Bilkent Üniversitesi İktisat Bölümü'nde görev yapan Prof Dr. Erinç Yeldan, Marmara Bölgesi'ndeki nüfus olarak yoğun, sanayi bakımından gelişmiş şehirlerde yılbaşı öncesi 3 gün süren elektrik kesintilerinin sebebinin AKP'nin izlediği enerji politikaları olduğunu savundu. Elektirik kesintileri hükümet tarafından 'dış mihraklar'a bağlanmasına karşın Yeldan, "AKP izlediği enerji politikaları ile; enerjide dışa bağımlılığı azaltma ve ‘yenilenebilir enerjiyi destekleme’ söylemine karşın, doğalgaza ve ithal kömüre ağırlık veren karar ve uygulamalarıyla, dışa bağımlılığın ve fosil yakıt egemenliğinin artmasını sağlamıştır" ifadesini kullandı.
Erinç Yeldan'ın Cumhuriyet gazetesinin bugünkü (11 Ocak 2017) nüshasında yayımlanan 'Elektrik kesintileri neyin sonucu?' başlıklı yazısı şöyle:
Geçen hafta içerisinde başta Marmara Bölgesi olmak üzere Türkiye’nin büyük bölümünü olumsuz etkileyen ve ciddi ekonomik kayıplara yol açan elektrik kesintileri yaşandı. "Resmi kaynaklar" kesintilerin nedenini soğuk hava şartlarına bağlar ve iletim şebekesinde yaşanan arızalarla açıklamaya çalışırken, TMMOB Makine Mühendisleri Odası 4 Ocak tarihli basın bildirisiyle sorunların gerçek özünü kamuoyu ile paylaşmaktaydı.
Makine Mühendisleri Odası’nın (MMO’nun) açıklamalarına göre, kesintilerin temel nedeni ve daha genel olarak ülkemizde enerjiye erişimde yaşanan sorunların ana kaynağı, enerjide dışa bağımlılık, kaynak kullanımı ve yönetimindeki plansızlık ile enerji yönetimindeki hatalardır.
MMO, 2015’te elektrik üretimi içinde, doğalgazın payının yüzde 37.9 olarak gerçekleştiğini; bu oranın 2016’nın ilk on bir ayında yüzde 33.4’e gerilemiş olduğunu belirtmektedir. Geçen hafta yoğunlaşan soğuklar nedeniyle, kentlerde ısınma amaçlı doğalgaz talebinde ciddi bir artış yaşanması ve iletim şebekesinden verilebilecek gaz miktarı sınırlılığı nedeniyle BOTAŞ bu talebi karşılayabilmek için, başta Trakya/Marmara Bölgesi’nde olmak üzere, doğalgazla çalışan kamu ve özel tüm elektrik üreten santrallara verilen gazı önce yüzde 50 oranında azaltmış, sonra nerede ise tamamıyla kesmiştir.
MMO’nun paylaştığı verilere göre, "Türkiye genelinde elektrik üretiminde, doğalgazın payı 1 Aralık 2016’da yüzde 35.67 iken, bu pay 24 Aralık’ta yüzde 16.09’a, 27 Aralık’ta yüzde 22.24’e düşmüştür. Doğalgaz yakıtlı santralların devre dışı kalması sonucu doğan açık; başta hidrolik ve ithal kömür olmak üzere, diğer kaynaklardan yapılan elektrik üretimiyle karşılanmaya çalışılmıştır. Bu sınırlı üretim artışı da ihtiyacı karşılamayınca elektrik kesintileriuygulanmış; bu gelişmeleri yoğun kış şartları nedeniyle iletim şebekesinde yaşanan arızalar izlemiş; elektrik kesintisi nedeniyle doğalgaz yakıtlı kazan ve kombiler de çalışmayınca insanlar konut ve işyerlerinde soğuk ve karanlıkla karşı karşıya kalmış; aydınlatılamayan işyerleri kapanmış; fabrikalarda üretimve milyonlarca liralık üretim kaybı olmuştur."
***
Bilindiği üzere "ülkemizde doğalgazın yüzde 99’u ithal edilmektedir. AKP izlediği enerji politikaları ile; enerjide dışa bağımlılığı azaltma ve ‘yenilenebilir enerjiyi destekleme’ söylemine karşın, doğalgaza ve ithal kömüre ağırlık veren karar ve uygulamalarıyla, dışa bağımlılığın ve fosil yakıt egemenliğinin artmasını sağlamıştır. 2002’den bugüne, birincil enerji arzında yerli kaynakların payı yüzde 31.6’dan yüzde 24’e gerilemiş ve enerjide dışa bağımlılık oranı yüzde 76’ya ulaşmıştır.
TMMOB Petrol Mühendisleri Odası Enerji Politikaları Çalışma Grubu Başkanı, değerli çalışma arkadaşım Necdet Pamir ise Türkiye’nin doğalgaz depo kapasitesinin toplam tüketimimizin sadece yüzde 5’i seviyesinde (2.66 milyar metreküp) olduğunu vurgulamakta ve bunu ülkemizin enerji güvenliği açısından çok ciddi bir zaaf olarak değerlendirmektedir. Necdet Hoca, geçen yıllarda elektrik kurulu gücü ve üretiminde kayda değer ölçüde artışlar sağlanırken, iletim şebekesinin bu artışları karşılayacak düzeyde geliştirilmediğine dikkat çekmektedir. Necdet Hoca’nın paylaştığı verilere göre “2002-2015 döneminde elektrik üretimi yüzde 102, kurulu gücü yüzde 130 oranında artmıştır. 380 KV trafo merkezlerinin kurulu gücü yüzde 195; 154 KV trafo merkezlerinin kurulu gücü de yüzde 94 gibi yüksek miktarlarda artmıştır. Ne var ki bu artan kurulu gücü iletecek iletim hatlarında yeterli miktarda genişleme yapılmadığı görülmektedir. 380 KV iletim hatlarının toplam metrajı yüzde 33; 154 KV iletim hatlarının toplam metrajı ise yüzde 45 gibi çok düşük oranlarda artırılabilmiştir.”
***
MMO ülkemizin enerji güvenliğinin sağlanması üzerine bir dizi çözüm önerisini bizlerle paylaşmaktadır:
Soğuk kış günlerinde kentsel gaz tüketiminin arttığı dikkate alınarak; santralların gazını kesmek yerine, şebekeye verilecek gaz miktarında artışa olanak sağlayacak olan doğalgaz depolama ve sıvılaştırılmış gaz terminali yatırımları hızla sonuçlandırılmalıdır.
Elektrik ihtiyacını karşılamada bugüne kadar akla ilk gelen yol olan çok sayıda yeni elektrik tesisi kurmak yöntemi yerine, yıllardır özelleştirilecekleri gerekçesiyle herhangi bir yenileme yapılmaksızın çalıştırılarak özel sektöredevredilen, yeni sahipleri özel şirketler tarafından da yenilenmesi ihmal edilen santrallarda ciddi bakım, onarım, iyileştirme çalışmaları ile santral verimlerini ve üretimlerini artırma, çevresel sorunları azaltma çalışmaları hızlı bir şekilde yapılmalıdır.
Mevcut santralların arıza ve arıza dışı nedenlerle kullanılamayan kapasitesi, santrallarda iyileştirme yatırımları, kestirimci ve planlı bakım onarım uygulanması vb. yöntemlerle devreye alınmalı, proje üretim kapasitelerinin tam olarak değerlendirilmesi hedeflenmelidir. Barajlı santrallarda gelecek yıllardaki elektrik üretimini olumsuz etkileyecek üretim zorlamalarından sakınılmalı, bütüncül bir planlama ve akılcı bir su yönetimi uygulanarak güvenilir ve sürdürülebilir üretim sağlanmalıdır.
Sözün özü: Bir kamu hizmeti olan ve bu nedenle tamamen piyasaya bırakılmayıp Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu aracılığıyla denetlenmesi ve düzenlenmesi öngörülen elektrik sistemi ne yazık ki derinleşen bir bataklığa dönüşmüştür. Çözüm, piyasanın kâr amaçlarının dışında, kamu yararına şeffaf ve adil düzenlemelerden geçmektedir.
