Hong Kong bir zamanlar 'güzel kokulu liman' olarak biliniyordu. Bunun nedeni, parfüm ve tütsü yapımında kullanılan ve güzel kokusuyla bilinen öd ağacı ticaretiydi.
Hong Kong'un bir mahallesinde tütsü çubukları satan bir dükkândayız. Kuşaktan kuşağa devrolmuş bu dükkânın duvarları tütsü çubuklarıyla dolu. Camekânlı özel bir bölme ise en pahalı tütsü çubuğuna ayrılmış; öd ağacından yapılma çubuklara.
Çin'in güneyinde konuşulan Kanton lehçesinde 'Kokulu Liman' anlamına geliyor Hong Kong. Bunun nedeni ise bugün dünyanın önemli bir finans merkezi olan bu eski liman kentinin, sömürge döneminde Orta Doğu ve daha uzak bölgelere tütsü ticaretinde oynadığı rolden kaynaklanıyor.
Çin'in birçok şehrinde şubeleri olan dükkânın sahibi 84 yaşındaki Yuen Wah işi artık oğluna devretse de arada bir uğruyor Şanghay Caddesi'ndeki eski dükkâna.
"Öd ağacının kerestesi hep pahalı olmuştur" diyor Wah, "Eskiden ağrı kesici özelliğinden dolayı ilaç olarak kullanılıyordu. Şimdilerde ise ilaçtan çok tütsü olarak."
Öd ağacı, Aquilaria ağaçlarının tahrip olup küf istilasına uğraması sonucu bu özgün kokuyu edinir. Tütsü için ağacın küften koyu renk almış, reçineli ve kokulu kısımları seçilir.
Tütsünün kralı olarak bilinen öd ağacı Orta Doğu ve Asya'da yaygın kullanılıyor. Budizm, Taoizm, İslam ve Hristiyanlık dinlerinde makbul bir tütsü bu.
Öd ağacı tütsüsünün kilosu 2014 fiyatıyla 7500 dolardan fazla tutuyor. Heykel yapmak amacıyla kesilen ağaç kütüklerinin fiyatı ise 150 bin doları aşıyor.
Öd ağacı reçinesi damıtılarak öd yağı elde ediliyor. Bu yağ lüks parfüm imalatında önemli bir malzeme. Öd yağının kilosu 39 bin dolardan satılıyor. Bu nedenle bu yağa 'sıvı altın' deniyor. Armani Privé Oud Royal ve Yves Saint Laurent M7 Oud Absolu gibi parfümler öd yağı kullanıyor.
Fakat öd ağacına yüksek talep onu nesli tükenme tehlikesiyle karşı karşıya getirdi. Hong Kong ve Asya'da planlı dikme yöntemiyle bu ağaçlara süreklilik kazandırılıyor. Hong Kong hükümeti 2009'dan bu yana 10 bin fidan dikildiğini belirtiyor. Fakat yabani numune sayısının azaldığı söyleniyor.
Bu ağaçların olgunlaşması yıllar aldığından fidan dikmek tek başına ağacın geleceğini garantiye almıyor.
Ayrıca küflenme yaşlı ağaçlarda olduğu ve mevcut yaşlı ağaçlar kaçak kesime maruz kaldığı için tehlike daha büyük. Uzmanlar Hong Kong'da 30 yaşını aşkın öd ağacı bulmanın zorlaştığını söylüyor.
Hong Kong'da bir de 6 bin ağaçlık bir öd ağacı çiftliği var. Çiftlik yakınlarındaki doğa parkında ise havayı keskin bir öd ağacı kokusu sarmış. Reçine çalmak isteyen hırsızlar ağaçların kabuklarını soymuş. Oysa doğal ortamda ağaçların sadece yüzde 7'si reçine üretiyor. Yakalanmaları halinde 10 yıla kadar hapis cezası söz konusu.
Buna karşı hükümetin kamerayla gözetleme ve yeni ağaç dikme planlarının yanı sıra, bölge halkını ağaç yetiştirmeye ve öd yağının yerel üretimine teşvik edileceği belirtiliyor.
