama çalışması kapsamında tespit edildiği kadarı ile 2020 sonu itibarı ile 150 bin URL adresine, 7 bin 500 Twitter hesabına, 50 bin tweete, 12 bin YouTube videosuna, 8 bin Facebook içeriğine ve 6 bin 800 Instagram içeriğine de 5651 sayılı Kanun ve diğer hükümlere istinaden erişim engellendi.
2020’de 15 bin 832 haber ‘yok oldu’
EngelliWeb projesi kapsamında 2020 yılı içinde tespit edildiği kadarıyla Türkiye’den toplam 58 bin 809 alan adı erişime engellendi. Bu engellemelerin çoğunluğu (yüzde 89), 52 bin 185 alan adı ile BTK Başkanı tarafından 5651 sayılı Kanun’un 8. maddesi kapsamında erişime engellendi.
3 bin 25 alan adına hakimlik, savcılık ve mahkeme kararlarıyla, 1.615 alan adına Sermaye Piyasası Kurulu tarafından, 1.428 alan adına Sağlık Bakanlığı, Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu tarafından, 234 alan adına Spor Toto Teşkilat Başkanlığı tarafından, 128 alan adına Milli Piyango İdaresi Genel Müdürlüğü tarafından, 96 alan adına Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından, 88 alan adına Tütün ve Alkol Dairesi Başkanlığı tarafından, 4 alan adına Erişim Sağlayıcıları Birliği tarafından, 3 alan adına icra müdürlükleri tarafından, 2 alan adına Türkiye Jokey Kulübü (TJK) tarafından ve 1 alan adına da Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) tarafından erişimin engellendiği tespit edildi.
EngelliWeb projesi kapsamında 2020 sonuna kadar 9. madde kapsamında 468 farklı hakimlik tarafından verilen 5 bin 136 farklı kararla erişimi engellendi. 22.554 haber (URL adresi) ve kaldırılan, çıkartılan veya silinen 15 bin 832 haber (URL adresi) tespit edildi.
URL bazında 4 bin 620 haber içeriği kaldırıldı
2020 yılı içinde, 5651 sayılı Kanun’un 9. maddesi dayanak gösterilerek 236 farklı sulh ceza hakimliği tarafından verilen toplam 819 farklı karar ile erişime engellenen 5 bin 645 haber adresi (URL) tespit edildi. Tespit edilen 5 bin 645 erişime engelli haberden 4 bin 620 tanesi (yüzde 81) haber siteleri (içerik sağlayıcıları) tarafından bu haberler erişime engellendikten sonra yayından çıkartıldı ve kaldırıldı.
İfade Özgürlüğü Derneği raporunda, 2020 yılında haberleri erişime engellenen 74 haber sitesine yer verildi. OdaTV, T24, Cumhuriyet, Yeni Akit ve Birgün gibi haber sitelerinin erişimine engellenen haber sayılarında 2019’a göre düşüş tespit edilirken, 2019 listesinde yer almayan 2020’de ise 136 haberi erişime engellenen Tarımdan Haber sitesi 10. sıradan girdi. Tarımdan Haber , Yeniçağ Gazetesi ve ABC Gazetesi erişim engeli getirilen tüm haberleri kaldırırken, sırasıyla Hürriyet, haberler.com, Sabah, Milliyet ve sondakika.com sayısal olarak en çok haberi sitesinden kaldıran medya organları oldu. Diken haber sitesi ise erişime engellenen 19 haberinden sadece 4 tanesini, Bianet erişime engellenen 26 haberinden 4 tanesini, Sendika.org 9 erişime engellenen haberinden 2 tanesini kaldırdı. BBC, DW Türkçe, Alevinet, Euronews TR ve Independent Türkçe ise erişime engellenen haberlerinin hiçbirini kaldırmadı.
Kaldırılan içerik oranının artması bekleniyor
2019 içerik kaldırma ortalaması yüzde 76 civarında tespit edilmişken, 2020’de bu ortalama yüzde 81 olarak hesaplandı. Raporda, 5651 sayılı Kanun’da Temmuz 2020’de yapılan ve ‘Sosyal medya düzenlemesi’ olarak bilinen değişiklikler sonrasında bu oranın 2021’de daha da artmasının beklendiği öngörülüyor.
2020 yılı içinde URL bazında “en çok haberi engellenen haber sitesi” kategorisinde 2 bin 251 haberi engellenen Hürriyet birinci sırada yer aldı, Hürriyet’i, Sabah (1.376) Cumhuriyet (986), Sözcü (918) ve T24 (915) izledi.
URL bazında erişime engellenen 2 bin 251 haberden 1.936 haberi (yüzde 86) kaldıran Hürriyet yine birinci sırada yer alırken, erişime engellenen 1.376 haberden 934 haberi (yüzde 68) kaldıran Sabah ikinci sırada, 915 haberden 884 haberi (yüzde 97) kaldıran T24 üçüncü sırada yer aldı. T24’ü, Takvim, OdaTv ve haberler.com izledi.
“Sansür mekanizmasının yıkıcı etkileri devam edecek”
İfade Özgürlüğü Derneği raporunda Türkiye’nin dünyadaki durumu Twitter, Facebook, Google, Wordpress, Reddit, TikTok ve Linkedin platformları tarafından yayınlanan şeffaflık raporları da incelenerek değerlendirildi. Raporda 2020 içinde hakkında yasal işlem yapılan sosyal medya hesapları ile ilgili istatistiki bilgilere de yer verildi. Raporda, erişim engelleme uygulamalarının 15. yılına girerken, devletin karmaşık İnternet Sansür Mekanizması daha önce olmadığı kadar canlı ve aktif şekilde işlemeye ve gelişmeye devam ettiği belirtildi. 2020 içinde RTÜK’ün de internet ile ilgili yetkisini kullanmaya başladığı ve sosyal medya platformlarının da Türkiye’de yasal temsilci bulundurmalarının sağlandığı ifade edildi. Ayrıca şu değerlendirme paylaşıldı:
“2020 yılında atılan adımların detaylı değerlendirmesine 2021 raporumuzda yer verilecekken güçlendirilmiş sansür ve kontrol mekanizmasının yakıcı ve yıkıcı etkisi gelecek yıllarda da devam edecektir.”
İfade özgürlüğü derneği hakkında
Merkezi İstanbul’da bulunan İfade Özgürlüğü Derneği (İFÖD) Ağustos 2017’dea kuruldu. Bu anlamda, ifade özgürlüğü hakkı ihlale uğrayan veya bu hakkı tehlike altında olan kişilere yaşadıkları ihlallere karşı hukuki yardım sağlamak, bu amaçla araştırma, eğitim, ulusal ve uluslararası iş birliği dahil çalışmalar yapmak ve dayanışmak ayrıca bu kişilerin haklarının güvence altına alınmasına katkıda bulunmak amacı ile çalışmalarını sürdürüyor.
