15 soruda 10. Yargı Paketi ve infaz düzenlemeleri

10. Yargı Paketi, yoğun tartışmaların ardından TBMM Genel Kurulu’nda kabul edilerek yasalaştı. Paket, son dakikada çıkartılan maddeler nedeniyle büyük tartışma konusu oldu. Buna karşılık, muhalefetle anlaşılarak, paketin hızlı yasalaşması için de bazı maddelerin görüşülmesi bayram sonrasına ertelendi. 25 bin kişiye yakın hükümlünün tahliyesini sağlayacak paket yeni yasalaştı ancak gözler şimdiden sonbaharda hazırlanacağı söylenen yeni pakete çevrildi.

1- Pakette hangi düzenlemeler var, kaç kişi yararlanacak, paket neden hayal kırıklığı yarattı?

10. Yargı Paketi hazırlanırken en büyük tartışma Covid düzenlemesi olarak bilinen düzenleme üzerinde yapıldı. İktidar, uzun süre eşitlik açısından bu düzenleme üzerinde çalıştı. Sadece bu düzenlemeyle 50 bine yakın kişinin tahliye olması bekleniyordu. Son dakikada taslak metinde yer alan bu düzenleme kapsam dışında bırakıldı. Ardından düzenlemenin yeni yasama yılında, ekim ayında gündeme gelebileceği iktidar kulislerinde konuşuldu. Bu konuda henüz netlik yok. Ancak AKP kaynakları, kapsamlı bir paket üzerinde çalışılmaya başlandığını söylüyor.

2- DEM Parti, neden hayal kırıklığı yaşadıklarını açıkladı?

Yürütülen çözüm süreci kapsamında cezaevindeki kimi hükümlülerin tahliyesi için de bu düzenlemeye işaret ediliyordu.

2020'de pandemi nedeniyle açık cezaevinde bulunanlara verilen "covid izni", 31 Temmuz 2023'e kadar uzatılmış, ardından tahliyelerine olanak sağlanmıştı. Ancak bu tarihten önce suç işleyip cezası kesinleşmeyen hükümlüler düzenlemeden yararlanamamıştı. Bakanlığın taslak çalışmasında ise 31 Temmuz 2023 tarihinden önce suç işleyenlerin tamamının benzer şekilde erken tahliyelerinin yolunun açılması öngörülüyordu. Bu kapsama terör hükümlülerinin de alınacağı söyleniyordu. Ancak Cumhurbaşkanı Erdoğan ve kurmaylarının itirazı ile bu düzenlemenin özellikle de ağırlıklı olarak FETÖ hükümlülerinin yararlanacağı gerekçesiyle paketten çıkartıldığı iddia edildi.

3- Pakette hangi düzenlemeler kaldı, kaç kişi yararlanacak?

Covid düzenlemesi kalsaydı, paketten yaklaşık 70-80 bin hükümlü yararlanabilecekti. Ancak mevcut haliyle pakette mükerrer suç işleyenler, hasta ve yaşlı hükümlüler, hamile ve çocuklu kadınlarla ilgili düzenlemeler kaldı. Bu kapsamda 25 bin kişinin bulunduğu belirtiliyor. Bu kişilerin bayram öncesi tahliye olması bekleniyor.

4- Aynı suçu işleyenlerin tahliyesi kolaylaştırıldı mı?

Evet. İkinci defa tekerrür hükümleri uygulanan hükümlülere koşullu salıverilme imkânı getirildi. Bu kapsamda, bu durumdakiler için süreli hapis cezaları bakımından koşullu salıverilme oranı dörtte üç olarak uygulanacak. Hükümlü ikinci defa tekerrür hükümlerinin uygulanması durumunda tekerrür halinde işlenen suçtan dolayı mahkum olunan ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasının 39 yılının, müebbet hapis cezasının 33 yılının, birden fazla süreli hapis cezasına mahkumiyet halinde en fazla 32 yılının, süreli hapis cezasının üçte ikisinin infaz kurumunda iyi halli olarak çekilmesi durumunda koşullu salıverilmeden yararlanacak.

5- Kaç hükümlü bu düzenlemeden yararlanacak?

Tahminlere göre, yaklaşık 19 bin hükümlü, düzenleme sayesinde bayram öncesinde tahliye edilebilecek. Bu sayıya pakette diğer düzenlemelerden yararlananlar eklenecek. Toplamda sayı 25 bini bulacak.

6- Bu konuda özel bir koşul var mı?

Açık ceza infaz kurumunda veya çocuk eğitimevinde bulunan ve koşullu salıverilmesine 1 yıl veya daha az süre kalan iyi halli bir hükümlünün, denetimli serbestlik tedbirinden yararlanabilmesi için 5 günden az olmamak üzere koşullu salıverilme tarihine kadar ceza infaz kurumunda geçirmesi gereken sürenin en az onda birini cezaevinde geçirmiş olması gerekecek. Böylece cezaevinde hiç bulunmadan serbest bırakılmanın önüne geçilmesi amaçlandı.

7- Yaşlı hükümlüler için tahliye olanağı sağlandı mı?

Evet. İnfaz Kanunu’ndaki sınırlar yeniden düzenlendi. Buna göre, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına mahkum olanlar hariç, ağır bir hastalık veya engellilik nedeniyle ceza infaz kurumu koşullarında hayatını yalnız idame ettiremeyeceği tespit edilen ve toplum güvenliği bakımından tehlike oluşturmayacağı değerlendirilenler, cezasını konutunda çekebilecek. Ancak kimin cezasını konutunda çekebileceği özel koşullarla gösteriliyor.

8- Hangi yaş diliminde hangi koşullar geçerli olacak?

Mahkumiyete konu suç nedeniyle doğmuş zararın aynen iade, suçtan önceki hale getirme veya tazmin suretiyle tamamen giderilmesine dair hukuki sorumlulukları saklı kalmak üzere; kadın, çocuk veya 65 yaşını bitirmiş kişilerin mahkum oldukları toplam 3 yıl, 70 yaşını bitirmiş kişilerin mahkum oldukları toplam 4 yıl, 75 yaşını bitirmiş kişilerin mahkum oldukları toplam 5 yıl, 80 yaşını bitirmiş kişilerin mahkum oldukları toplam 6 yıl veya daha az süreli hapis cezasının konutunda çektirilmesine infaz hakimi tarafından karar verilebilecek.

9- Hasta hükümlüler için hangi düzenleme yapıldı?

Maruz kaldığı ağır bir hastalık veya engellilik nedeniyle ceza infaz kurumu koşullarında hayatını yalnız idame ettiremeyeceği tespit edilen ve toplum güvenliği bakımından ağır ve somut tehlike oluşturmayacağı değerlendirilenlerin cezasının konutunda çektirilmesine infaz hâkimi tarafından karar verilebilecek. Mahkûmun durumu Cumhuriyet Başsavcılığınca birer yıllık dönemlerde belirlenen usule göre incelettirilecek. İnceleme sonuçlarına göre hükümlünün iyileştiğinin tespit edilmesi halinde infaz hâkimi, cezanın konutta çektirilmesine dair kararı kaldıracak. Mahkûm, denetimli serbestlik müdürlüğü ve bulunduğu yer kolluk makamlarınca izlenecek. Toplam cezası 10 yıldan fazla olan hükümlülerin elektronik cihazların kullanılması suretiyle takibi zorunlu olacak. Bu yükümlülüklere aykırı hareket edilmesi halinde cezanın konutunda çektirilmesine dair karar infaz hakimliğince kaldırılacak. Ağırlaştırılmış müebbete mahkûm edilenler bu düzenlemeden yararlanamayacak.

10- Hafta sonları ve gün içinde cezaevinden çıkılması uygulaması getirildi mi?

Var olan uygulamanın kapsamı genişledi. Buna göre, bu düzenlemeden kasten işlenen suçlarda toplam 3, taksirle öldürme suçu hariç olmak üzere taksirle işlenen suçlarda ise toplam 5 yıl veya daha az süreli hapis cezası kalanlar yararlanacak. İnfaz hâkimi, bu kişilerin her hafta cuma günleri saat 19.00'da girmek ve pazar günleri aynı saatte çıkmak suretiyle hafta sonları; hafta sonları hariç her gün saat 19.00'da girmek ve ertesi gün saat 07.00'de çıkmak suretiyle geceleri ceza infaz kurumlarında çektirilmesine karar verebilecek. İnfaz usulü, hükümlünün iş yaşamı ve ailevi durumu ile ceza infaz kurumlarının düzen ve işleyişine göre ceza infaz kurumu tarafından süresi aynı olmak koşuluyla hafta içi günlerde de uygulanabilecek.

11- Hamile ve çocuklu kadınlar için hangi düzenlemeler yapıldı?

Kanuna göre, doğurduğu tarihten itibaren 6 ay geçen ve toplam 5 yıl veya daha az süreli hapis cezasına mahkum olan ya da adli para cezası infaz sürecinde hapis cezasına çevrilen hükümlü kadınların cezasının konutunda çektirilmesine infaz hakimi tarafından karar verilebilecek.

12- Yasalaşan pakette, bunun dışında hangi maddeler var?

Pakette, Danıştay, idare mahkemesi ve vergi mahkemelerindeki yargılama usullerine yönelik düzenleme yer alıyor. Kanunla, Anayasa Mahkemesinin iptal kararı uyarınca İcra ve İflas Kanunu'nda değişikliğe gidildi. Buna göre, istinaf ve temyiz yoluna başvuru ve incelemede, davanın açıldığı veya şikâyet başvurusunun yapıldığı parasal sınırlar esas alınacak.

13- Türk Ceza Kanunu’nda hangi değişiklikler yapıldı?

TCK’da değiştirilen, cezaları ağırlaştıran düzenlemeler şöyle:

• Buna göre, suça teşebbüs halinde faile ağırlaştırılmış müebbet ve müebbet hapis cezaları yerine verilecek süreli hapis cezasının alt ve üst sınırı artırılıyor. Ağırlaştırılmış müebbet yerine 13 yıldan 20 yıla kadar hapis cezası verilirken, bu süre 14 yıldan 21 yıla kadar; müebbet yerine 9 yıldan 15 yıla kadar hapis cezası öngören hükümdeki süre ise 10 yıldan 18 yıla çıkartıldı.
• Kasten yaralama suçuna ilişkin hapis cezası sürelerinde de artışa gidildi. Hapis cezasının alt sınırı 1 yıldan, 1 yıl 6 aya çıkarıldı. Suçun kadına karşı işlenmesi halinde verilecek cezanın alt sınırı 6 aydan 9 aya yükseltildi.
• Neticesi sebebiyle ağırlaşmış yaralamaya neden olan kasten yaralamaya yönelik hapis cezaları da arttı. Hapis cezasının alt sınırı 3 yıldan 4 yıla; kasten yaralamanın vücutta kemik kırılmasına veya çıkığına neden olması sonucu kırık veya çıkığın hayat fonksiyonlarındaki etkisine göre uygulanacak hapis cezasının alt sınırı ise 5 yıldan 6 yıla çıkarıldı. Kırık veya çıkığın hayat fonksiyonlarındaki etkisine göre verilecek hapis cezasının alt sınırı ise 8 yıldan 9 yıla yükseltildi.
• Kasten yaralama sonucunda ölüm meydana gelmişse verilecek hapis cezasının alt ve üst sınırı 8 yıldan 12 yıla kadar yerine, 10 yıldan 14 yıla kadar şeklinde değişti.
• Malvarlığı itibarıyla büyük bir zarara uğratacağından veya sair bir kötülük edeceğinden bahisle tehditte, mağdurun şikayeti üzerine verilecek hapis cezasının alt sınırı 2 ay olacak.
• Tehdidin silahla, kişinin kendisini tanınmayacak bir hale koyması suretiyle, imzasız mektupla veya özel işaretlerle; birden fazla kişi tarafından birlikte, var olan veya var sayılan suç örgütlerinin oluşturdukları korkutucu güçten yararlanılarak işlenmesi halinde hükmolunacak hapis cezasının üst sınırı 5 yıldan 7 yıla çıktı.
• Trafik güvenliğini tehlikeye sokanlara yönelik cezalar da arttı. Buna göre, kara, deniz, hava veya demir yolu ulaşım araçlarını kişilerin hayat, sağlık veya malvarlığı açısından tehlikeli olabilecek şekilde sevk ve idare edenlere verilecek hapis cezasının alt sınırı 3 aydan 4 aya; alkol veya uyuşturucu madde etkisiyle ya da başka bir nedenle emniyetli şekilde araç sevk ve idare edemeyecek halde olmasına rağmen araç kullananlara uygulanacak hapis cezasının alt sınırı 3 aydan 6 aya yükseldi.
• Hakimler ve Savcılar Kurulu Kanunu'nda yapılan değişikliğe göre, yüksek mahkeme üyeliğinden seçilenlerden Kurul üyeliği sona erenler, herhangi bir işleme gerek olmaksızın ve boş kadro şartı aranmaksızın kalan görev süresini tamamlamak üzere geldikleri yüksek mahkeme üyeliği görevine geri dönecek, boşalan ilk üye kadrosu kendilerine tahsis olunacak. Adli ve idari yargı hakim ve savcılığından seçilenlerden Kurul üyeliği herhangi bir sebeple sona erenler, Genel Kurul tarafından müktesepleri dikkate alınarak tercih ettikleri üç ayrı yerden birinde uygun görülecek bir göreve atanacak.

15- Bu düzenlemeler de yeni yasama yılını mı bekleyecek?

Hayır. Başta, BTK’ya içerik çıkarma yetkisi veren tartışmalı düzenleme olmak üzere bazı düzenlemeler bayramdan hemen sonra TBMM Genel Kurulu gündemine getirilecek yasalaştırılacak. Bu maddelere muhalefetin itirazı bulunuyor.