Hülya Karabağlı / Ankara
Dört siyasi parti 59 maddede mutabakat sağladı. Şerhli madde sayısı 113. 'Vatandaşlık', 'Yemin', 'Başlangıç Metni', 'Cumhuriyetin Nitelikleri', 'Değiştirilmeyecek Hükümler', ‘Diyanet İşleri Başkanlığı’ gibi 8 maddede ise hiç mutabakat yok.
AKP, Anayasa'da mutabakat sağlanan 59 maddenin TBMM'den geçirilmesi için CHP'nin hafta içinde kapısını çalmaya hazırlanırken; Uzlaşma Komisyonu da çalışmalarını sürdürecek. İki yılın sonunda komisyonun dört siyasi partisi 8 maddede hiç mutabakat sağlayamadı. Şerhli madde sayısı 113. Toplam 172 madde, Anayasa'nın ' Başlangıç Metni', ' Yemin', Cumhuriyetin Nitelikileri', ' Değiştirilmeyecek Hükümler', Vatandaşlık', ' Devletin Bütünlüğü, Resmi Dili, Bayrağı, Milli Marşı ve Başkenti', 'Diyanet İşleri Başkanlığı', 'Eğitim ve Öğrenim Hakkı ve Hürriyeti' maddelerinde anlaşma yok.
Temel Hak ve Özgürlüklerde 43 maddede mutabakat
Komisyon, ‘Temel Hak ve Özgürlükler’ bölümünde 43 maddede mutabakat sağladı. Şerhli madde sayısı 20. 'Yasama' bölümünde 4 maddede mutabakat, 24 maddede şerh var. ‘İdare ve Kamu Hizmetleri’ bölümünde sadece 1 maddede mutabakat, 16 maddede şerh var. ‘Yargı’ bölümünde 9 madde mutabakat, 12 madde şerhli. ‘Mali, Ekonomik ve Ssoyal Hükümler’ bölümünde ise, mutabakat sağlanan madde sayısı sıfır. 16 maddede şerh var. ‘Son Hükümler’ başlıklı bölümde mutabakat sağlanan madde sayısı sıfır. 2 şerhli madde var. ‘Başlangıç, Genel Hükümler ve Temel İlkeler’ bölümünde 2 maddede mutabakat, 11 madde şerhli. ‘Yürütme’ bölümünde mutabakat sağlanan madde sayısı sıfır. 12 maddede şerh var.
Başkanlık, başlangıç, ana dil ve vatandaşlık
AKP'nin ' Başkanlık' önerisi komisyonda 'Yürütme', 'Yargı' ve 'Yasama' bölümlerinde çok sıyada maddenin tıkanmasına neden oldu. Dört siyasi parti, Anayasa'nın Başlangıç metninde de uzlaşamadı. Milletvekili yemini de sorun oldu. Ana dil, Diyanet İşleri Başkanlığı gibi maddelerde uzlaşma olmadı.
'Çatalhöyük, Türkiye halkı'
Uzlaşma sağlanamayan Anayasa'nın 'Başlangıç metni'ne ilişkin dört siyasi partinin önerisi şöyle:
AKP önerisi
Herkesin insan haysiyetinden kaynaklanan evrensel hak ve hürriyetlere sahip olduğu inancıyla her türlü ayrımcılığı reddeden, kültürel zenginliğimizin kaynağı olan etnik ve dini farlılıklarımıza saygı duyarak müşterek tarihimiz ve değerlerimiz etrafında birlikte yaşama arzusuyla hareket eden biz Türk Milleti; demokrasi, insan hakları ve hukukun üstünlüğüne dayanan bu Anayasayı egemen irademizin ifadesi olarak kabul ve ilan ederiz.
CHP Önerisi
Çatalhöyük’ten bu yana toprağı yoğurup, uygarlığı inşa eden, bin yıldır dostlukla yaşayan; Balkanlardan, Kafkaslardan, Orta Asya’dan, Mezopotamya’dan yollara düşen, Anadolu’da buluşan kadim uygarlıkların mirasçısı olan Türkiye Cumhuriyeti Ahalisi;
Çanakkale’de, Sakarya’da, Afyon’da, “İstiklal Destanını” dünyaya haykırmış, mazlum uluslara rehber olmuş; Mustafa Kemal Atatürk’ün önderliğinde her türlü ayrımcılığı reddederek, farklılıkları ve kültürel çoğulculuğu, ulusal bütünlük anlayışı içinde zenginliklerin kaynağı olarak kabul eden eşitlik anlayışıyla ve “Türk Ulusu” adıyla;
İnsan onuruna, insan haklarına, hukukun üstünlüğüne, sosyal adalete, katılımcı ve çoğulcu demokrasi anlayışına dayalı laik Cumhuriyetin kurum ve kurallarını düzenleyen; tarihi ve kültürel mirasımızla çevre değerlerimizi koruma ve yaşatma amacı taşıyan bu Anayasayı ortak iradesi ile oluşturmuş;
Köken, dil, cinsiyet, inanç ayrımı yapmaksızın, bize yadigar olan, “Türkiye” adıyla andığımız bu güzel ülkeyi yurt edinmiş nesiller olarak;
‘Ay yıldızlı’ bayrak altında;
Egemen irademizin ve Cumhuriyetimizin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk’ün “çağdaş uygarlık hedefi” ile “ebedi barış idealine” bağlılığımızın ifadesi olarak;
Seçilmiş Temsilcilerimizle birlikte, bu Anayasayı kabul ediyor, ilerleyen bilimin ışığında, sürekli değişen dünyanın gereklerine uygun olarak, yurttaşlar arasında dayanışma ve gönüllü birlikteliğe dayalı bir anlayışla;
Gelecek kuşakların özgürlüğü, huzur, refah ve mutluluğu için;
Bu Anayasa’ya sahip çıkacakları ve meşruiyetini yitirmiş herkese karşı direnme hakkını kullanacakları inancı ile, gelecek kuşaklara emanet ve tevdi ediyoruz.
MHP Önerisi
Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün öncülüğünde yapılan Kurtuluş Savaşı ile kurulan Türk Devleti’nin, ezelden beri hür yaşamış Türk Milleti’nin ve Aziz Türk Vatanı’nın ebediyen varlığı, bağımsızlığı, bölünmez bütünlüğü ve egemenliğin kayıtsız şartsız millete aidiyeti ilkeleri üzerinde inşa edilen bu Anayasa;
Türk vatandaşlarının insan şeref ve haysiyetine dayalı temel hak ve hürriyetlerini, herkesin hukuk önünde eşitliğini ve hiç kimseye hiçbir sebeple ayrımcılık yapılamayacağını hukuk devleti ve demokratik toplum düzeni gereklerine uygun olarak teyit eder.
Bu anayasa özü ve sözü ile birlikte yorumlanır ve uygulanır.
Bu anayasa, inşa ettiği kültür ve medeniyet değerleri ile insanlığın evrensel değerlerine katkıda bulunan Türk Milleti’nin gelecek nesillerine, milli birlik ve kardeşlik duygusuyla ve sadakatle bağlı kalmak üzere emanet edilir.
BDP Önerisi
Türkler, Kürtler, Araplar, Çerkezler, Lazlar, Ermeniler ile diğer tüm etnik, dini ve dilsel kimliklerden oluşan biz Türkiye Halkı,
Bütün bireylerin ve halkların, evrensel insan hak ve özgürlüklerine sahip olduğu inancını taşıyoruz. Irk, dil, din, mezhep, cinsiyet, cinsel yönelim, etnik köken ve benzeri hiçbir ayrım yapmaksızın herkesin eşit olduğunu kabul ediyoruz. Türkiye’de yaşayan tüm farklı kimlikler, kültürler, diller ve inançlar bu anayasanın güvencesi altındadır. Farklılıklarımızı, toplumsal bütünlüğümüzün harcı olarak görüyoruz. Bütün eylemlerinde adaleti gözetmesini ve her durumda insanların hak ve özgürlüklerini güvence altına almasını devletin temel görevi sayıyoruz. Ebedi barış idealini taşıyan bireyler ve topluluklar olarak meşru müdafaa halleri dışında savaşı ve başka halkların özgürlüğüne karşı güç kullanmayı reddediyoruz.
İnsan onurunu, hukukun üstünlüğünü, özgürlüğü ve eşitliği esas alan, doğanın dengesini koruyarak doğayla uyumlu bir birlikteliği gözeten ve herkesin mutlu bir şekilde yaşamasını hedefleyen demokratik bir düzen kurmayı hedefliyoruz. Bu anayasayı da bu değerlere bağlılığımızın ve birlikte yaşama irademizin bir beratı olarak kabul ve teyit ediyoruz.
