Sigara ve Sağlık Ulusal Komitesi (SSUK), tütün ürünlerinde kullanılan bağımlılık yapıcı ek katkı maddelerinin Tütün ve Alkol Piyasası Düzenleme Kurumu (TAPDK) tarafından yasaklanması gerektiğini açıkladı. Gençleri sigara bağımlısı yapmak ve bırakmak isteyenleri caydırmak için tütün ürünlerine çeşitli katkı maddelerinin eklendiği ve bunlar arasında “hastalık bulgularını maskeleyen” maddeler de bulunduğu vurgulanan açıklamada, “Sigara ve Sağlık Ulusal Komitesi olarak, tütün kontrolünde en iyi uygulama yapan ülkeler arasında olduğumuzu iddia ederken, katkı maddesi yasaklarında en iyisini yapmamanın kabul edilemeyeceğini, yetersiz düzenlemenin, düzenleme yapılmamasından daha sakıncalı olduğunu düşünmekteyiz” denildi.
SSUK, tütün ürünlerinde kullanılan katkı maddelerinin dünyadaki örneklere ve Dünya Sağlık Örgütü'nün uyarısına paralel biçimde yasaklanmasını isteyerek TAPDK’ya çağrı yaptı. Sigara ve Sağlık Ulusal Komitesi tarafından, “soru-cevap” formunda yapılan açıklamanın tam metni şöyle:
Katkı maddesi nedir?
Tütün ve su dışında sigara ve diğer tütün ürünlerine işlemenin her basamağında katılabilecek, şekerler, aromalar, içmeyi kolaylaştırıcı maddelerdir.
Sigaralara neden katkı maddeleri katılıyor?
Gençleri sigaraya alıştırmak ve bırakmak isteyenleri caydırmak sigara pazarını elde tutmak için kritik stratejilerdir. Giderek artan rekabet ve halk bilinçlenmesi sonucunda tütün endüstrisi ürünlerini hala satabilmek için cezbedici, bağımlılığı arttırıcı, hastalık bulgularını maskeleyici, çevresel tütün dumanını kamufle edici katkı maddeleri kullanmaktadır.
Tütün ürünleri artık bugün, nikotini ve çeşitli katkı maddelerini insan bedenine veren ileri teknoloji mühendislik ürünleridir.
Tütün ürünlerine hangi katkı maddeleri katılıyor?
Tütün endüstrisinin kendi belgelerinde tütün ürünlerinin içinde 100’den fazlasında belli farmakolojik etkiler olan, 599 katkı maddesi olduğu belirtilmiştir. Ülkemizde faaliyet gösteren bir sigara firması kendi internet sayfasında ürünlerinde 120 çeşit katkı maddesi bulunduğunu açıklamaktadır.
Yapılan bilimsel çalışmalar sigaraların içinde bulunan gamma-heptalactone, gamma-valerolactone, gamma- decalactone, delta-decalactone, gamma-dodecalactone, delta- undecalactone, gamma- hexalactone, CYP2A5 ve CYP2A6; asetaldehid gibi maddelerin nikotin metabolizması üzerinde etkili olduğunu ve bağımlılığı arttırdığını göstermiştir.
Mentol üzerinde mentollü ibaresi olmayan sigaralarda da bulunmaktadır. Serinletici, yerel uyuşturucu etkisi ile sigaranın daha derine çekilmesine neden olmaktadır.
Katkı maddeleri zaten öldürücü olan bir ürünün cazibesini arttırmakta, kullanımını kolaylaştırmakta, bağımlılığını pekiştirmekte, bırakılmasını zorlaştırmaktadır.
Dünyadaki uygulama örnekleri nasıl?
Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) Tütün Kontrolü Çerçeve Sözleşmesi (TKÇS) 9 ve 10. maddesi, içimi kolaylaştıran, renklendirme özelliği olan, sağlık faydası imasında bulunan veya enerji ya da canlılık ilintisi kuran aroma maddelerinin “sınırlandırılmalarını veya yasaklanmalarını” tavsiye etmektedir. DSÖ’nün bu konuda oluşturacağı uygulama rehberi henüz tamamlanmamış olup çalışmalar sürmektedir. Bunun yanında Brezilya mentol dahil kapsamlı yasaklar koymuştur. Kanada mentol hariç kapsamlı katkı maddesi ve aroma maddesi yasağı getirmiştir. Türkiye Dünya Ticaret Örgütü’nde Kanada kanunu aleyhine görüş bildirmiştir.
Hastalık bulgularını maskeleyen madde bile var!
TAPDK Kurul Kararı neleri yasaklamalı?
Yeni düzenlemede, tütün ürünlerinde izin verilmeyen girdiler arasında besin değeri olan vitaminler, mineraller, amino asitler, uyarıcı etki yapan kafein, guarana, taurin ve 33 çoğu uyuşturucu etkisi olan bitki bulunmaktadır.
Düzenlemenin belirttiği maddeler dışında kalan;
- Doğal ve yapay aroma maddeleri,
- Meyveler, sebzeler ve bunların işlenmesiyle elde edilen ürünler,
- Şeker, molaslar, bal, tatlandırıcılar,
- Aromalar, çeşniler, otlar ve baharatlar,
- Amonyak vb. nikotin metabolizması üzerine etkili kimyasallar,
- Mentol,
- Hastalık bulgularını maskeleyici maddeler,
- Nemlendirici, koruyucu, yapıştırıcı, birleştirici, yoğunlaştırıcı çeşitli maddeler izin kapsamındadır.
Şekerler ve tatlandırıcılar sadece sigaraların uç kağıdı ile sigarillo ve puroların uç kağıdı ve ağızlıklarında yasaklanmakta, vanilin, etil vanilin ve renklendiricilerde ise sınırlandırmalar vardır.
Türkiye’de faaliyet gösteren firmaların 120 katkı maddesinden hiçbiri yasak listesinde bulunmamaktadır.
Yeni düzenleme sağlığı koruyamaz
Katkı maddeleri yasakları, gençler arasında tütün kullanımını arttıracak, başlamayı özendirecek, bağımlılığı pekiştirecek maddelerin ürünlerden tamamen çıkarılması için uygulanır. TAPDK kurul kararı bu özellik taşıyan maddeleri yasak etmemiştir. Dolayısıyla toplum sağlığı ve gençleri korumakta başarılı olması beklenemez.
Katkı maddeleri yasağı Türk tütününe zarar verir mi?
Türk tütün bitkisinin katkı maddeleri olmadan kullanılamayacağı yanlış bilgisi karar vericiler arasında hızla yayılmaktadır. Oysa Türk tütünü katkı maddesiz sigaralarda kullanılan tek tütündür. Yanlış bir veriye dayanan endişeler ile katkı maddelerini yeterince kısıtlamamak, gençlerimizi tehlikeye atmak olacaktır.
TAPDK kurul kararının olası olumsuz sonuçları
Tütün Kontrolü Çerçeve Sözleşmesi madde 9 ve 10 konusunda uygulama rehberi oluşmamışken ve düzenleme yapan az sayıda ülke varken Türkiye’nin sağlığı koruma kapasitesi olmayan bir düzenleme yapmış olması diğer ülkeleri olumsuz etkileyecek, endüstrinin örnek vermesine neden olabilecektir.
Sigara ve Sağlık Ulusal Komitesi olarak, tütün kontrolünde en iyi uygulama yapan ülkeler arasında olduğumuzu iddia ederken, katkı maddesi yasaklarında en iyisini yapmamanın kabul edilemeyeceğini, yetersiz düzenlemenin, düzenleme yapılmamasından daha sakıncalı olduğunu düşünmekteyiz. Gençleri tütün ürünlerine cezbedecek, içmeyi kolaylaştıracak, bağımlılığı arttıracak mentol dahil tüm katkı maddelerinin ivedilikle yasaklanmasını talep ediyoruz.