Dünya, Güneş çevresindeki bu yılki dönüşünü normalden birazcık daha yavaş tamamlayacak. Bu içinde bulunduğumuz 2016'nın bir saniye saha uzun olmasına neden olacak.
Yeterince zaman olmadığı için şikâyet etmeye son. Önümüzdeki yılın ilk gününde yeni yıl kararlarınızı kesinleştirmek için fazladan bir saniyeniz olacak.
Uluslararası Dünya Rotasyon ve Referans Sistemleri Servisi’ndeki uzmanlara göre atomik saatlerin hesapladığı zaman ile Dünya’nın gözlemlenen dönüşü arasındaki uyum bir kez daha kayacak.
ABD Deniz Gözlemevi’nin 6 Temmuz’da yaptığı duyuruya göre, dünyanın bilgisayar sistemleri mühendisleri işi aksatmadıkları sürece 31 Aralık’ı 1 Ocak’a bağlayan gece saat 01:59:59’da (TSİ) fazladan bir saniye daha olacak.
Atomlar astronomiye karşı
Modern saatler Dünya’nın kendi çevresinde dönme süresi olan 24 saate göre çalışıyor.
Fakat saniye bazında bakıldığında gezegenimizin dönme hızı değişkenlik gösteriyor. Büyük ölçüde Ay’ın yerçekimi kuvvetinin üzerimizdeki etkisi nedeniyle gerçekleşiyor bu. Yörünge ortağımızın itip çekmesiyle Dünya üzerindeki devasa su miktarı hareketleniyor ve günlük dönüş hızını ortalama 1,5 milisaniye yavaşlatıyor.
Dünya’nın gözlemlenen hızını, bir saniyeyi sezyum gibi radyoaktif maddelerin çözünmesiyle hesaplayan güvenilir atomik saatlerimizle eşitlemek için “artık saniyeler” kullanılıyor.
2008’de yayınlanan kitabı In Search of Time (Zamanın İzinde) ile insanoğlunun zaman ile olan ilişkisine ve zamanı tanımlamak ve ölçmek üzerine çabalarımıza ışık tutan bilim yazarı Dan Falk, “Eğer artık saniyeler kullanılmazsa atomik saatlerin gösterdiği saat ile Güneş Sistemi’nde olup bitenin ilgisi kalmaz,” diyor.
“Mükemmel bir çözüm değil, ancak Aristoteles ve Heraklitos bundan 2500 yıl önce zaman hakkında tartışıyorlardı; biz de hâlâ tartışmaya devam ediyoruz.”
ABD Deniz Gözlemevi’nden Geoff Chester, atomik saniye ile astronomik saniyenin tam denk gelişinin en son 19. yüzyılda gerçekleştiğini belirtiyor.
Artık saniyeler olmasaydı, atomik saatlerin kaydettiği resmi saat ile Dünya’nın dönüşüyle hesaplanan bir gün arasındaki zaman farkı birikir ve 2100 yılına gelindiğinde atomik ve astronomik saatler arasında 2-3 dakikalık bir fark oluşurdu. 2700 yılında ise sabah uyuyacak fazladan bir yarım saatimiz olurdu.
Artık saniyelere her yıl ihtiyaç duyulmuyor; çünkü Dünya bazen daha düzenli dönüyor. Uygulama 1972’de başladığından beri saatlere toplamda 26 artık saniye eklendi. 1972’de ise kayıp zamanı telafi etmek için 10 artık saniye eklenmiş.
O zamanlar, 80’ler boyunca saniyeler her yıl eklenmiş. Fakat o zamandan beri artık saniyenin eklenme ihtiyacı duyulmadığı yıllar geçmiş. Bu yıldan önce en son 1998’de artık saniye ekleme ihtiyacı oluşmuş.
Kargaşa zamanı
İnsanlar genelde zamana yapılan bu ince ayarları umursamasa da bunlar bilgisayarlar için gerçekten önemli.
Bir bilgisayar için bir dakika her zaman 60 saniyedir, ne daha fazla ne de daha az. Günümüzün küresel dijital ağında, telekomünikasyon sistemleri en ufak değişikliğe bile duyarlılık gösteriyor.
Chester, “Artık saniyeler çok büyük bir olay haline geldi. Bu yüzden altı ay öncesinden onlar hakkında uyarılarda bulunmamız gerekiyor,’ diyor. Buna rağmen dünyadaki ağların yüzde onunun ne zaman bir artık saniye eklense şu veya bu nedenden sorun yaşadığını belirtiyor.
2012’de dünya çapındaki bir uçak bileti rezervasyonu sistemi, bilgisayarlarının iç saatleri, dışarıdaki sistemlerle uyuşmayınca birkaç saatliğine çökmüştü. Değişim aynı zamanda Reddit, Instagram, Yelp ve Netflix gibi popüler sitelerde de aksaklıklara neden olmuştu.
Saatin isabetli hesaplanması Dünya’nın dışındaki olayları bile etkiliyor.
1990’ların başlarından beri Dünya’nın dönüş hızı üzerine araştırmalar yürüten Jet İtki Laboratuvarı’ndan fizikçi Jean Dickey, “Jupiter’in çevresinde bir yörüngede olan uzay aracı Juno’yu düşünün,” diyor. “Dünya üzerindeki bütün antenlerimizle, zaman hakkında yapılan bir hata Dünya’nın dönüşü hakkında yapılan bir hata oluyor. Bu da navigasyon hatasına sebep oluyor ve uzay görevinin felaketi ile sonuçlanıyor.”
ABD hükümetinin artık saniye uygulamasına son verilmesi isteğini belirtmesine rağmen, Uluslararası Telekomünikasyon Birliği (UTB) geçtiğimiz yılki oylamada uygulamanın devam etmesi kararına vardı ve dünyadaki telekomünikasyon sistemleri üzerindeki etkisi hakkında daha fazla araştırma yapılması gerektiğini söyledi.
Büyük olasılıkla konu kapanmadan önce birkaç tane daha artık saniyeye tanıklık edeceğiz; ne de olsa UTB konuyu 2023’e kadar tartışmayacak.
