T24- Tunus’ta Devlet başkanı Zeynel Abidin Bin Ali’nin verdiği tüm tavizlere rağmen isyanı bastıramayıp ülkeyi terk etmesinin ardından dün Parlemento Sözcüsü Fuad Mebazza vekaleten devlet başkanı olarak mecliste anayasa üzerine yemin etti. Ardından Başbakan Muhammed Gannuşi’ye hükümet kurma görevini verdi. Öte yandan, Mebazza’yı atayan Anayasa Konseyi 60 gün içerisinde başkanlık seçimi yapılması gerektiği konusunda uyardı. Olası seçimlerin 23 yıllık Bin Ali iktidarını tamamen sonlandırması bekleniyor. Ülkeyi çalkantılı değişim sürecinde yönetecek olan Gannuşi, El Cezire televizyonuna verdiği demeçte sürgündeki Tunuslu muhalifleri “Ne zaman isterlerse gelebilirler. Burası onları ülkesi” diyerek davet etti.
Radikal gazetesinin haberine göre, Bin Ali’nin gidişinin ‘kesin’ olduğunu vurgulayan Gannuşi, geçiş döneminde doğabilecek anlaşmazlıklara atfen ‘yasal sorunlar ülkeyi haklı isteklerine uygun olarak kurtarmaktan daha önemli değildir’ ifadesini kullandı. “Bütün siyasi partilere danışacağım” diyerek geniş katılımlı bir hükümete yeşil ışık yakan Başbakan, “Ülkeye tekrar düzeni getirmek için bütün çabayı gösteriyoruz. Yağmalama eylemlerinin devam etmesi kabul edilemez” diyerek güvenlik sorununa da değindi.
Facebook ve Twitter gibi sosyal paylaşım sitelerinde aktif bir biçimde son durumu tartışan Tunuslular ise seçimlere bir an evvel gidilmediği takdirde Gannuşi’nin başbakanlığının ‘yeni bir diktatörlük projesine’ dönüşmesinden duydukları korkuyu dillendiriyorlar.
Öte yandan, Bin Ali’nin devrilmesi Arap dünyasında büyük heyecan yarattı. Sosyal paylaşım sitelerinde kimi Arap kullanıcılar profillerinde Tunus bayraklarını kullanırken Mısır’ın 30 yıldır Hüsnü Mübarek tarafından yönetilmesine isyan eden onlarca Mısırlı eylemci, Tunus’un Kahire Büyükelçiliği önünde dans ederek “Bin Ali, Mübarek’e onun için de bir uçak beklediğini söyle” sloganları attı. Bin Ali’nin kaçmasıyla ilgili bir fıkra ise Mısır sokaklarında çok gözde: “Bin Ali’nin uçağı Şarm El Şeyh’e doğru yaklaşıyor ama iniş yapmaya değil daha fazla yolcu almaya...”
Tunus heyecan yarattı
Mısırlı insan hakları eylemcisi Hüssam Bahgat çoşkusunu “Tunus ile ilgili önemli olan şey, rejim günler önce tam anlamıyla sarsılmaz görünüyordu ve sonunda tek bir Batı ülkesi parmağını sokmadan demokrasi üstün geldi” diyerek dile getirdi. Ürdün’ün başkenti Amman’daki Tunus büyükelçiliğinin önü de ‘devrim yayılacak’ sloganları atan 50 kadar sendikacı tarafından dolduruldu. Sendikacılar büyükelçiliğin kapısına ‘Tunus’un büyük halkına diktatör Abidin’i devirdiği için tebrik ederiz’ yazılı çelenk bıraktı. Lübnan gazetesi Ennahar’da ise “Arap dünyasında eşi benzeri görülmemiş bu olayın yankısının bölgede tek bir ülkeden fazlasında duyulacağına şüphe yoktur” ifadesi yer aldı. Ülkede yaşanan ve Yasemin Devrimi olarak anılan isyan ile ilgili analizler de değişim amaçlı gösterilerin özellikle Mısır, Ürdün, Suriye ve Kuzey Afrika ülkelerinde ses getireceği belirtiliyor.
10 Soruda Tunus
Tunus neden karıştı?
Seyyar satıcılık yapan üniversite mezunu işsiz Tunuslu genç Muhammed Bouazizi’nin tezgahına el koyulunca Bouazizi kendisini ateşe verdi ve ülkede hükümeti deviren isyanın fitilini de tutuşturdu. Ülkedeki sosyal adaletsizlik, işsizlik ve yolsuzluktan bezmiş olan halk sokaklara döküldü. Bouazizi’nin de dahil olduğu onlarca kişi hayatını kaybetti.
İsyan bekleniyor muydu?
Hükümet dahil hiç kimse bu kadar şiddetli bir isyan çıkacağını tahmin etmiyordu. Halkın çoğunluğu ağır ama istikrarlı büyüyen ekonomiye karşılık, Zeynel Abidin Bin Ali’nin baskıcı, sansürcü ve yolsuzluk sarmalındaki sistemine ses çıkarmıyordu.
Hükümet ne yaptı?
Bin Ali, İçişleri Bakanı’nı görevden alıp, tutuklanan göstericilerin serbest bırakılması talimatını verdi. 300 bin kişiye iş imkanı yaratacağı, gıda fiyatlarını indireceği ve basın ve internet özgürlüğü sağlayacağı sözü verdi ve 2014’te aday olmayacağını söyledi. Meclisi dağıttı, 6 ay içinde erken seçime gideceğini açıkladı. Verdiği tavizler işe yaramayınca da kaçtı.
Şimdi ne olacak?
Bin Ali ve ailesine Fransa kucak açmayınca, aile soluğu Suudi Arabistan’ın Cidde kentinde aldı. Bin Ali’nin yerine devlet başkanlığı görevine Anayasa Konseyi tarafından Meclis sözcüsü Fuad Mebaza getirildi. Muhammed Gannuşi hükümeti kurma görevini alarak geçici başbakan oldu. Yasalara göre, ülkenin 60 gün içinde seçime gidilmesi gerekiyor.
Tunus tehlikeli mi?
Tunus’un hava sahası önce süresiz olarak kapatıldı ancak dün tekrar açıldı. Gösteriler sırasında herhangi bir turistin yaralandığı ya da etkilendiğine dair bir bilgi yok, zira gösteriler daha çok şehir merkezlerinde yaşanırken turistlerin çoğunluğu sahil beldelerindeki tatil köylerinde bulunuyordu.
Tunus’taki isyan yayılır mı?
Arapların çoğu, işsizlik, yolsuzluk, kısıtlı insan hakları ve baskıcı yönetime isyanı yüzünden kendini yakan Tunuslu Bouazizi ile aynı sorunları paylaşıyor. Tunus’taki isyandan feyz alıp sokaklara dökülen Cezayir halkının ardından protestolar son olarak Ürdün’de patlak verdi. Mısır da sırada olabilir.
WikiLeaks mi etkili oldu?
WikiLeaks’in yayımladığı ABD’nin Tunus Büyükelçisi Robert F. Godec’in 2009 yılında dışişlerine gönderdiği “Tunus’ta yolsuzluk: Senin Olan Benimdir” adlı belgede, Bin Ali’nin eşi Leyla Trabelsi ve ailesi hakkındaki yolsuzluk iddiaları halkı öfkelendirdi. Belgelerde First Lady ve ailesinin halk tarafından sevilmediği de yer aldı.
Türkiye ne yapıyor?
Dışişleri hemen müdahale etti, THY de 312 yolcu kapasiteli Boeing 777 tipi “Anadolu” adlı özel uçağını Tunus’un Enfidha Havaalanına gönderdi ve 333 Türkiye vatandaşını ülkeye getirdi. Türkiye’nin tunus Büyükelçisi Akın Algan, Tunus’un Türkiye dostu bir ülke olduğunu ifade etti.
Sosyal medyanın etkisi ne oldu? Ülkedeki protestolar muhalif gruplar tarafından Twitter ve Facebook gibi sosyal ağlar üzerinden organize edildi. Kendini yakan Bouazizi’nin ölümünün ardından, sosyal paylaşım sitelerinde düzenlenen kampanyalar Tunuslu gençleri harekete geçirdi. Cep telefonuyla çekilen isyan görüntüleri internete koyulunca, halk olanları sansürsüz izledi.
Neden Yasemin Devrimi?
Göstericilere ateş açan polisin şiddet kullanmak yerine eylemcileri koruması gerektiğini savunan Tunuslu blog yazarları, “Polise yasemin verelim” sloganıyla yola çıkarak, devrimi ülkelerinin sembolü olan “yasemin çiçekleriyle” özdeşleştirdi. Bu, sosyal paylaşım ağlarına da yayıldı.
