1475 sayılı İş Kanunu’nun kıdem tazminatı ile ilgili 14 üncü maddesinde hangi hallerde kıdem tazminatına hak kazanılacağı tek tek sayılmıştır. Bu bağlamda, emeklilik şartlarının (sigortalılık süresi+prim ödeme gün sayısı+yaş) tamamının yerine getirilmiş olmasının yanı sıra, yaş dışındaki diğer asgari şartların yerine getirilmesi suretiyle de kıdem tazminatının alınması mümkündür.
Buna göre, 1475 sayılı İş Kanunu’nun 14 üncü maddesinin (5) numaralı bendi uyarınca 506 sayılı Kanunun 60 ıncı maddesinin birinci fıkrasının (A) bendinin (a) ve (b) alt bentlerinde öngörülen yaşlar dışında kalan diğer şartları veya aynı Kanunun Geçici 81 inci maddesine göre yaşlılık aylığı bağlanması için öngörülen sigortalılık süresini ve prim ödeme gün sayısını tamamlayarak kendi istekleri ile işten ayrılmaları halinde kıdem tazminatına hak kazanılmaktadır.
Yukarıda belirtilen madde hükmüne göre kıdem tazminatına hak kazanabilmek için emeklilik için yaş şartı dışındaki prim ödeme gün sayısı ve sigortalılık süresinin tamamlamış olması durumunda çalışılan işyerinden kıdem tazminatı alınarak işten çıkılabilir.
Bu bağlamda, emeklilik dolayısıyla kıdem tazminatının alınabilmesi için en az 15 yıl sigortalılık süresi+en az 3600 prim gün sayısı şartlarının yerine getirilmiş olması gerekmektedir.
Yukarıda belirtilen şartların yerine getirilip getirilmediği sosyal güvenlik yönünden tabi olunan kurumdan (SGK veya Banka Emekli Sandığı) alınacak yazıyla (kıdem tazminatı alabilir yazısı) belgelenmesi ve daha sonra da bu belgenin çalışılan işyerine verilmesi gerekmektedir.
Böyle bir yazı olmadan işyerinden ayrılma halinde işveren tarafından kıdem tazminatı ödenmez. Zira bu durumda işten emeklilik sebebiyle değil, istifaen ayrılmış olunacağından kıdem tazminatı hakkı doğmayacaktır.
15 yıl sigortalılık süresi; sigortalı olarak ilk defa çalışmaya başlanılan tarihten itibaren kıdem tazminatına esas olmak üzere ilgili sosyal güvenlik kuruluşuna müracaat edilen tarih arasında geçen süredir. Bu sürenin dolu dolu çalışılarak geçirilmesine gerek yoktur. 15 yıllık sigortalılık süresi içinde 3600 (10 tam yıl) prim gün sayısının olması yeterlidir.
Birden fazla işyerinde çalışılmış olması halinde 15 yıllık sigortalılık süresinin ve 3600 prim gün sayısının hesabında bütün işyerinde çalışılan süreler dikkate alınır, ancak kıdem tazminatı en son çalışılan işyerinde geçen (en az bir yıl çalışılmış olması şarttır) çalışma süresi üzerinden hesaplanır.
Emeklilik yaşının dolmasının beklendiği süre içinde sağlık hizmetlerinden nasıl yararlanılabilecek?
5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunun 67 inci maddesinin dördüncü fıkrası uyarınca zorunlu sigortalılıkları sona eren kişiler, işten ayrıldıkları tarihten itibaren en fazla 100 gün daha sağlık yardımlarından ücretsiz olarak yararlanabilirler.
Dolayısıyla, emeklilik için gerekli olan hizmet yılını tamamladıktan sonra istifa edip, yaşın dolmasının beklediği süre içinde (100 günden sonra) genel sağlık sigortası kapsamındaki sağlık yardımlarından yararlanma imkanı bulunmamaktadır. Şayet, ilgili kişi evli ise ve eşinin de sosyal güvencesi varsa ya da başka birisinin bakmakla yükümlü olduğu kişi durumunda ise onun üzerinden sağlık yardımlarından yararlanabilecektir.
Bunun dışında, 01/10/2008 tarihinde yürürlüğe giren genel sağlık sigortası uygulamasına göre, herhangi bir sosyal güvencesi bulunmayan kişiler de yapılacak gelir testine göre primleri Devlet veya kendileri tarafından (2012 yılının ilk altı aylık döneminde aylık 35,46 TL ile 212,76 TL arasında) ödenerek genel sağlık sigortası kapsamında sağlanan sağlık yardımlarından 30 gün prim ödedikten sonra yararlanabileceklerdir.
Kıdem tazminatı alındıktan sonra özel sektörde tekrar çalışılabilir mi?
Asgari emeklilik şartları olan 15 yıl sigortalılık süresi ve 3600 prim ödeme gün sayısı şartlarını yerine getirip çalıştığı işyerinden kıdem tazminatını alan kişilerin, daha sonra tekrar çalışmaya başlamalarında herhangi bir yasal engel yoktur. Ancak, bu durumda olan kişiler daha önce emeklilik dolayısıyla kıdem tazminatlarını aldıklarından, sonradan çalıştıkları işyerlerinden artık emeklilik nedeniyle değil, 1475 sayılı İş Kanunu’nun 14 üncü maddesindeki diğer şartların gerçekleşmesi halinde kıdem tazminatlarını alabileceklerdir.