Trendyol, rekabet ihlalleri, tedarikçilerden yüksek komisyon alma, tüketicilere çakma mal satmak, kurumlarda etkinliklerini artırmak için etik dışı davranma iddiaları ile hukuka aykırı transferler ve henüz yazmaya başlamadığım usulsüz ve yasadışı elektronik cüzdan kullanmak gibi unsurlarla Türkiye gündemini meşgul ediyor.
Peki, Trendyol’un babası Çinli AliBaba ile amcası Ant Finansal (sonradan Ant Group oldu) dünyada şu aralar ne ile gündemde dersiniz.
Önce size Çinli bu aileyi tanıtayım.
Alibaba ailesi
Çinli iş insanı Jack Ma, 57 yaşında. Forbes Eylül 2015 değerlendirmesine göre 62.3 milyar dolar kişisel servetiyle Çin’in ikinci, dünyanın 14. en zengin kişisi. Ticari kuruluşları AliBaba Group, Ant Group, AliBaba.com, AliPay, Cainiao, Trendyol ve diğerleri…
Allah daha fazlasını versin. Hayırsever olduğu biliniyor. Biz de onun ne kadar hayırsever olduğunu, yavrusu Trendyol’un Rekabet Kurumu’ndan Hatice Yavuz’u transfer ederken gösterdiği bonkörlüğünden biliyoruz.
Bundan sonraki yazacaklarımı dikkatle takip edin.
Size önceki “Ulusal Güvenlik ve siber güvenlik” yazımda ifade etmiştim; önlem alınmadığı takdirde Çinli AliBaba’nın AliPay ‘ı olmadan tuvalete gidemeyeceksiniz.
Grup büyümeye doymuyor
AliBaba’nın patronu Jack Ma. AliPay’ın ağırlık hissesi AliBaba’nın. Ant Finansal’ın ismi daha sonra ANT GROUP olarak değişti ve AliBaba 2018 yılında Ant Group’un yüzde 33 hissesini, yani çoğunluk hissesini satın aldı. Aynı AliBaba 2018 yılında aynı zamanda Türk şirketi Trendyol’u da satın almıştı. AliBaba’nın girdiği ülkelerde rekabet ihlali yaptığı bilindiği için AB ve ABD, ülkelerine mümkün olduğu kadar sokmamaya çalışıyor. Bunu bildikleri için AB’den ayrılan İngiltere’de Çinli teknoloji devi olarak ödeme şirketi WorldFirst’ü satın aldı.
Gözleri kişisel verilerimizde
Diğer yatırımlarına girersem sayfalar yetmez. Ancak Çin teknoloji devinin “ödeme sistemleri” konusunda çok marifetleri olduğunu belirteyim. Ülkemizdeki Trendyol üzerinden de Türkiye’nin ulusal güvenliğini ilgilendiren “Elektronik cüzdan”la yakın ilgili olduklarını, hatta izin bile almadan yasalara aykırı olarak, reklamlarında Trendyol’un elektronik cüzdana geçtiğini önemli bir işmiş gibi pompalamaya çalışıyor. Böyle bir uygulamanın ileride Türk finans sektörünü nasıl ele geçirebileceğini sizlerle paylaşmaya devam edeceğim.
Sizlere geçmiş yazılarımda Almanların dışarıya sattıkları finans ve teknoloji şirketler için “ulusal güvenlik ve siber güvenlik” konusundaki pişmanlıklarını yazmıştım. Almanya’nın durumu bir ülkenin ulusal güvenliği için bunun ne kadar önemli olduğuna dair önemli bir ders niteliğindedir.
Halka arzlarını yönetim durdurdu
Jack Ma’nin dünya devi şirketleri Ant Group, AliBaba ve AliPay bu ara dünya gündeminde. Financial Times gazetesi bu ara Çin’li Jack Ta’nın dünya devi finans, teknoloji ve e-ticaret alanında faaliyet gösterdikleri bu şirketleri ile ilgili çarpıcı haberler yapıyor.
Geçen yıl Ant Group’un halka arza hazırlandığı duyuruldu. Halka arz beklenirken, Ant Group’un halka arzının yapılmayacağı açıklandı. Nedeni çok ilginçti. Fintech regülasyonunda yapılan değişikliklerle ilgili önemli sorunlar tespit edilmiş. Bu nedenle Ant Group’un halka arzı askıya alınmıştı. Bu karardan sonra Ant Group ve AliBaba’nın patronu ile Çin hükûmeti arasında adeta bir savaş başladı. Dünya ekonomi piyasaları hangi tarafın galip geleceğini merakla beklemeye başladı.
Çin Merkez Bankası ve diğer kurumlar grupla toplantı yaptı
Çin Merkez Bankası, Çin Banka ve Sigorta Düzenleme Kurlu ve Çin Menkul Kıymetler Düzenleme Komisyonu, halka arzını durdurduğu Ant Group ve Jack Ma’nın diğer group şirketlerini mercek altına aldı. Çin Hükümetinin başta Merkez Bankası olmak üzere diğer regülasyon kurumları yöneticileri ile birlikte Ant Group yönetimi ile buluştu. Hükûmet adına hareket eden otorite, Ant Group’un finansal bir şirket olarak, banka gibi düzenlemelere tabi olmasını istiyordu.
Çin hükûmeti, Dünyanın en zenginlerinden Çinli İş insanı Jack Ma’a ait Ant Group’un öncelikle halka arzını durdurmuştu. Sonrasında finansal teknoloji sektöründe faaliyet gösteren faaliyet gösteren başta ödeme sistemi “AliPay” olmak üzere diğer oyuncular için bir denetim çerçevesinin çizileceği belirtildi.
Gruba ilk darbe rekabet otoritesinden geldi
Bu durum Ant Group ve AliBaba için yeni bir şey değildi. Rekabet konusunda Düzenleyici Kurul da, tekel olduğu ve bu gücünü kötüye kullandığı gerekçesiyle gruba 2,8 milyar dolar rekabet ihlali cezası vermişti. Bu cezanın ardından şirket “Hükûmetin sert düzenlemeleri olmasa bu büyümeyi yakalayamazdık. Destek gruplarımızın toleransı ve eleştirel gözetimleri gelişmemizde önemli rol oynadı.” şeklinde bir açıklama yaparak adeta Rekabet Otoritesine teşekkür ediyordu. Evet 2.8 milyar ceza yedik ama yaptığımız rekabet ihlali ile bunun kat be kat üzerinde kar ederek çok daha büyüdük demek istiyordu. Pişkinliğin bu kadarına da pes doğrusu.
Çin yönetimi: AliPay bölünecek
Bugünlerde Çin hükûmetinden Ant Group’a bir darbe daha geldi. Financial Times’a göre Ant Group bölünecek. Grubun ödeme birimi (AliPay) ile teknoloji bölümü ayrılacak. Böylelikle Ant Group’un neredeyse ülkemizde de “elektronik cüzdan”
Açıkçası Çin hükûmeti demeye getiriyor ki; arkadaş sen çok büyüdün ve birçok sektörde tekel oldun. Bu gücünü kötüye kullanıp rekabeti ihlal ediyorsun. AliPay ödeme sistemi ile de adeta ulusal ve siber güvenlik sorunu yaratıyorsun, kullanıcı verilerini tek başına kullanıyorsun, bunu nasıl kullandığın belli değil. Şirket olarak BÖLÜNECEKSİN.
Habere göre; Çin hükûmetinin almak istediği önlemler bununla sınırlı değil. Tekel konumunda olan Ant Group’un kredi kararlarında önemli etkiye sahip “kullanıcı verileri”ni devletin de ortak olacağı yeni bir kredi skoru belirleme ortaklığına devri öngörülüyor.
Bizim Rekabet Kurumu seyircinin ötesinde yardımcı
Çin regülasyon otoriteleri bile dünya devi Ali Baba’nın rekabet ihlalleri, finans sektörünün ulusal güvenliği ve tüketicilerin yararına çok önemli kararlar alıyor. Bizim Rekabet Kurumu da bunları rekabet kurumunun radarından çıkarsın diye içerden onlara eleman temin ederek lojistik hizmeti sunuyor.
TIKLAYIN - E-ticaret ve taşıma yapan şirketlere dikkat! Alipay olmadan tuvalete bile gidemeyeceksiniz
Öte yandan ALİPAY ödeme sisteminin ne kadar sakıncalı ve ulusal güvenlik açısından sorun teşkil edebileceğini kendi Çin Hükümeti ve regülasyon kararları gösteriyor ki, bu konuda şirketi bölme yetkisini kullanıyor. Diyor ki madem ALİPAY ile ödeme sistemi kurmuşsun. BU konuda ayrı bir şirket kuracaksın ve bu şirket mali konularda yetkili düzenleyici otoritenin denetiminde olacak. Bu da yetmez, bu sistemde elde ettiğin kişisel verilerin kullanımını da devlete ait şirkete vereceksin.
AliPay elektronik cüzdan ile kişisel verilerimizi toplayacak
Ali Baba’nın yavrusu Trendyol, bu uygulamaya resmen olmasa da “elektronik cüzdan “ile fiili olarak uygulamaya başlamış bile. TV’ler de o cüzdanın öyle güzel bir tanıtımını yapıyor ki, aman Allahım. Sanki Trendyol müşterilerine dünya bağışlıyor. Oysa hukuka aykırı ve izinsiz o uygulamaya geçmiş. Bir taraftan müşterilerinin kişisel verilerini toplayacak, öte yandan Türk finans kesimi için telafisi mümkün olmayan bir ulusal ve siber güvenlik sorunu yaratacak, hem de finans şirketi olmadan bir yabancı şirketin kasasına dövizlerimizi taşıyacak.
Dünyanın birçok gelişmiş şirketlerinde ulusal çapta benzer “cüzdan” uygulaması var. Ancak ulusal güvenlik ve siber güvenlik tehdidi bulunan yabancı şirketlere bu yetki verilmiyor. Her şeyden önce ülke olarak her türlü önlemimizi almak zorundayız.
AliPay şu an fiilen Türkiye’de
Çinli ALİBABA, yavrusu Trendyol kamuflajıyla bir yandan ALİPAY benzeri bir sistem olan elektronik cüzdan ile ülkemize girmeyi denerken, şu an ALİPAY, İNİNAL sistemi üzerinden Türkiye’de uygulanıyor zaten. Ülkemizdeki Çin vatandaşlarına ve Çin’de oturum izni olanlara ALİPAY, İNİNAL sistemi ile uygulanıyor şu an. Yani ALİPAY şu an fiilen Türkiye’de. Çin hükûmetinin bile kabul etmediği ALİPAY ödeme sistemini biz kullanmaya başlamışız bile.
Çin yönetimi: Kişisel verilere devlete vereceksin
Çin Merkez Bankası ve Rekabet Otoritesi bile tekel olan ALİPAY’i sakıncalı bulmuş ve bölünüp küçüleceksin, kişisel verilerini de Devlete vereceksin diyor.
Başta Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Hazine ve Maliye Bakanı Lütfi Elvan, Ticaret Bakanı Mehmet Muş ve Merkez Bankası Başkanı Şahap Kavcıoğlu’nun bu konuda hassasiyet gösterip takipçisi olacağından kuşkum yok.
Yetkililerimiz dikkat etmeli, son pişmanlık fayda etmez
SON SÖZ: Rekabet konusunda sabıkası bulunan ve kendi hükûmeti tarafından bile tekel konumundan dolayı AliPay’ın mevcut haliyle ulusal güvenlik ve siber güvenlik açısından sakıncalı bulunup bölünme kararı veriliyorsa, aynı grubun ülkemizde bazı kategorilerde yüzde 70’lere varan pazar payi ile AliPay benzeri “ elektronik cüzdan” sistemi ile müşterilerden para toplayıp Çin’e bir şekilde döviz transferi yapması, topladığı kişisel verilerle finans sektörümüzün güvenliğini tehlikeli boyutlara taşıyabilir. Eğer şirketlere “elektronik cüzdan” izni verilecekse de gelişmiş ülkelerde olduğu gibi, tekel olmayacak şekilde pazar payına sahip olan şirketler ile rekabet ve finans konularında şirketin ve de grubun hiçbir sabıkasının olmamasına dikkat edilmelidir. Aksi takdirde ilerde finans sektörümüzün güvenliğini tehlikeye düşürebilecek sorunlarla karşılaşabiliriz.
Benden hatırlatması. Takdir yetkililerin.
Alibaba'nın kurucusu Jack Ma
Prof.Dr. Aydın Ayaydın
Rekabet Kurumu Kurucu Başkanı