T24 - Amerikan Kongresi’nde dün, ABD Yönetimi’nin çıkmasını beklediği kritik START Anlaşması ve bütçe düzenlemesi yasalarına rağmen, Temsilciler Meclisi kanadında sabah saatlerinden itibaren 252 No’lu Ermeni Soykırım karar tasarısı tansiyonu yaşandı. Meclis’in Mevzuat Komitesi, ilk toplantısında tasarıyı gündemine almayınca, gözler Ermenilerin ‘Komite’yi Askıya Alma’ yetkisini kullanmasını beklediği Meclis Başkanı Nancy Pelosi’ye çevrildi. Türk Büyükelçiliği yetkilileri, sabah saatlerinden itibaren Kongre koridorlarında durumu yakından izledi.
Dün Kongresi’nde 252 No’lu Ermeni Soykırımı karar tasarısı konusunda müthiş bir tansiyon yaşandı. Sabah saat 09.00’dan itibaren Temsilciler Meclisi koridorlarında tasarı konuşuluyordu. Mart ayında Temsilciler Meclisi’nin Dış İlişkiler Komitesi’nde kabul edilen tasarının Genel Kurul gündemine alınmaya çalışıldığı cuma günü öğrenildi. Tasarı cuma günü gündeme gelmeyince, durum salı gününe sarkmıştı. Hürriyet gazetesinde
77 milletvekiliyle bire bir görüştü
Salı sabahına kadar oylamanın olabileceği ihtimaline göre hareket eden Washington Büyükelçiliği, işi cuma gününden itibaren çok sıkı tuttu. Başbakan Erdoğan’ın Başkan Obama’ya yazdığı uyarı mektubu ve Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu’nun ABD Dışişleri Bakanı Hillary Clinton ile yaptığı telefon görüşmesinin dışında Büyükelçi Namık Tan, 77 Amerikalı milletvekili ile bire bir görüşme gerçekleştirdi. Büyükelçilik yetkilileri ise yaklaşık 60 Kongre danışmanı ile görüştü ve tasarının aleyhine destek istedi. Tan, Amerikan Ticaret Odası dahil Kongre üzerinde etkili olabilecek çevrelerle de temas kurarak devreye girmelerini sağladı.
Pelosi faktörü
Salı sabahı, Meclis’in Demokrat Partili liderleri tarafından gündeme sokulmaya çalışılan tasarı konusunda ilk tansiyon, Mevzuat Komitesi’nde yaşandı. Komitenin, bir gece önce “acil” koduyla duyurduğu sabah toplantısı, Türk Büyükelçiliği’nin Kongre’ye gelmelerini sağladığı milletvekilleri sayesinde beklenilmediği kadar kalabalıktı. 13 kişilik komitenin Cumhuriyetçi üyelerinden, aynı zamanda Meclis’in Türkiye Dostluk Grubu üyesi North Carolina Milletvekili Virginia Foxx, toplantı öncesi Hürriyet’e yaptığı açıklamada, “Tasarının sızacağına inanmıyorum. Hepimiz buradayız, gözlüyoruz. Eğer Pelosi komiteyi askıya alırsa, tasarının kabul edileceğini düşünmüyorum, çünkü oylamada o zaman 3’te 2 çoğunluk gerekir” dedi.
Yaklaşık 20 dakika süren ve Senato ile ortak takip edilen 3 tasarının oylama gündemine alındığı, Türk Büyükelçiliği yetkililerinin de takip ettiği toplantı bitiminde, Komite Başkanı New York Milletvekili Louise M. Slaughter, “Bugün geç saatlere kadar çalışacağımız anlaşılıyor” diye konuştu. Mevzuat Komitesi’nin 252 No’lu tasarıyı görüşme ihtimali gün boyu devam etti. Ama gözler, tasarıyı oylamaya sokmak için Komiteyi Askıya Alma (suspension) yetkisini kullanıp kullanmayacağı merak edilen Meclis Başkanı Nancy Pelosi’ye çevrildi.
Dışarıda lobi sürdürdü
Kongre’de bir yandan Beyaz Saray’ın Noel tatilinden önce çıkmasını istediği yasalar tartışılırken, bir yandan koridorlarda Ermeni tasarısının akıbeti tartışılıyordu. Twitter üzerinden ve e-mail zincirleriyle Kongre üyelerine baskı yapmaları için Ermenileri desteğe davet eden diasporanın kampanyası tüm hızıyla sürerken, Türk-Amerikan dernekleri de tasarı aleyhine Kongre üyelerine telefon etmeye devam etti.
ABD Temsilciler Meclisi’nin ABD-Türkiye Dostluk Grubu Eş Başkanları, sözde Ermeni soykırımı tasarısı konusunda Kongre üyelerine gönderdiği mektupta tasarının geçmesi halinde ABD’nin “ulusal güvenlik çıkarlarının zedeleyebileceği”, “İsrail ve Türkiye arasındaki ilişkiyi onarma müzakerelerine de zarar verebileceği” uyarısında bulundu. Kongre üyelerine gönderilen mektuba ABD’deki diasporanın en büyük lobilerinden Amerika Ermeni Asamblesi’nden sert tepki geldi. Örgüt, mektubu gönderen Kongre üyelerini “Türkiye’nin reaksiyonunun korkusundan boyun eğmek”le suçladı.
Kongre’nin tatili tartışması
Tansiyon, görevi 3 Ocak’ta 112. Kongre’ye devretmesi gereken 111. Kongre’nin Noel öncesi devam ettirdiği oturumda akşam saatlerine kadar sürdü. Akşam saatlerinde, Kongre’nin Beyaz Saray’ın beklediği yasaları çıkarıp çarşamba günü tekrar toplanmasına gerek kalmadan Noel tatiline girip girmeyeceği tartışılıyordu. Ermeni diasporası, son ana kadar Nancy Pelosi’nin tasarıyı gündeme almasını bekledi. Öte yandan diplomatik kaynaklar, oylama geriliminde Washington’daki güçlü Yahudi lobisinin ise olayda tarafsız kaldığını belirtti. Özellikle Amerika’nın en güçlü Yahudi örgütü AIPAC’in müspet ya da menfi olaya görünürde hiçbir şekilde dahil olmadığı ifade edildi.
Çok çalıştılar
Temsilciler Meclisi’nin tatilde olduğu pazartesi günü, 3 Ocak’ta işbaşı yapacak 112. Kongre’nin yeni üyeleri nedeniyle eşyayla dolu koridorlarda iki ofis bütün gün çalıştı. Meclis Başkanı Nancy Pelosi’nin ekibi, Meclis’in zemin katında bir odada toplandı. Dış İlişkiler Komitesi Başkanı Howard Berman’ın ekibi ise Berman’ın Rayburn binası 2221 numaralı ofisindeydi. Her ikisi de California’dan seçilen Pelosi ve Berman, 252 No’lu tasarının Mart ayında Dış İlişkiler Komitesi’nde 23’e 22 oyla kabul edilmesinde de en etkili olan isimlerdi. Kongre kaynakları Pelosi ve Berman’ın ofisinin gün boyu tasarı lehine milletvekillerine telefon ettiğini doğruladı.
Karar tasarısı taktiği
Sözde Ermeni soykırımı tasarısı, 1975’ten beri ABD Temsilciler Meclisi’nin neredeyse her yıl gündemine geldi. Karar tasarısı niteliğindeki metin, şimdiye kadar farklı şekillerde birkaç kez Meclis’te onaylandı da. 1975 ve 1984’te ise ABD Başkanı’nın soykırımı tanıması yönünde hem Temsilciler Meclisi hem de Senato tarafından kabul edildi. Siyasi gözlemciler, önceki iki tasarının tersine ortak tasarı olmayan ve sadece Temsilciler Meclisi tarafından kabul edilmesi yeterli olan 252 No’lu karar tasarısının ağırlık olarak önceki iki örneğe göre aşağıda olduğunu belirtiyorlar. Ancak bunun, aslında Ermeni diasporası tarafından bilinçli uygulanan bir taktik olduğunu da ekliyorlar. Buna göre diaspora önce karar tasarısıyla kapıyı aralayacak. Sonraki yıllarda ve özellikle 2015’te, 1915 Olayları’nın 100. yıldönümünde de ortak tasarı için bastıracak.
Tasarının kronolojisi
17 Mart 2009: California Milletvekili Adam Schiff tarafından hazırlanıp Temsilciler Meclisi’ne sunuldu.
4 Mart 2010: Temsilciler Meclisi Dış İlişkiler Komitesi tarafından 23’e 22 oyla kabul edildi.
22 Eylül 2010: 240 sıra numarasıyla Temsilciler Meclisi takvimine alındı.
17 Aralık 2010: Ermeni kaynakları tarafından tasarının gündeme alınmak üzere olduğu duyuruldu.
Perde arkasında yaşananlar
Temsilciler Meclisi Başkanı Nancy Pelosi, 252 no’lu tasarı için kulise perşembe akşamı saat 11’de başladı. Türkiye’nin Washington Büyükelçisi Namık Tan’a ise tasarının oylamaya sunulmaya çalışıldığı haberi cuma sabah saat 06.00’da telefonla bildirildi. Telefonu eden kişinin kim olduğu açıklanmadı.
Kriz toplantısı
- Saat 07.00’de Elçilik haberi başka kanallardan da doğruladı. Bunun üzerine Büyükelçilik binasında acil bir toplantı ayarlandı. Ve saat 09.30’da Türkiye’nin lobicilerinin de katıldığı kriz toplantısı yapıldı. Elçilik böyle bir duruma martta tasarı Dış İlişkiler Komitesi’nden geçtiğinden beri hazırlandığı için toplantı sadece 30 dakika sürdü. Saat 10.00’da ise herkes görevinin başındaydı.
3 örgüt çalıştı
- Bir yandan Elçilik yetkilileri, bir yandan lobiciler, en önemlisi bir yandan da Türk-Amerikan dernekleri, hızla tasarı aleyhine faaliyete geçti. Washington merkezli ATAA, New York merkezli FTAA dernekleri ve TCA örgütü kısa sürede binlerce Türk’ü tasarı aleyhine bir kampanya etrafında birleştirmeyi başardı.
Kritik saatler
- En kritik saatler, sabah 10.00’dan öğlene kadar geçen sürede yaşandı. Saat 12.00’de, tasarının o gün gündeme alınmayacağı anlaşılmıştı. Aynı saatlerde (saat 12.24), tasarının gündeme alınma ihtimalini zayıf gören ve bunu Türk yetkililere bildiren Beyaz Saray da, Hürriyet’e e-mail ile Başkan Barack Obama’ya daha önce sorduğumuz soruların cevaplarını iletiyordu.
Baskın istiyordu
- Pelosi’nin operasyona perşembe gecesi başlayıp oylamayı cuma öğlene kadar bitirmek istemesinin ise Türkiye ve ABD Yönetimi devreye girmeden bir baskın oylama yapmayı hedeflemesinden kaynaklandığı belirtildi. Pelosi, aynı taktiği 28 Eylül’de Meclis’ten geçirdiği Kıbrıs tasarısında da uygulamıştı. Yetkisini kullanıp 1631 No’lu tasarıyı genel kurulda oylatmış ve içeride 10 milletvekili varken geçirmişti. Meclis, ertesi gün ise seçimler nedeniyle tatile girmişti.
