HÜLYA KARABAĞLI T24/ ANKARA
TBMM Araştırma Merkezi, silahlı kuvvetler bünyesinde yaşanan insan hakları ihlalleri ve bu yöndeki şikayetleri inceleyen askeri ombudsmanlık sistemini araştırdı. Almanya, Avustralya, İngiltere, İrlanda, Hollanda, Belçika, Norveç ve Kanada da ombudsmanlık sistemi uygulanıyor.
İngiltere, Hollanda, İrlanda ve Belçika’da askeri ombudsmanların bütçesi Savunma Bakanlığı tarafından karşılanıyor. Norveç ve Almanya’da askeri ombudsmanı parlamento atıyor. Kanada ve Hollanda’da hükümet, İrlanda’da hükümetin önerisi üzerine Cumhurbaşkanı, İngiltere ve Avustralya’da ilgili bakan tarafından atama yapılıyor.
Araştırmada, askeri ombudsmanların emir- komuta zincirinden bağımsız hareket ettiğine dikkat çekilerek görev tanımları şöyle aktarıldı: Askeri ombudsmanlık, görevi, münhasıran silahlı kuvvetler mensuplarının karşılaştıkları haksız ve kötü muameleye (taciz, korkutma, hakaret, ayrımcılık vs.) ilişkin şikâyetleri inceleyerek mağduriyetlerini gidermek, haksızlıkların tekrarını önlemek ve uygun davranışları teşvik etmek olan ve askeri komuta zincirinden bağımsız faaliyet gösteren kuruma verilen isimdir. Anlaşılacağı üzere, askeri ombudsmanın, vatandaşların haklarını idarenin veya kamu erkinin işlem ve eylemlerine karşı korumakla görevli genel yetkili ombudsmanlık kurumundan farkı, görev ve yetki alanının sadece silahlı kuvvetleri kapsamasıdır.”
Araştırmanın sonuç bölümünde, silahlı kuvvetler bünyesinde hukuk dışı ve haksız uygulamaların askeri emir-komuta zincirinden bağımsız bir organ tarafından incelenmesinin mağduriyetleri gidermek, insan hakları ihlallerinin tekrarını önlemek açısından gerekli ve etkili olduğu düşüncesiyle bazı ülkelerde yetki alanı münhasıran silahlı kuvvetleri kapsayan askeri ombudsmanlık kurumları oluşturulduğuna dikkat çekildi.