T24- Eski Türkiye İşçi Partisi (TİP) Genel Başkanı ve Urfa Milletvekili, sosyolog Behice Boran, ölümünün 23. yıldönümü olan 10 Ekim 2010 Pazar günü, saat 13:00’te, Zincirlikuyu'da mezarı başında anılacak.
Bu yıl doğumunun 100’üncü yıldönümü olan Behice Boran, 1910 yılında, işçi sınıfı mücadelesinin bayram günü olan “1 Mayıs”ta, Bursa’da doğmuştu. Üsküdar Amerikan Kız Lisesi’ni bitiren Boran, İstanbul Üniversitesi’nde felsefe, ABD’de Michigan Üniversitesi’nde sosyoloji okudu.
Sosyoloji eğitimi sırasında Marks’ı ve Marksizm’i tanıyan Behice Boran, Türkiye’ye dönüşünde, Mayıs 1939’ta Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi’nde “sosyoloji doçenti” olarak çalışmaya başladı.
Türkiye'nin ilk kadın parti genel başkanı
Savunduğu sosyalist dünya görüşü nedeniyle 1948’de üniversiteden uzaklaştırılan Behice Boran, daha sonra İstanbul’da Barışseverler Cemiyeti’ni kurdu. Boran’ın başkanı olduğu cemiyet 1950’de Menderes Hükümeti’nin Kore Savaşı’na asker göndermesine karşı çıktı. Bu amaçla Galata Köprüsü’nde bildiri dağıtan Boran ve arkadaşları gözaltına alındıkları bu eylemden yargılanarak 15 hapse mahkûm oldular.
1962'de TİP’e üye olan Boran, 1965 seçimlerinde Urfa'dan milletvekili, 1970’teki TİP 4. Büyük kurultayında da genel başkan seçilerek Türkiye'nin ilk kadın parti genel başkanı oldu. Bu kurultayın bir önemi de “Kürt meselesi” konusunda aldığı kararlardı. “Türkiye’nin doğusunda Kürt halkı yaşamaktadır” diye başlayan ve “hakim sınıflar ile faşist iktidarların Kürtler üzerinde baskı, terör ve asimilasyon politikaları uyguladıkları; sırf Kürt oldukları için onları ekonomik olarak geri bıraktırdıkları” ile devam eden bu kararlar, 12 Mart 1971 muhtırasının ardından cunta yönetimi tarafından TİP’in kapatılmasına ve Behice Boran’ın da 15 yıl hapse mahkûm edilmesine gerekçe oldu.
'1 Mayıs’ta Merter'den Taksim'e dinlene dinlene gidecektik'
Behice Boran 1974 yılında ilan edilen genel aftan yararlanarak serbest kaldı. 1975'te tekrar kurulan TİP'in genel başkanı seçildi. Bağımsızlık, demokrasi ve sosyalizm mücadelesinin yılmaz savunucusu, mücadelesine kaldığı yerden devam etti. 1978 yılında tüm ülkede sıkıyönetim ilan edilmiş, 1979’da da Taksim’de 1 Mayıs’ın kutlanması yasaklanmıştı. Yasağa direnen bir tek TİP, 1 Mayıs’ı Taksim’de kutlamaya kararlı olan da Genel Başkan Behice Boran’dı. 1 Mayıs 1979 sabahı Behice Boran ve 171 TİP’li, Merter’den Taksim’e doğru yürümeye başladı. Ne var ki yürüyüşleri fazla uzun sürmedi , sıkıyönetim güçleri tarafından gözaltına alındılar.
Gözaltına alındığı sırada kafasına bir de dipçik darbesi yiyen, o tarihte 69 yaşındaki Behice Boran’a, mahkemede hakim “Ne yapmak için çıktınız sokağa” diye sordu. Boran, “1 Mayıs’ı kutlamak için” dedi.
-“Nerede kutlayacaktınız?”
- “Daha önce de söylediğim gibi Taksim’de…”
- “Taksime mi gidecektiniz?”
- “Evet Taksime gidecektik…”
- “Yol uzak, o kadar yolu nasıl gidecektiniz?”
- “Dinlene dinlene gidecektik…”
12 Eylül 1980 askeri darbesinin ardından yurtdışına çıkan Behice Boran, askeri cuntaya karşı mücadelesini Brüksel’de (Belçika) sürdürdü. Boran, Türkiye İşçi Partisi (TİP) ile Türkiye Komünist Partisi’nin (TKP) Türkiye Birleşik Komünist Partisi (TBKP) adı altında birleşeceğini duyurduktan iki gün sonra, 10 Ekim 1987’de, Brüksel’de hayata veda etti.
Boran'ın cenazesi 16 Ekim 1987’de Ankara’da TBMM’de yapılan töreninin ardından 18 Ekim 1987’de İstanbul’da, Zincirlikuyu Mezarlığı’nda toprağa verildi.
