T24 - TBMM Sanayi, Ticaret, Enerji, Tabii Kaynaklar, Bilgi ve Teknoloji Komisyonu'nda, sebze ve meyve ticareti ile arz ve talep derinliği bulunan diğer malların ticaretini yeniden düzenleyen kanun tasarısı kabul edildi.
Komisyon, tasarıyı alt komisyon raporu üzerinden görüştü.
Tasarının adı, "Sebze ve Meyveler ile Yeterli Arz ve Talep Derinliği Bulunan Diğer Malların Ticaretinin Düzenlenmesi Hakkında Kanun Tasarısı" olarak değiştirildi.
Tasarıya göre, toptancı halleri; imar planlarında belirlenmiş alanlarda, halin sınıfına, büyüklüğüne ve işlem hacmine göre müzayede, depolama, tasnifleme ve ambalajlama tesisleri ile laboratuvar ve soğuk hava deposu gibi diğer asgari koşulları taşıyan projeler çerçevesinde, belediye sınırları içinde belediyeler, büyükşehir belediye sınırları içinde büyükşehir belediyeleri tarafından kurulacak.
Halin kuruluşu, en geç 1 ay içinde ilgili belediye tarafından Sanayi ve Ticaret Bakanlığına bildirilecek. Şehir içinde kalan, çevreye, altyapıya ve trafiğe yük getiren, ulaşım imkanları ve alan büyüklüğü yetersiz olan ve uygun çalışma ortamı bulunmayan toptancı halleri, başka bir alana taşınabilecek.
İmar planlarında toptancı hal yeri olarak belirlenmiş alanlar, başka bir amaçla kullanılamayacak ve bu alanların çevresi toptancı halinin faaliyetini engelleyecek veya insan sağlığına zarar verecek şekilde iskana açılamayacak. İmar planında toptancı hal yeri olarak belirlenmiş alanlarda bulunan, mülkiyeti Hazineye ait taşınmazlar toptancı hali kurulmak üzere; belediyelere bedelsiz olarak, üretici örgütlerine doğrudan satış yoluyla devredilecek.
İmar planında toplantı hal yeri olarak belirlenmiş alanlarda, özel mülkiyete ait arazilerin bulunması halinde, bu araziler rızaen satın alma veya kamulaştırma yolu ile edinilebilecek.
Malların toptan ve perakende alım satımı
İhraç ve ithal malları, organik üretilen ürünler, üreticilerce pazar yerlerinde perakende olarak doğrudan tüketicilere satılan mallar, fatura veya müstahsil makbuzu ile doğrudan üreticilerden alınan mallar, bildirime tabi tutulacak.
Malların toptan alım ve satımı toptancı hallerinde yapılacak. Ancak, toptan alım ve satımlar ile perakende olarak satmak veya münhasıran kendi tüketiminde kullanmak üzere fatura veya müstahsil makbuzu ile üreticilerden yapılan toptan alımlar, toptancı haline bildirilmek kaydıyla toptancı hali dışında da yapılabilecek.
Herhangi bir toptancı halinden satın alındığı veya hale bildirildiği belgelenen malların satışı engellenemeyecek.
Komisyon oranı
Komisyoncular, alıcı ve satıcı arasında aracılık etmek, onların haklarını gözetmek, mesleki bilgi ve deneyimlerine dayanarak piyasanın durumu hakkında en doğru bilgileri aktarmak ve piyasanın oluşumuna katkı sağlamakla görevli olacak.
Komisyoncular, aracılık faaliyetleri sırasında, kendi kusurundan kaynaklanan veya kötü niyete dayanan her türlü eylemden sorumlu tutulacak. Komisyoncuların satış bedeli üzerinden alacakları komisyon oranı, yüzde 8'i aşmamak üzere, taraflarca serbestçe tespit edilecek.
Bakanlık, bu oranı yarıya kadar indirmeye yetkili olacak. Fiilen aracılık hizmeti verilmedikçe, komisyon ücreti alınamayacak. Komisyoncular, teslim aldıkları malları cinslerine, doğal özelliklerine, standartlarına, gıda güvenilirliğine ve kalitesine ilişkin şartlara göre özenle korumak ve gerekli bilgileri vermek, kanuni kesintileri satış bedelinden düştükten sonra mal bedelini satış tarihinden itibaren 15 iş günü içinde üreticiye veya üretici örgütüne ödeyecek.
Perakende satış yapan üreticiler ile toptan veya perakende satış yapan diğer satıcılar; malları, cinsine, doğal özelliklerine, kalite ve standartlarına göre sınıflandırmak, gıda güvenilirliğine, teknik ve hijyenik şartlara uygun olarak ürünün özelliğine göre satışa sunmak; satışa sunulan malların izlenebilirliğine yönelik bilgileri içeren künyelerin kap ve ambalajların üzerinde bulundurulmasını sağlamak zorunda olacak.
Üreticiye pazar yeri verilecek
Semt pazarları, tüketici piyasasının büyüklüğü, ulaşım imkanları, semt pazarı sayısı ve bunların birbirine yakınlığı, semt pazarının çevreye, altyapıya ve trafiğe getireceği yükler ile can ve mal güvenliği riski gözönünde bulundurularak belediyelerce kurulacak.
Semt pazarında bulunan toplam satış yeri sayısının en az yüzde 20'si, özel satış yeri olarak üreticilere ayrılacak. Ayrılan satış yerlerine üreticilerden yeteri kadar talep olmaması veya boşalan satış yerlerinin doldurulamaması halinde, diğer talep sahiplerine de tahsis yapılabilecek.
Toptancı halinde satılan mallardan yüzde 1, toptancı hali dışında satılan mallardan yüzde 2 oranında hal rüsumu tahsil edilecek. Bakanlar Kurulu, hal rüsumu oranlarını, yüzde 90'a kadar azaltmaya veya artırmaya yetkili olacak. Hal rüsumunun yüzde 75'i, toptancı halinin bulunduğu belediye veya işletmeci adına açılacak hesaba aktarılacak.
Toptancı haline bildirilmeden hal dışında alınıp satılan, ihraç edilmek üzere alındığı halde iç piyasada satılan, künyesinde belirtilen hususlara aykırı beyanda bulunulan mallar için hal rüsumu cezalı olarak alınacak.
Cezalı hal rüsumunun yatırıldığı hesapta toplanan paranın yarısı, her ayın sonunda tespit veya yakalamaya katılan kamu görevlilerine ikramiye olarak ödenecek. Toptancı hallerinde, hal zabıtasına yardımcı olmak üzere özel güvenlik hizmeti sağlanabilecek.
Hal Hakem Heyeti ve Toptancı Hal konseyi
Üreticiler ile meslek mensupları arasında veya meslek mensuplarının kendi aralarında, Kanunun uygulanmasıyla ilgili ortaya çıkan uyuşmazlıklara çözüm bulmak amacıyla il merkezlerinde bir hal hakem heyeti oluşturulacak.
Değeri 50 bin liranın altında bulunan uyuşmazlıklarda, hal hakem heyetlerine başvuru zorunlu olacak. Taraflar, bu kararlara karşı 15 gün içinde hal hakem heyetinin bulunduğu yerde, ticari davalara bakmakla görevli asliye ticaret mahkemesine itiraz edebilecek.
Değeri 50 bin lira ve üstündeki uyuşmazlıklarda, hal hakem heyetinin vereceği kararlar, asliye ticaret mahkemesinde delil olarak ileri sürülebilecek. Malların ticaretinin, kanuna uygun olarak yapılmasının sağlanması için karşılıklı bilgi ve görüş alışverişinde bulunmak, sorunları incelemek ve önlemleri tespit etmek, uygulamayla ilgili kurum ve kuruluşlar arasında işbirliğini sağlamak üzere Toptancı Hal Konseyi oluşturulacak. Konsey, yılda en az bir defa toplanacak, alınan kararlar tavsiye niteliğinde olacak.
Hallerdeki iş yerleri
Belediye toptancı hallerindeki iş yerleri, kiralama veya satış yoluyla işletilecek. Ancak satılan işyeri sayısı, o haldeki işyeri sayısının yüzde 50'sini geçemeyecek.
Kiralama veya satış işlemi, Devlet İhale Kanuna göre yapılacak. Kira süresi en fazla 10 yıl olacak ve kira süresi sona erenler, açılacak kiralama ihalelerine tekrar katılabilecek.
Bir yıldan uzun süreli kira sözleşmelerinde ikinci ve izleyen yıllar için kira bedelleri, Üretici Fiyatları Endeksi oranında arttırılacak. Toptancı hallerinde bulunan toplam işyeri sayısının en az yüzde 20'si, üretici örgütü yeri olarak ayrılacak.
Tasarıda, hangi şartlarda kira sözleşmelerinin feshine karar verileceği de belirtildi.
Yasaklar ve cezalar
Malların toptan veya perakende ticaretinde; halde, toptan satış miktarının altında mal satılması, halde oluşan mal atıklarının ayıklanarak hal içinde ya da dışında toptan veya perakende satılması, aynı kap veya ambalaj içine değişik kalitede veya üzerinde yazılı olan miktardan az mal konulması, toptancı halinde veya pazar yerlerinde, çevreyi rahatsız edecek şekilde satış yapılması, alıcı veya tüketiciye karşı sözlü veya fiili kötü muamelede bulunulması yasak olacak.
Halde, toptan satış miktarının altında mal satanlar 100 lira idari para cezasına çarptırılacak.
Toptancı halinden satın alınmayan veya toptancı haline bildirilmeyen malları taşıyanlara veya bunları depolayanlara, Bakanlıkça belirlenen asgari şartları ve bilgileri sözleşmelerde bulundurmayanlara, mecburi uygulamaya konulan standartlara uymayanlara, Bakanlık denetim elemanlarınca istenecek bilgi, belge ve defterler ile bunların örneklerini vermeyenlere veya bunları noksan ya da gerçeğe aykırı olarak verenlere, yazılı veya sözlü bilgi taleplerini karşılamayanlara 2 bin lira idari para cezası verilecek.
Satışa sunulan malların özelliğini belirten etiketin bulunmaması veya malın kalitesine, standardına veya gıda güvenliğine ilişkin belgelerde ya da künyesinde bilerek değişiklik yapılması, tahrif veya taklit edilmesi ya da üçüncü şahısları yanıltıcı ifadelere yer verilmesi halinde 5 bin lira, serbest rekabeti engellemek amacıyla kendi aralarında veya üreticilerle ticari anlaşmalar yapan meslek mensuplarına ise 10 bin lira idari para cezası uygulanacak.
Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren 3 yıl içinde; müzayede, depolama, tasnifleme ve ambalajlama tesisleri ile laboratuvar ve soğuk hava deposu gibi diğer asgari koşullar oluşturulacak.
Bunu yapmayanlara bakanlık tarafından 100 bin lira idari para cezası verilecek. Toptancı hallerinde tahsisli iş yerleri, mevcut tahsis sahiplerine Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren hiçbir işleme gerek kalmaksızın 12 yıl süreyle kiralanmış sayılacak.
Sanayi ve Ticaret Bakanı Nihat Ergün, tasarıyla, ürünlerin tamamının hallerde satılmayacağını, tasarının hal dışında da satışa imkan tanıdığını söyledi.
Hal dışında satışın kayıtdışılığı artıracağı yönündeki düşüncelerin yersiz olduğunu belirten Ergün, "Bu tasarı ile üretici örgütleri vasıtasıyla mal satmak daha da kolaylaşıyor. Pazarlarda, üretici örgütlerine ayrılan yeri yüzde 10'dan yüzde 20'ye çıkardık" dedi.