Dünya

Yüzyılın deneyinde ikinci aşama

Büyük Hadron Çarpıştırıcısı sorunsuz çalışmaya devam ediyor.

23 Kasım 2009 02:00
Büyük Patlama ortamının oluşturulması amacıyla yapılan deneyde, proton ışın hüzmelerinin aynı anda farklı yönlerde döndürülmesine başlandığı bildirildi.

Deneyi yürüten Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi (European Organization for Nuclear Research - CERN) yetkilisi Steve Myers, deneyin bugünkü bölümünün Büyük Hadron Çarpıştırıcısı'nı (Large Hadron Collider - LHC) tam anlamıyla çalışmaya yaklaştırdığını söyledi.

CERN yetkilileri bir yıl aradan sonra geçen cuma yeniden çalıştırılmaya başlayan çarpıştırıcısının hızı ve işleyişinden çok memnun olduklarını da ekledi.

Geçen yıl beş gün çalıştırılan LHC'den o zaman elde edilen verilerden çok daha fazlasını sadece 1-2 saat içinde aldıklarını söyleyen hızlandırıcı direktörü Steve Meyers, arıza giderilmesi için de olsa deneye bir yıl ara vermenin faydalı olduğu yorumunu yaptı. Meyers, geçen bir yıl içinde bazı teçhizatın daha yeni olanlarıyla değiştirildiğini ve kullanılan bazı yazılımların da güncellendiğini söyledi.

CERN iletişim direktörü James Gillies da ilk testin sorunsuz ve verimli olduğunu, ancak ilk kayda değer sonuçların iki üç günden önce alınamayacağını belirti. Gillies, bir proton parçacık demetinin çarpıştırıcıya ev sahipliği yapan 27 km uzunluğundaki tünelde birkaç dakika döndürüldüğünü söyledi.

Büyük Hadron Çarpıştırıcısı, 14 ay aradan sonra tekrar çalıştırılmış ve bu denemelerin başarılı olması halinde deneyin ne zaman yapılacağı açıklanmamıştı.

Deney sırasında tünel boyunca ayrı yönlerde iki proton hüzmesi verilecek. Bu ışın demetleri ayrı istikametlerde, ışık hızına yakın bir süratle halka şeklindeki tünelde yol alacak. Proton ışınlarının birbiriyle büyük bir enerjiyle çarpışmasının ardından bilim adamları, kozmosun doğasını kavramaya yarayacak yeni parçacıklar görmeyi umuyor.

14 milyar yıl önce evrenin doğumuna yol açtığına inanılan Büyük Patlama ortamını yaratmayı amaçlayan 10 milyar dolar değerindeki Hadron Çarpıştırıcısı, ilk geçen yıl çalıştırılmış, ancak bir ton helyumun tünele sızmasına yol açan elektrik bağlantısı arızası yüzünden sistem kapatılmıştı.

Bu ay başında da bir kuşun düşürdüğü ekmek parçası veya kırıntılarının LHC'de "küçük" bir ısınmaya yol açan bir kısa devreye neden olduğu belirtilerek, bunun üzerine sistemin kendini kapattığı açıklanmıştı.