Petrol İhraç Eden Devletler Teşkilatı OPEC küresel talebin üçte birini karşılıyor, keşfedilmiş ham petrol rezervlerinin dörtte üçü de OPEC üyesi ülkelerde bulunuyor. Son yıllarda ABD’de hidrolik kırma teknolojisinin yardımıyla petrol üretiminin arttırılması OPEC’in dünya piyasası üzerindeki nüfuzunun azalmasına yol açmış, ancak kartelin önemini etkilememişti.
OPEC’in kuruluş anlaşması 1960 yılında Bağdat’ta imzalandı. Kartelin kurucu üyeleri Suudi Arabistan, İran, Irak, Kuveyt ve Venezüela idi. OPEC’in amacı milli petrol rezervlerini Batılı şirketlerin denetiminden alıp bizzat değerlendirmekti. Kartel aynı zamanda petrol fiyatını etkilemek üzere üretim kotaları saptayacak ve ihracatçı ülkelerin döviz gelirlerine istikrar kazandıracaktı. Dünyanın önde gelen ihracatçılarından Rusya üye sayısı 13’e çıkan OPEC ülkeleri arasında yer almıyor.
Cezayir başkentindeki iki günlük enerji konferansında petrol fiyatının arttırılabilmesi için neler yapılabileceği görüşülüyor. Şıklar arasında üretime ara verilmesi ya da düşürülmesi de bulunuyor. Ancak OPEC üyelerinin üretim kotalarının paylaştırılmasında anlaşamamaları ortak politikaların izlenmesine imkân tanımıyor.
Ham petrol neden ucuzladı?
Petrol ihraç eden ülkeler 2011 – 2014 yılları arasında bol kâr etti. Cinsine göre petrolün varil fiyatı 100 doların üzerinde seyretmekteydi. Ancak ABD’nin üretimi arttırıp Suudi Arabistan’ı da geçerek dünyanın en büyük petrol üreticisi durumuna gelmesiyle durum değişti. Arz fazlası fiyatın düşmesine yol açtı. Çin ekonomisinin yavaşlaması da talebi düşürüyordu.
Petrol ihracatçısı ülkeler bu gelişmeye nasıl tepki gösterdi?
Öncelikle Rusya, İran ve Suudi Arabistan gibi büyük üreticiler bu gelişmeyi daha da körüklediler. Üretimi düşürmek yerine daha da arttırmak suretiyle piyasayı ucuz petrole boğarak fiyat rekabetini daha da azdırdılar. İzledikleri strateji belliydi. ABD petrol üretimini, daha önce çıkarılması mümkün olmayan rezervlere pahalı kırma metoduyla ulaşarak arttırabilmişti. Ortadoğu’nun ihracatçı ülkeleri arzı arttırarak fiyat rekabeti üzerinden Amerikan şirketlerini piyasadan kovmayı denediler.
Ucuz petrolün etkisi ne oldu?
Almanya ve diğer Avrupa ülkeleri açısından petrolün ucuzlaması bereket ve ekonomiyi dolaylı teşvik programı yerine geçiyordu. Tüketicinin akaryakıt giderleri bir yıl öncesine göre yüzde 8 oranında geriledi. Bütçe gelirlerinin tamamına yakınını petrol gelirleriyle karşılayan ihracatçı ülkeler ise sıkıntıya girdi. Cezayir Petrol Bakanı Nureddin Boutarfa OPEC buluşmasından önce yaptığı açıklamada 50 doların altındaki varil fiyatına dayanamayacaklarını ve bugünkü fiyat seviyesinin orta ve uzun vadede ikmal güvenliğini tehlikeye atacağını söylemişti.
OPEC politikasını değiştirecek mi?
Uzmanlar öncelikle Suudi Arabistan’ın fikir değiştirdiğini belirtiyorlar. Essen’deki Leibniz Ekonomik Araştırma Enstitüsü’nün çevre ve doğal kaynaklar uzmanı Profesör Manuel Frondel, ‘Suudi Arabistan rezervlerini tehlikeye sokan petrol bolluğunu daha fazla sürdüremeyeceğini ve kartel üyelerinin petrol fiyatını arttıracak adımlar üzerinde mutabakata varacaklarını tahmin ettiğini’ söylüyor. İran’ın yılın başlarında petrol üretimini arttırmış olmasına rağmen OPEC üyelerinin kendi aralarında ve Rusya ile üretim miktarı üzerinde anlaşabilecekleri belirtiliyor. Venezüela Devlet Başkanı Nicolas Maduro kısa süre önce kartel üyelerinin anlaşmak üzere olduklarını açıklamıştı.
İhracatçı ülkeler neden anlaşamıyorlar?
Ekonomik farklılıklara siyasi anlaşmazlıklar da eklendiği için kartel üyeleri ortak strateji üzerinde görüş birliği sağlayamıyorlar. Kartelin büyük üyeleri Suudi Arabistan ile İran Suriye iç savaşında farklı tarafları destekliyor. Suudi Arabistan Şii İran’ın Körfez bölgesindeki nüfuzunu arttırmasından çekiniyor.
Uzlaşma ihtimali var mı?
OPEC üyeleri daha önce de birçok kez üretime üst sınır getirmeyi denediler ama anlaşamadılar. Suudi Arabistan ve Rusya fiyatın düşük olmasından çok fazla etkilendikleri için kartel üyelerinin bu defa anlaşmalarının mümkün olduğu belirtiliyor. Bu durumda Cezayir’deki gayrı resmi buluşmanın kendiliğinden resmi konferansa dönüşmesi mümkün.
© Deutsche Welle Türkçe
DW, dpa/AG,GA
