DİSK/Genel-İş Sendikası Araştırma Dairesi, Kayıt Dışı İstihdam Raporu hazırladı. Rapora göre, istihdam edilen her 100 kişiden 35’i, kadınların yarıya yakını kayıt dışı çalıştırılıyor. Kayıt dışı çalıştırılan gençlerin sayısı 1 milyon 800 bin, 65 yaş üstü çalışanların ise yüzde 84’ü buluyor.
Rapor, hükümetin sıklıkla tekrar ettiği "Kayıt dışıyla mücadele ediyoruz" söyleminin de gerçek olmadığını ortaya koyuyor. 2014 yılında 9 milyon 69 bin olan kayıt dışı istihdam, 2016’da 9 milyon 111 bine çıktı. 2017 temmuz verilerine göre kayıt dışı çalışan sayısı 10 milyonu geçmiş durumdu.
Kayıt dışı istihdam, en yaygın olarak toplumun düşük gelirli ya da asgari geçim düzeyinin altında yaşayan yoksul kesimlerini etkiliyor. Bunlar başında; ücretsiz aile işçileri, kendi hesabına çalışanlar ve ücretliler geliyor. Rapora göre, ücretsiz aile işçilerinin yüzde 91’i, kendi hesabına çalışanların yüzde 62’si, ücretli ve yevmiyeli olarak çalışanların da yüzde 18’i kayıt dışı. En düşük kayıt dışılık oranı ise yüzde 16 ile patronlar.
Eğitim düzeyi yükseldikçe kayıt dışılık azalıyor
Çalışanların düşük eğitim düzeyi ve buna bağlı olarak vasıfsızlık, kayıt dışı istihdamı doğrudan etkiliyor. Yükseköğrenim görenlerde kayıt dışı istihdam oranı yüzde 6 iken, okuma yazma bilmeyenlerde bu oran yüzde 88’e çıkıyor.
En çok kadınlar, gençler ve yaşlılar...
Kayıt dışı istihdamdan en çok kadınlar, gençler ve yaşlılar etkileniyor.
Çalışan kadınların yarısı kayıt dışı çalıştırılıyor. Rapora göre, kadınların elde ettikleri gelirin ev içinde ek gelir olarak algılanması, ailenin geçiminin temel olarak erkeğin sorumluluğunda olduğu düşüncesi, kadınların iş gücü piyasasında düşük ücretle ve kayıtsız olarak çalıştırılmalarına daha fazla zemin hazırlamaktadır. Kadınlar tarım sektöründe ücretsiz aile işçiliğinin yanı sıra kentlerde küçük atölyelerde ya da evlerde fason üretimin bir parçası haline gelerek kayıt dışı çalışıyor. Kadınların kayıt dışı istihdam oranı yüzde 44 iken, erkeklerde bu oran yüzde 29’dur. Ücretli veya yevmiyeli olarak çalışan kadınların da kayıt dışı çalıştırılma oranı yüzde 20.
1 milyon 800 bingenç kayıtsız çalışıyor
Rapor genç işçilerin kayıt dışıyla geleceksizliğe itildiğini de gözler önüne seriyor. Rapora göre, iş imkanı bulamayan gençler işsiz kalmamak için daha çok güvencesiz işleri kabul etmek zorunda kalıyor. 2016 verilerine göre genç istihdamının yüzde 44.51’i yani 1 milyon 798 bini kayıt dışı istihdam edildi. Bunun 1 milyon 6’sı yani yüzde 32’si ücretli veya yevmiyeli olarak kayıt dışı çalışmaktadır.
Rapor emekli aylıkları yetmediği için çalışmak zorunda kalan yaşlıların da kayıt dışına mahkum olduğunu gösteriyor. Rapora göre, 55 yaş üstü çalışanların yüzde 70’i, 65 yaş üstü çalışanların yüzde 84’ü kayıt dışı çalışıyor.Yine rapora göre tam zamanlı istihdam edilenlerde kayıt dışı oranı yüzde 28 iken, yarı zamanlı çalışanlarda bu oran yüzde 80. Yani her 10 yarı zamanlı çalışan işçinin 8’i kayıt dışı çalıştırılıyor.
Kayıt dışı istihdamın en yoğun olduğu iller; Doğu Anadolu, Güneydoğu Anadolu ve Karadeniz. Bu bölgelere ait illerde kayıt dışı istihdam oranı yüzde 50 ila 60 civarında.
