Her 10 emekliden 7’si borç içinde. Bunlar arasında icralık olanlar da var. Çoğu emekli maaşıyla geçinemediğini belirtiyor. Bu yüzden devletten faizsiz kredi desteği verilmesini istiyorlar. Hatta SGK’dan 10 maaş avans talepleri de bulunuyor.
Posta'dan Bilal Emin Turan haberine göre, Emeklilerin aldığı maaşların hiç de yeterli olmadığı gün gibi ortada. Bunu biz söylemiyoruz. Araştırmalarda emekliye sorulan sorunun cevabı bu. Her 100 emeklinin 95’i emekli aylığının yeterli olmadığını söylüyor. Taban maaşlar, açlık ve yoksulluk sınırı da belli. Köylerde yaşayan ve kendi evi olan emekliler bir şekilde ay sonunu getirebiliyor belki. Ancak çoğunlukla kentlerde yaşayan ve evi barkı olmayan 3 milyona yakın emekli bulunuyor. Kiralar ateş pahası, faturalar cep yakıyor. Pazarlarda kış zammı almış başını gidiyor. ‘Ay sonunda emeklinin cebinde tek kuruşu dahi kalmıyor’ desek yeridir. Emekli parası kalmadığı gibi bir de eksi bakiyeye düşüyor.
Faiz ve masrafla maliyet yükseldi
Verilere göre; emeklinin yarısı kredi kartı kullanıyor. Kira ve faturalara ancak parası yeten emeklilerin çoğu ya çalışıyor ya eş-dost yardımıyla geçiniyor ya da kredi kartına yükleniyor. O da yetmeyince okuyan ya da evlenecek çocuğunun masraflarını karşılamak için yeri geliyor bankaların kapını çalıyor. Ancak kredi maliyetleri çok yüksek. Örneğin; emekli 5 bin lira kredi çekmek istediğinde 1 yıllık maliyet yüzde 30’u buluyor. En düşük kredi faizi aylık yüzde 1.5 seviyesinde. Faizler yüksek olduğu gibi ek maliyetler de cabası.
Bloke nedeniyle aylık çekemiyor
Bu maliyetlerin arasında faiz, sigorta tutarı, tahsis ücreti, Banka Sigorta Muamele Vergisi (BSMV) gibi kesintiler yer alıyor. Yani sadece faiz değil ek masraflar da çok yüksek. Bu maliyetle aylık taksitler de yüksek oluyor. Krediye ihtiyacı olup da çekebilen için asıl zorlu süreç bundan sonra başlıyor. Borçlar zamanında ödenemediği için kredi alırken imzalatılan muvafakatname yani maaşa bloke izni nedeniyle emekli, maaşını da günü gelince çekemez hale geliyor. Borca batan bazı emekliler hayatlarının sonuna kadar taksit ve faizi ödemek zorunda kalıyor.
"Bize karşı daha cömert olsunlar"
Gırtlağına kadar borca batan emeklilerin, devletten başka tutunacağı bir dal yok. “Devlet bize sahip çıksın” diyen emeklilerin talepleri şöyle: “Birçok şirkete hibe ve kredi desteği var. Biz de bu ülke için alın teri döktük. Devlet baba bize de kamu bankaları aracılığıyla faizsiz ve masrafsız kredi desteği versin. Bize ayrıcalık tanınsın. Kaynak kullanmada devletimiz bize karşı biraz daha cömert olsun. Kredi çekemeyenlere de SGK, 10 maaşa kadar avans versin. Avans sayesinde faiz de ödemeyiz. Rahat ederiz.”
Yaş tamam ama prim eksik
Emekli olabilmek için gerekli şartlar yasalarla açıkça belirtilmiş. Bu şartlardan ilki belirli bir çalışma yaşını doldurmuş olmak, ikincisi ise prim eksiği yani prim gün sayısını doldurmak. İki durumdan birini tamamlayanların sayısı bir hayli fazla. Emekli olabilmek için yaş şartını tamamladığı halde prim eksiği olan ve bu açığı bir türlü kapatamayan 100 binlerce vatandaş var. Üstelik bu kişiler ilerlemiş yaşı nedeniyle ya çalışamıyor ya da iş bulamıyor.
İsteğe bağlı sigorta ödeyerek açığı kapatmak mümkün ama gelir yoksa o da mümkün değil. Primi tamamlamak için askerlik ve doğum borçlanması gibi kolaylıklar olsa da primi tamamlamaya yetmiyor. En düşük prim ihtiyacı 3600. O da 9 Eylül 1999’dan önce sigorta olanlar için geçerli. Ama bu primi dahi dolduramayanlar, devletten destek bekliyor. Bağkur’da kısmen geriye dönük borçlanma imkanı olsa da SSK’da bu söz konusu değil. Ancak belli bir yaşın üzerinde olup da primi tamamlayamamış vatandaşa, ihtiyacı olan primi borçlanarak ödeme hakkı tanınabilir. Geliri olmayan, emeklilik hayali de kaybolmak üzere olan vatandaşların talebi bu yönde.
Yıllar sonra maaş iptali
Yıllarca düzenli emekli maaşı aldıktan sonra bir gün maaşının kesildiğini ya da azaldığını söyleyen emeklilere çok sık rastlar olduk. Bunun bazı nedenleri var. İşyeriyle ilgili bir sorunun tespiti, emeklilik başvurusunda primlerin yanlış hesabı ilk akla gelenler. Bu yüzden emekli edilenlere 10 binlerce lira borç çıkarılıyor. Evet SGK’nın yersiz ödemeyi geri isteme hakkı var. Ama 3 veya 4 yıl sonra bu hatanın tespit edilmesi emekliyi ciddi anlamda zorluyor. İşte bir okurdan gelen e-posta:
“2012 yılının Eylül ayında SGK’dan emekli oldum. 42 ay düzenli maaş aldım. 42 ayın sonunda SGK denetmen raporuna istinaden 135 günümü sildi ve yaklaşık 50 bin lira geri ödeme istedi. 135 günü tekrar tamamlayarak yeniden emekli oldum. Fakat emekli olduktan sonra bağlanan maaşımdan 980 lira kesinti başladı. Bu konuda çok mağdurum.”
