Özge Özdemir
Dolar, Türk Lirası karşısında 5,09 seviyesinin üzerine çıkarak rekor tazeledi. Kurun bu hareketi, Türkiye'de ev hapsinde bulunan Amerikan vatandaşı Pastör Andrew Brunson'ın serbest bırakılmaması gerekçesiyle ABD'nin iki bakana yaptırım uygulama kararının ardından geldi.
ABD'nin İçişleri Bakanı Süleyman Soylu ve Adalet Bakanı Abdülhamit Gül'e yaptırım uygulama kararı aldığını açıklamasının ardından dolar/TL kuru 5,01'in üzerine çıktı.
Perşembe günü ise kur 5,0930'un üzerine çıkarak yeni rekorunu kırdı. Böylece Türk Lirası, yaptırım kararı açıklandığından beri Dolar'a karşı yüzde 3 değer kaybetmiş oldu.
Yılın başından beri Türk Lirası'nın dolara karşı değer kaybı ise yüzde 33'ü aştı.
Halkbank hissesi yüzde 3.2 düştü
Perşembe günü Borsa İstanbul da güne düşüşle başladı. Borsa İstanbul'UN BIST100 endeksi güne yüzde 1,74 düşüşle başlarken gün içinde endeksin kayıpları 2,46'ya kadar çıktı. Yaptırım kararına bankacılık endeksi yüzde 2,7; Halkbank hissesi ise yüzde 3,2 düşerek tepki verdi.
Liranın düşüşü aynı zamanda diğer gelişmekte olan para birimleri ile Doğru Avrupa para birimlerinin de düşmesine yol açtı.
'Yerelde yatırımlar korunmak isteniyor'
Kanada merkezli yatırım bankası TD Securities'ten gelişen piyasalar baş stratejisti Cristian Maggio, piyasaların ABD'nin verdiği bu karara tepkisinin makul olduğunu söylüyor.
BBC Türkçe'nin sorularını yanıtlayan Maggio, piyasanın Türkiye-ABD arasında birçok farklı konuda uzun zamandır devam eden gerilimin farkında olduğunu, bu yüzden yüksek oynaklık ve büyük kayıp riski nedeniyle Türkiye'den yatırım açısından uzak durmaya çalıştığını anlatıyor:
"Bence en önemlisi yerellerin Türk Lirası cinsinden varlıklarını daha sağlam para birimlerine çevirmesi, bunun nedeni de liraya karşı bir spekülasyon yaratmaktan ziyade zor kazanılmış yatırımlarını korumak. Bu da liranın değer kaybına daha temel bir açı kazandırmış oluyor; algı kötüleşmeye devam ediyor ve yabancı yatırımcılar gelebilecek daha olumsuz haberlere karşı pozisyon alarak Türk varlıklarını bir yana bırakıyor."
'Cari açığın yüksek olması kırılganlığı artırıyor'
Londra merkezli ekonomik danışmanlık kurumu Capital Economics'in gelişmekte olan piyasalar kıdemli ekonomisti Jason Tuvey imzalı yatırımcı notunda ise yaptırımların kendi başına büyük bir makroekonomik risk olmadığı ancak Türk Lirası'ndaki düşüşün daha fazla yaptırım beklentisini gösterdiği aktarıldı.
Raporda cari açığın yüksek olması ve Türkiye ekonomisinin yabancı yatırıma ihtiyaç duymasının kırılganlığı artırdığı belirtildi.
Raporda bundan sonra ABD'nin Türkiye'ye uygulayabileceği yaptırımlarla ilgili olarak ise aşağıdaki ihtimallerden bahsediliyor:
- En kötü senaryonun, Türkiye'ye de 2014 yılında Rusya'ya uygulanan benzer finansal yaptırımların uygulanması olduğu belirtiliyor. Bunun para akışında keskin bir düşüşe, liranın fazlaca değer kaybetmesine ve sert bir resesyona yol açacağı aktarılıyor. Ancak ABD'nin bir NATO müttefikiyle ilişkilerini bu denli bozmak istemeyeceğinden bunun gerçekleşmeyeceği düşünülüyor.
- Bunun yerine ABD'nin, daha üst düzey hükümet yetkililerinin ve devletle bağı olan şirketlerin varlıklarını dondururabileceği ve seyahat yasakları getirebileceği öne sürülüyor. Geçen hafta ABD Senatosu'na sunulan tasarı benzeri, Türkiye'nin Dünya Bankası ya da Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası (EBRD) gibi uluslararası kurumlardan borç almasını engelleyen bir baskının ABD tarafından uygulanabileceği aktarılıyor.
- Son olarak da ABD'nin devlet bankası Halkbank'a karşı birkaç milyar dolarlık bir yaptırım açıklayabileceği belirtiliyor. Bunun da ödemeler dengesinde zorlanmalara, lira üzerindeki baskının artmasına ve kredi koşullarının sıkılaşmasına yol açabileceği ifade ediliyor.
'Kur 5,25'e çıkabilir'
TD Securities'ten gelişen piyasalar baş stratejisti Maggio, Dolar/TL kuruna dair öngörüde bulunabilmenin Türk varlıklarının oynak seyretmesinden ötürü zor olduğunu söylüyor.
Maggio, 2019 yılı sonu için kur beklentilerinin 6,10 olduğunu, 2020 yılında ise kurun 7'ye doğru ilerleyebileceğini kaydediyor.
Kısa süreli bir tahmin yapmanın daha zor olduğunu söyleyen Maggio, Merkez Bankası'nın müdahale etmemesi durumunda kurun hızlı bir şekilde 5,25'e ilerleyebileceğini belirtiyor.
Almanya merkezli Commerzbank ise yayımladığı raporunda Cuma günü açıklanacak enflasyon verisinin yüksek çıkmasının, Merkez Bankası'nın son toplantısında faiz artırım kararı almaması gibi Türk Lirası için olumsuz bir gösterge olabileceğini belirtti.
Commerzbank, Türk Lirası'nın değer kaybının devamını beklediğini açıkladı.