Efes’in küçülen bira pazarı karşısında fabrika kapatması, alkollü içkiler sektöründe yaşanan durgunluğu gündeme getirdi. Başta küçük üreticiler sektör moral kaybı yaşarken, özellikle butik şarap üreticileri havlu atmanın eşiğinde. Türkiye’de toplam alkollü içki pazarı TAPDK yasaklarının arttığı 2013 yılında yüzde 10 azalarak 1 milyar litreye geriledi.
Türkiye’de alkolle ilgili son yasaklar ve sürekli artan vergiler sonucu bira pazarı 2013’te yüzde 12 küçülünce Efes, Lüleburgaz fabrikasını kapattı. Efes’in bağlı olduğu Anadolu Grubu Başkanı Tuncay Özilhan, durdurma kararını piyasanın daralmasıyla açıklamıştı.
Hürriyet gazetesinden Demet Cengiz’in haberine göre, bu karar, sadece birada değil tüm alkollü içkiler pazarında büyük bir moral çöküşüne neden oldu. Bira, alkollü içkiler pazarının yüzde 90’ını oluşturuyor. 2012 yılında toplam alkollü içki tüketimi Türkiye’de 1 milyar 127 milyon litre iken, 2013 yılında yüzde 10 gerileyerek 1 milyar litreyi biraz geçti.
Şarap üreticisi Suvla’nın sahibi Selim Ellialtı, hükümetin aldığı sert tavır karşısında sektörde morallerin uzun zamandır bozuk olduğunu belirterek, “Başbakan'n terör, alkol, uyuşturucu diye söylemi var. Algı başka tarafa çekiyor. Özellikle butik şarap üreticileri olarak çok derinlikli, sağlıklı, kaliteli ürünler yapıyoruz. Yüksek alkollü bir ürün değil bizimkisi ama ispirto gibi aşağılanıyor. Zaten kanunun ismi de böyle. Küçük üretici, tadım ve tanıtım yasaklandığı için kendini anlatamıyor. Buradan sıkıntı çekiyor zaten. Bağcılar da şarap işi biter, kimse üzüm almaz diye tedirgin.”
Yeni yatırıma çekiniriz
Türkiye’nin en eski şarap üreticilerinden Kavaklıdere’nin sahibi Ali Başman ise piyasaya dair şu verileri paylaştı: “Şarap 2013 yılında diğer kategorilere göre arttı gibi görünüyor ama 2012’de düştüğü gerçeğini de unutmamak gerekiyor. Yasaklar diğer içkileri daha çok etkiledi. Şarap yemeği tamamlayan, alkol oranı daha düşük bir içki. Şarap içerken tüketicinin amacı alkol almak değil. Gece 22.00’den sonra kimse şarap aramaz. Zaten o saatten sonra içilmez. Akaryakıt istasyonlarındaki yasak da şaraba yansımadı. Orası şarap tüketicisinin alışveriş yaptığı bir yer değil. Bu iki yasak şarap satışını fazla etkilemedi. Bizi en çok etkileyen tanıtım ve reklam yapamamak. Efes’in fabrika kapatması sektörde çok yankı buldu. En büyüklerden birinin böyle bir karar vermesi endişe yaratıyor. Şarapta da yatırımlar uzun vadelidir. Bir bağı ekip 10 yıl beklemek gerekiyor. Şarap üreticilerinde de yeni yatırım yapmama eğilimi başladı. Bu da köylüyü ve bağcıyı korkutuyor.”
Kadınlar mahalle baskısına teslim
Türkiye’nin en büyük alkollü içki üreticilerinden biri, özellikle indirim market zincirlerinin el değiştirdikten sonra alkol satışını durdurması ve gece 22.00’den sonra perakende satış yasağı olmasının bir mahalle baskısı oluşturduğunu belirtti. Ve şu açıklamayı yaptı: “Türkiye’de Batı’dan Doğu’ya giderken alkol tüketiminde ciddi bir düşüş görülüyor. Bu düşüş kadınları erkeklerden daha çok etkiliyor. Kadınların alkol tüketime karşı bakış daha da baskıcı. Kadınlar daha çok market zincirlerinden diğer ürünlerle birlikte alkol alabiliyorlar. Marketteki kesinti en çok kadınları etkiledi. Kadınlar tekel bayilerinden erkekler kadar rahat alışveriş yapamıyor. Market kanalının ortadan kalkması ve saat yasağı kadınlar üzerinde mahalle baskısını artırıyor.”
Marketlerin etkisi büyük
Vergi artışına rağmen iç piyasada fiyat yükseltmediklerini belirten Kocabağ Şarapçılık Pazarlama Direktörü Memduh Erdoğan, “Bu kâr marjlarını düşürdü. Şarap tüketimi artmış gibi görünüyor ama oysa arz attı. Burada bir yanılgı var. Ayrıca el değiştiren market zincirlerinin çoğu alkol satışını durdurdu. Gece 22.00 yasağından önce ve daha çok bu etkiledi. En çok düşüşler bu nedenle gerçekleşti. Bir anda perakende kanalında yüzde 15-20’lik gerileme yaşandı” dedi.
Marmara ve Ege başta
Sağlık Bakanlığı’nın çalışmasına göre Türkiye’de erkeklerin yüzde 23’ü, kadınların ise yüzde 4’ü alkol kullanıyor. Türkiye’de alkol tüketiminin dünya ortalamasının çok altında olduğunu gösteren araştırmaya göre, en yüksek tüketim yüzde 20 ile Batı Marmara, yüzde 18 ile Ege ve yüzde 17.6 ile İstanbul’da. Alkol kullanan erkeklerin yüzde 14’ü ayda bir ya da daha az, yüzde 5’i haftada 2-3 kez ve üzeri, kadınların ise yüzde 3’ü ayda bir ya da daha az alkol alıyor.
