Dünya tir tir titriyor

T24 -  Yunanistan’ın yaşadığı borç krizinin başta Portekiz, İspanya ve İtalya olmak üzere Avrupa bölgesine yayılma endişesi dünya piyasalarını çalkalıyor. Düşüşler ABD’den Asya’ya kadar uzandı...Avrupa’da yaşanan ekonomik sıkıntıların ardından gelen ABD iş piyasası verileri moral bozdu. Türkiye de olumsuz havadan etkilendi. Borsada düşüş sürdü, dolardaki yükseliş devam etti. Milliyet gazetesinden Songül Hatısaru'nun haberi.

AVRUPA

Düşüş hız kesmedi

Perşembe günü Avrupa bölgesinden gelen olumsuz haberlerin ardından düşen dünya borsalarında cuma günü de kayıplar devam etti. Avrupa’da borç krizinin yayılma endişeleri artıyor. ABDve Asya’dan moral bozan rakamlar geliyor

Yunanistan kopabilir İspanya karışıyor

Dünya piyasaları Yunanistan, Portekiz ve İspanya’nın yaşadığı borç krizi nedeniyle zor günler geçiriyor. Bu sorunların üzerine dün ABD iş piyasasından gelen moral bozucu rakamlar ve Portekiz’de muhalefetin azınlık hükümetinin kemer sıkma girişimini engellemesi de eklenince dünya piyasalarında hisse senetleri son 3 ayın en düşük seviyelerine geriledi, dolar euro karşısında mayıstan bu yana en yüksek seviyesine çıktı.

   
Avrupa Komisyonu’nun Yunanistan’ın maliye politikalarını yakın izlemeye alması, Portekiz’in bono ihracını kısması ve İspanya’nın önümüzdeki üç yıla ait bütçe açığı rakamlarının tahminlerin üzerinde kalması, ABD’de beklenenin üzerinde gelen işsizlik başvuruları ile birleşince dünya borsalarında yaşanan sert düşüş dün de sürdü.
Asya’nın ardından Avrupa borsalarındaki kayıplar yüzde 2’yi aşarken, Dow Jones endeksi, direnç seviyesi olan 10 bin puanın altını gördü.

Parite 1.36’ya geriledi

Yunanistan, Portekiz ve İspanya devlet tahvillerini temerrüde karşı sigortalamanın bedeli rekor seviyelere yükseldi. ABD’de tarım dışı istihdam rakamının 5 bin azalması beklenirken 20 bin azaldığı yönündeki açıklamayla borsalardaki satışlar arttı.
Piyasalardaki risk iştahının azalmasıyla yatırımcılar dolara yöneldi. Dolar, euro karşısında 9 ayın en yüksek seviyesine çıktı. Euro/dolar paritesi 1.36’ya geriledi. Euro/dolar paritesinin 1.33’lü seviyeleri görebileceği dile getiriliyor. Doların değer kaybıyla altın fiyatları da 1.060 dolara indi.

Avrupa Birliği yetkilileri dün 16 ülkenin dahil olduğu Euro Bölgesi’yle ilgili piyasalara güven aşılamaya çalıştı. Avrupa Merkez Bankası yöneticilerinden Ewald Nowotny, Euro Bölgesi’nin dağılacağı söylentilerinin ‘absürd’ olduğunu söylerken Yunan Başbakanı Yorgo Papandreu ise kemer sıkma politikalarını harfiyen uygulayacaklarını açıkladı.

Yunanistan’da haberler kötü

Reuters Haber Ajansı ise analistlerin Yunanistan’ın euro bölgesinden atılabileceği ihtimalini artık göz ardı etmediğini ancak bir üye ayrılsa bile para birliğinin ayakta kalacağına inandıklarını yazdı. Analistler ayrıca piyasada cevaplanamayan sorunun, eğer Yunanistan ve Portekiz’i desteklemek için gereken fonların piyasadan sağlanamaması halinde nasıl bulunacağı olduğunu söylüyor.
Portekiz’de muhalefet partileri hükümetin kamu harcamalarını kısma planını engelleyerek Avrupa’nın endişelerini artırdı. Muhalefet partilerinin çoğunluğu oluşturduğu parlamentoda, muhalefet, Sosyalist azınlık hükümetinin şiddetle karşı çıktığı, ülkenin yoksul kesimlerine yapılan harcamaların önünü açan yasayı 87’ye karşı 127 oyla kabul etti. Yasayı, bütçe açığını artıracağı gerekçesiyle kabul edilemez bulan hükümet, kamu harcamalarını kısarak bütçe açığını azaltmayı hedefleyen diğer bir yasayı uygulayabileceğini bildirdi.
Yunanistan’ın en büyük kamu sendikası ADEDY, 10 Şubat’ta ülke genelinde kemer sıkma politikalarına karşı bir grev düzenleyecek. 24 saatlik grevin kamu dairelerini ve uçuşları etkilemesi bekleniyor.
Bu greve katılım ve protesto gösterilerinin büyüklüğü hükümet için önlemli bir sinyal olacak. Bugüne kadar çiftçilerin yolları kapatması ve vergi görevlilerinin grevi gibi sınırlı tepkiler oldu.
İşçi Sendikaları Federasyonu ise 24 Şubat’ta greve gidilmesi çağrısında bulundu.

AB liderleri toplanıyor

Yunanistan Başbakanı Yorgo Papandreu, ülkesinin bütçe açığı konusunda yatırımcıların endişelerini gidermeye çabalıyor. Papandreu, “Programı inandırıcı biçimde uygulayacağız” dedi. Yaşadığı borç sorunlarıyla Yunanistan ve Portekiz ile birlikte euro bölgesinin en riskli ülkeleri arasında gösterilen İspanya’da sendikalar protesto eylemlerine hazırlanırken, muhalefet de finansal  yapıyı düzenlemek isteyen Başbakan Jose Luis Rodriguez Zapatero’yu güvensizlik oyuyla düşürme yolunda.
Piyasaları, işsizlik oranının yüzde 20’ye yaklaştığı bir dönemde İspanya’nın harcamaları kısmasının  zor olduğu görüşünde. AB ülkeleri liderleri Brüksel’de 11 Şubat’ta bir günlük bir ekonomik zirve için bir araya gelecek.
Zirvenin gündemi AB ekonomilerinin rekabet gücünü artırmak ve 2020’ye kadar büyüme rakamlarını yükseltmek olsa da ana tartışma gündeminin Yunanistan, Portekiz ve İspanya’nın durumu olacağına kesin gözüyle bakılıyor.

Borsalardaki kayıplar arttı
Borsa adı Değ. (%)
ABD (Dow Jones) 0.10
İngiltere (FTSE) -1.53
Almanya (DAX) -1.79
Fransa (CAC) -3.40
İspanya (IBEX) -1.35
İtalya (MIB) -2.75
Portekiz (PSI) -1.48
Yunanistan (ATHEX) -3.73
Rusya (MICEX) -2.88

ABD

ABD piyasaları dün Avrupa ekonomilerinin borç yükünün yarattığı endişeler ve birbiriyle çelişen bilgiler içeren bir istihdam raporuna rağmen dün önceki güne oranla daha iyi bir performans sergiledi.
Dün açıklanan rakamlara göre, ABD’li işverenlerin ocakta beklenmedik bir şekilde 20 bin kişiyi işten çıkarmasına rağmen işsizlik oranı yine beklenmedik biçimde son 5 ayın en düşük seviyesi olan yüzde 9.7’ye düştü. Bu durum da iş piyasalarının bir nebze toparlandığı şeklinde algılandı.
North Star Investment Management yöneticisi Eric Kuby, “Veriler karmaşık. Ne iyi, ne de kötü bir sonuç çıkartabiliyoruz. Piyasada bu nedenle hangi yöne gideceğini bilemiyor” dedi. Channel Capital Research yatırım stratejisti Doug Roberts ise, “Birbiriyle çelişen bilgiler geliyor. Olumlu yanı tam bir felaketle karşı karşıya değiliz. Ancak öte taraftan toparlanmayı da göremiyoruz” diye konuştu.
Dün New York borsasında Dow Jones endeksi gün içinde yaklaşık yüzde 0.84 düşüş kaydederken günü 0.10 puan artışla kapadı. Önceki gün ise Dow Jones endeksi yüzde 2.61 düşüşle 10.002,18 puandan kapanmış ve Nisan 2009’dan bu yana en büyük günlük düşüşünü yaşamıştı.

Obama toplantıya çağırdı

Avalon Partners ekonomisti Peter Cardillo, “Önceki günkü büyük düşüşten sonra, piyasada biraz daha düzeltme yaşanıyor. Avrupa’daki fırtına dinene kadar bu durum hafifleyerek sürer” yorumunda bulundu. 
ABD Başkanı Barack Obama’nın gelecek hafta ABD’nin bütçe açığı ve artan borçlarıyla nasıl başa çıkılacağını belirlemek için bir toplantı organize edeceği açıklandı.
Beyaz Saray sözcüsü Robert Gibbs, ABD’de krizin başlamasından bu yana 8.4 milyon kişinin işini kaybettiğini belirterek, “İçine düştüğümüz deliğin büyüklüğünü gözler önüne seriyor” dedi.  

ASYA

Avrupa tsunamisi Asya’yı da vurdu

ABD’deki yükselen işsizlik rakamları, Toyota hisselerinin dünya çapında düşüşü ve Avrupa’dan gelen bütçe açığı ve borç haberlerinin ardından dün Asya Pasifik borsaları sert düştü. Yatırımcıların endişelerinin temeli olarak başta Wall Street olmak üzere dünya borsalarından gelen düşüş haberleri, Avrupa’nın “zayıf halkaları”nın yüksek açıklarını kapatamayacağı inancı ve düşüşe geçen Toyota hisseleri gösteriliyor.
Cuma günü Tokyo, Sidney ve Singapur hisseleri günü yüzde 2’den fazla bir düşüşle kapatırken, Hong Kong ve Tokyo gösterge endeksleri de yüzde 3’ten fazla bir düşüş gösterdi.
Japon Nikkei ortalaması son iki ayda, Hong Kong hisseleri de son beş aydaki en düşük değerini görürken, yatırımcılar Avrupalı bankaların ve Asya’daki perakende tahvilleri için ihtiyatlı davranmaya devam ediyorlar.

'Toparlanma olabilir'

Bazı Asyalı tüccarlar, yatırımcılar yüksek satışlı tahvillere yöneldiklerinden bölge piyasalarının önümüzdeki haftadan itibaren toparlanacağını öngörüsünde bulunmaya devam ediyorlar. ING Yatırım Bankası’nın Baş Ekonomisti Tim Condon, başta Yunanistan olmak üzere yüksek borç ve açıkla boğuşan Avrupa ülkelerindeki sorunun kontrol altına alınmasıyla birlikte Asya’daki satışların sonlanacağını beklediğini açıkladı.

Düşüş havası var

ABD’den gelen olumsuz haber ve borsalardaki düşüşlerin ardından Asya piyasaları da şok dalgalarla sallandı. Çin’de Şanghay borsa birleşik endeksi yüzde 1.81, ülke geneli şirketler endeksini yüzde 4.08 oranında düşüş gösterdi. Tayvan tahvilleri ise son on üç ayın en yüksek günlük düşüşüyle yüzde 4’ten fazla düştü. Hang Seng endeksinin 20 bin seviyesinin altına düştüğü Hong Kong’da Fullbright Güvenlik’in Genel Müdürü Francis Lun, dalgayla ilgili olarak “Gördüğümüz şey yalnızca panik satışlar”  değerlendirmesinde bulundu.

TÜRKİYE

Kriz Türkiye’ye bulaştı ama yerli faizi koruyor

Avrupa’yı saran satış dalgası İMKB’yi de vurdu. Borsada kayıp yüzde 3.76’yı bulurken dolar kuru 1.52 lirayı aştı. Faiz ise aksine geriledi. Yabancının bonodaki satışlarının yerliler tarafından karşılanması faizde yükselişi engelledi

Yunanistan, Portekiz ve İspanya gibi ülkelerde Mastrich kriterlerinin neredeyse 3 katına çıkan bütçe açıkları ve kamu borcu Euro Bölgesi’ni sallıyor. ‘Euro Bölgesi dağılıyor mu?’ tartışmalarını doğuran gelişmelerin yaşanması bölgenin para birimi euro’yu da vuruyor.
Durum bu olunca yatırımcılar, Portekiz ve diğer Euro Bölgesi ülkelerinin borçluluğu hakkında yükselen endişelerle güvenli liman olarak görülen dolara yöneliyor. Başta Portekiz, Yunanistan ve İspanya olmak üzere Avrupa borsaları düşerken, euro da değer kaybediyor. Piyasada Avrupa’da diğer ülkelerinde zora girebileceği endişesi spekülatörlere aylardır süren yükselişin ardından bardağın boş tarafını  hatırlatmışa benziyor. Dün İstanbul Borsası’nda düşüş devam ederken, ekranlar satış emirleriyle kırmızıya boyandı.

Yabancı satıyor

Dışarıda satan yabancıların borsada da satış yapması düşüşü hızlandırmış görünüyor. Satışların bir süre daha devam edeceği görülüyor. Faiz ise gelişmelere olumsuz tepki vermiyor. Nitekim önceki gün yüzde 9.05 seviyesinde bulunan faiz pazartesi valörlü işlemlerde 7 baz puan düşüşle yüzde 8.98’e geriledi.
Bonoda yerli yatırımcıların yoğunlukta olması nedeniyle yabancılar çok belirleyici olamıyor. Aksine yabancıdan gelen satışlar yerliler tarafından karşılanıyor. Borsada ise yabancı payı yüzde 66’larda olduğundan satışlar sert yaşanıyor. Ancak Avrupa’da sıkıntıda olduğu anlaşılan ülke sayısında artış olursa faizinde yükselmesinden korkuluyor. Bu anlamda Fransa ve Almanya’nın da şahane durumda olmadığına vurgu yapılıyor.  Dün dolar kuru ise 1.5268 lirayı gördü. Öte yandan, piyasaları etkileyen bir diğer gelişmede ABD’de açıklanan tarım dışı istihdam rakamının beklentilerin oldukça üzerinde 20 bin azalması da etkili oldu.

Bono portföyünün sadece yüzde 9.5’i yabancıda
-  Yerli bireysel yatırımcı (fonlar dahil) 25.1 milyar TL
-  Yerli kurumsal yatırımcı 64.1 milyar TL
-  Yabancı yatırımcılar 33.6 milyar TL
-  Bankalardaki portföy 230.0 milyar TL

İMKB yabancıların elinde
Yabancı payı % 66.12
Yerli payı % 33.8

'Türkiye IMF‘de elini çabuk tutmalı'

Türkiye’de kamu borcunun ve bütçe açığının yönetilebilir düzeyde olması nedeniyle ciddi bir risk yok. Sıcak bir gelişme olmasa da IMF seçeneğinin korunuyor olması da Türkiye’yi ayrıştırıyor. Ancak Avrupa’da işler daha karışır ve IMF, Yunanistan ve Portekiz’e yardım etmek zorunda kalırsa Türkiye’nin bu taktirde, IMF’ten bugün için geçerli olabilecek şartlarda kaynak bulamayacağının altı çiziliyor.

Uzmanlar yorumladı 

‘Ülkelerin sorunlar yaşadığı sır değildi’
Şant Manukyan İş Yatırım Ulus. Piyasalar Müd. Yrd.

“Piyasalar hep aşırı iyimser ihtimalleri fiyatladı. Oysa 6 ay önce bile Yunanistan, İspanya, İtalya, Portekiz, Avusturya ve İngiltere’nin büyük sorunlar yaşadığı bir sır değildi.  AB’nin elinde Lizbon anlaşmasının 122 maddesi uyarınca üye ülkelere yardım etme imkânı var. Ancak bu olsa bile ekonomilerin bir süre yavaş büyümesi, harcamaların disiplin altına alınması gerekecek. Artık doların hareketi çok daha önemli.
FED geçen yıl kriz sırasında diğer merkez bankalarına açtığı swap penceresini kapattı. Şayet dolarda alımlar şiddetlenirse pek çok kurum ihtiyacı olan doların ortada olmadığını görecek ve panik yaşanacak. Bu mümkün.”

‘İMKB iki günde  yüzde 7 düştü’
Ömer Dilber Hak Menkul Genel Müdür Yardımcısı

“Piyasalar şubat kötü başladı. Obama’nın bankacılık sektörüne yönelik açıkladığı tedbirlerle başlayan düşüş hareketi Avrupa’da Yunanistan’dan sonra Portekiz ve İspanya’da borç krizine sürükleniyor haberleriyle tüm endekslerde yönün aşağı çevrilmesine neden oldu. Bu gelişmelerin paralelinde, doların euro karşısında değerlenmesi emtia ve endekslerde ciddi satışlara neden oldu.
İMKB de iki günde yüzde 7’ye yakın düşüş yaşadı. Endeks destek seviyesi olan 51.300’ün üstünde 51.454 puandan kapattı. Eğer endeks bu seviyeyi kırarsa ilk desteği 50 bin 500 seviyesinde. Bu seviye aşağı kırılırsa satışlar artar, bu seviye kırılmadıkçe endeks pozitif seyrini koruyacaktır.”