Nijerya’da silahlı eylemlerde bulunan Boko Haram, Nijerya’nın toprak bütünlüğünü tehdit etmesinin ardından, dünyanın da gündeminde yer almaya başladı. Silahlı eylemleriyle 3 milyon kişinin hayatını etkileyen radikal örgüt, 2009 yılında kurulmasının hemen ardından Nijerya ordusunun operasyonlarıyla ağır yara almış, kurucusu da öldürülmüştü. Fakat, operasyonlarda öldürülemeyen bazı üyelerin, yurtdışına kaçtığı, eğitim alıp tekrar Nijerya’ya döndüğü tahmin ediliyor.
Örgüt neden bu kadar çok insan öldürüyor?
BBC Türkçe’de yer alan habere göre, Boko Haram'ın içinde farklı hiziplerin olduğu söyleniyor. Bu hizipler kuzey ve orta Nijerya'da büyük oranda özerk bir şekilde hareket ediyor. Düşünce kuruluşu Uluslararası Kriz Grubu (ICG) örgüt bünyesinde toplam altı ayrı yapının olduğunu belirtiyor. ICG, bunlardan en örgütlü ve acımasız olanının Borno Eyaleti'nde bulunduğunu belirtiyor.
Boko Haram, Borno Eyaleti'nde geniş bir alanı ele geçirmiş durumda. Örgüt ele geçirmek istediği kasaba veya köye önce birkaç yüz kişilik militanını gönderiyor. Genel olarak yetersiz ikmal malzemesine bağlı olarak yenilen Nijerya ordusu kaçıyor. Böylece ordu, elit militan grubunun köy veya kasabaya girişinin ve alanı işgal etmesinin yolunu açmış oluyor. Boko Haram 2009 yılında silahlı eylemlerine başladıktan hemen sonra Nijerya güvenlik güçleri örgütün binlerce üyesini öldürdü. Bunun ardından ordu, gruba karşı zaferini ilan etti.
Bu operasyon Maiduguri kentinde gerçekleştirilmiş ve örgütün kurucusu da öldürülmüştü. Operasyondan sağ kurtulanların bazıları askeri eğitim için Cezayir'e, Sudan'a ve muhtemelen Afganistan'a kaçtı.
Köylere baskı yapıyorlar
Boko Haram'ın zorla saflarına kattıklarının sayısı giderek artıyor. Köylüler kitlesel olarak örgüte katılmaya zorlanıyor. Katılmamaları durumunda katliama uğrayabiliyorlar. Örgüt ayrıca suçlulara ve eşkıyaya bel bağlamış durumda. ICG'ye göre örgüt bu kişilere saldırılar için ödeme yapıyor ve bazen onlara ganimetten pay veriyor. Etnik aidiyetlerin güçlü olduğu Nijerya'da Boko Haram savaşçılarının önemli bölümü Kanurilerden oluşuyor. Bu etnik grubun başında Abubuakar Shekau bulunuyor. Shekau'nun kuzeydoğu Nijerya'daki yerel topluluk liderleri üzerinde etkisi olduğu belirtiliyor.
Fidye alıyorlar
Boko Haram kasabaları bastığında sıklıkla bankaları yağmalıyor. 2012'de Nijerya ordusu Boko Haram'ı işadamları, politikacılar ve hükümet yetkililerinden haraç almak ve vermemeleri durumda onları kaçırmakla tehdit etmekle suçlamıştı. Bazı ABD'li yetkililere göre örgüt, zengin bir Nejaryalının serbest bırakılması için yaklaşık 1 milyon dolarlık fidye aldı.
Reuters haber ajansı tarafından görülen bir hükümet belgesine göre Boko Haram, Şubat 2013'te Kamerun'un kuzeyinde kaçırılan yedi kişilik bir Fransız ailenin salıverilmesi için 3 milyon dolarlık fidye aldı. Uzmanlar bu sayede örgütün yıllık 10 milyon dolar gelir elde ettiğini söylüyor. Nijeryalı araştırmacı Kyari Muhammed, Boko Haram'ın militanlarının çoğunu kırsal kesimlerden gelen gençlerden topladığı için, düşük masraflı bir savaş yürüttüğünü söylüyor.
Nasıl silahlanıyor?
Boko Haram Nijerya'da birçok polis merkezi ve askeri üssü ele geçirdi. Bu sayede zırhlı personel taşıyıcılar, askeri kamyonetler, roketatarlar ve suikast silahlarının da aralarında bulunduğu birçok askeri mühimmat ve araç elde etti. ICG'ye göre Sahel bölgesinin, kanunların hüküm sürmediği bölümlerinde silah kaçakçılarıyla bağlar kurdu. Silahların bir kısmının da Libya'dan geldiğinden şüpheleniliyor. Bunların, Albay Muammer Kaddafi iktidarının 2011'de devrilmesi sonrası yağmalanan silah depolarındaki silahlar olduğu düşünülüyor. Bununla birlikte ICG'ye göre Boko Haram'ın bombaları göreceli olarak basit. ICG, bu bombaların elde etmesi kolay ve ucuz olan yerel malzemelerden yapıldığını söylüyor. Nijeryalı güvenlik uzmanı Bawa Abdullahi Wase'e göre örgütün bazı bomba yapımcıları, iş bulamayıp çaresizliğe kapılan üniversite mezunları. Grup, patlayıcı cihazları için dinamit bulmak üzere son dönemlerde Fransız şirket Lafarge'a air bir çimento fabrikasına baskın düzenledi.
Boko Haram yenilebilir mi?
Nijerya hükümeti, Boko Haram'ın eylemlerinden en kötü etkilenen üç kuzeydoğu eyaletinde, 2013'te olağanüstü hal ilan etti. Hükümet ayrıca kanuni yetkisi olmadan zorla düzen sağlamaya uğraşan bazı grupları silahlandırdı. Söz konusu gruplar ordunun bulunmadığı uzak bölgelerde yer alıyor. Boko Haram, Maiduguri ve komşu köylerden, Kamerun sınırındaki büyük bir alana yayılan Sambisa ormanlarına çekildi. Ancak bunun ardından grup yeni saldırılar gerçekleştirdi. AP haber ajansına göre Boko Haram, hemen hemen Belçika büyüklüğündeki bir alanı kontrol ediyor. Eğer liderinin tehdit ettiği gibi Boko Haram toprak işgal planlarıyla ilgili amaçlarına ulaşırsa (Nijer, Çad ve Kamerun'da bazı şehirleri ele geçirerek) çatışma uluslararası bir boyuta taşınabilir.
Boko Haram IŞİD'le bağlantılı mı?
Boko Haram lideri Ebubekir Şekau, geçen yıl yayınlanan bir videoda IŞİD lideri Ebubekir El Bağdadi'den övgüyle bahsetti ve Bağdadi için 'halife' ifadesini kullandı. Şekau, Dünya çapındaki cihatçılar açısından IŞİD'in rakibi olan El Kaide'yi de övdü. Bununla birlikte Şekau hiçbir gruba bağlılığını bildirmedi. Boko Haram lideri genel olarak Hausa, Arapça ve Kanuri dillerini karıştırarak konuşuyor.
