Eğitim yerine işe giden 6-17 yaş grubu çocukların yüzde 73'ü (yaklaşık 900 bin) haftada 40 saatten fazla çalıştırılıyor.
Uluslararası Çalışma Teşkilatı (ILO) tüm dünyada yaklaşık 120 milyon çalışan çocuk olduğunu tahmin etmektedir. UNICEF tahminleri ise bu rakamı yaklaşık olarak 150 milyon olarak vermektedir.
Cem Kılıç imzasıyla Milliyet'te “Bir elde kalem bir elde çekiç” başlığıyla yayımlanan (23 Nisan 2015) yazı şöyle:
Türkiye’de okul çağında olan 893 bin çocuk aile bütçesine katkı yapması için haftada 40 saat çalıştırılıyor. İş Kanunu’na göre 15 yaştan küçüklerin çalıştırılması yasak ama cezası caydırıcı değil, sadece 1478 lira.
23 Nisan 1920, Birinci Büyük Millet Meclisi’nin açıldığı ve Türk halkının egemenliğini ilan ettiği tarihtir. Bugün millet iradesi temsil edilmeye başlanmıştır. Atatürk, 23 Nisan 1924’te “23 Nisan” gününün bayram olarak kutlanmasına karar vermiş, 5 yıl sonra da bayramı çocuklara armağan etmiştir.
Çocuklar daima en iyiyi hak ederler. Onların eğitimleri ve yetiştirilmeleri bir ülke için en önemli unsurdur. Ne yazık ki, en önemli toplumsal sorunlardan birisi çocukların çalışmaya zorlanmasıdır.
Uluslararası Çalışma Teşkilatı (ILO) tüm dünyada yaklaşık 120 milyon çalışan çocuk olduğunu tahmin etmektedir. UNICEF tahminleri ise bu rakamı yaklaşık olarak 150 milyon olarak vermektedir.
Binlerce çocuk mesaide!
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından dün yayınlanan çocuk istatistiklerine göre, 2014 sonu itibariyle toplam çocuk nüfusu 22.8 milyon. Buna göre 0 - 17 yaş grubundaki nüfus, toplam Türkiye nüfusunun yüzde 29.4’ünü oluşturuyor.
TÜİK’in Gelir ve Yaşam Koşulları Araştırması ise Türkiye’de 2013 itibariyle yaklaşık 16 milyon 706 bin yoksul bulunduğunu ve yoksul çocukların yoksul fertler içindeki oranının yüzde 44.3 olduğunu ortaya koyuyor.
Çocuk işgücü açısından ise en güncel veri, 2012 yılına ait. TÜİK’in araştırmasına göre, Türkiye genelinde 6 - 17 yaş grubunda çalışan çocuk sayısı 893 bin.
Türkiye’de 6 - 17 yaş grubunda istihdam edilen çocukların yüzde 44.8’i (400 bin kişi) kentlerde, yüzde 55.2’si (493 bin kişi) kırsal bölgelerde yaşamakta. 6 - 17 yaş grubundaki çocukların yüzde 44.7’si tarım sektöründe, yüzde 24.3’ü sanayisektöründe, yüzde 31’i hizmet sektöründe çalışıyor.
TÜİK’e göre, Türkiye’de 6 - 17 yaş arası çocukların yüzde 91.5’i okula devam ederken yüzde 8.5’i okula gitmiyor. Okula devam eden çocukların yüzde 3.2’siekonomik bir işte çalışırken, yüzde 50.2’si ev işlerinde çalıştırılıyor.
Okula devam etmeyen çocukların ise yüzde 34.5’i ekonomik işlerde çalışırken yüzde 38.8’i ev işlerinde faaliyette bulunuyor.
Haftada 40 saat
Ekonomik işlerde çalışan çocuklar açısından bakıldığında, okula devam eden çocukların yüzde 20’sinin, okula devam etmeyen çocukların ise yüzde 73.2’sinin haftada 40 saat ve daha fazla süreli çalıştıkları görülüyor.
Çocuk yaşta çalışmanın nedenleri sorgulandığında, ilk etken olarak hane gelirinin yetersizliği ön plana çıkıyor. Çalışan çocukların neredeyse tamamına yakını bu sebeple aileleri tarafından çalışmaya zorlanıyor.
Okula göndermeyen veliye 15 TL ceza var
Diğer taraftan, İlköğretim ve Eğitim Kanunu’na göre, çocuğunu okula göndermeyen veli ya da vasilere çocuklarını okula göndermedikleri her gün için 15 Türk Lirasıpara cezası uygulanıyor. Bu para cezasına rağmen, çocuğunu okula göndermemeye devam eden ya da bu durumun nedenlerini okul idaresine bildirmeyen veli ya da vasilere de 500 Türk Lirası para cezası kesiliyor.
15 yaştan küçükleri çalıştırmak yasak
İş Kanunu’nun 71. maddesi ülkemizde çocukların çalıştırılma koşullarını düzenlemektedir. Geçen hafta Meclis’ten geçen yasada da bu maddeye ilişkin bir düzenleme yapıldı.
En son haliyle İş Kanunu’nun ilgili maddesine göre; “On beş yaşını doldurmamış çocukların çalıştırılması yasaktır. Ancak, on dört yaşını doldurmuş ve zorunlu ilköğretim çağını tamamlamış olan çocuklar; bedensel, zihinsel, sosyal ve ahlaki gelişmelerine ve eğitime devam edenlerin okullarına devamına engel olmayacak hafif işlerde çalıştırılabilirler. On dört yaşını doldurmamış çocuklar ise bedensel, zihinsel, sosyal ve ahlaki gelişmelerine ve eğitime devam edenlerin okullarına devamına engel olmayacak sanat, kültür ve reklam faaliyetlerinde yazılı sözleşme yapmak ve her bir faaliyet için ayrı izin almak şartıyla çalıştırılabilirler.”
İstisnai hükümler çocukların kâbusu
Yasada 15 yaş bir sınır olarak getirilmekle beraber, 14 yaşını doldurup, hafif işlerde çalıştırılmanın önü açık. Sanatsal faaliyetlerde de 14 yaşın altındakiler için Çalışma Bakanlığı’ndan izin alınarak çocuk işgücünden yararlanılıyor.
Kanuna göre, “zorunlu ilköğretim çağını tamamlamış ve örgün eğitime devam etmeyen çocukların çalışma saatleri günde yedi ve haftada otuz beş saatten; sanat, kültür ve reklam faaliyetlerinde çalışanların ise günde beş ve haftada otuz saatten fazla olamaz. Bu süre, on beş yaşını tamamlamış çocuklar için günde sekiz ve haftada kırk saate kadar artırılabilir.”
Okula devam eden çocukların eğitim dönemindeki çalışma süreleri, eğitim saatleri dışında olmak üzere, en fazla günde 2 saat ve haftada 10 saat olabilir. Okulun kapalı olduğu dönemlerde çalışma süreleri yukarıda belirtilen süreleri aşamaz.
Sembolik cezalar caydırıcı olmuyor
Kanunda belirtilen koşulların dışında çocuk çalıştırmak yasak. Yasağa uymayan işverenlere idari para cezası uygulanıyor. Çocuk çalıştırma hükümlerine aykırı davranan işverene 1478 TL para cezası uygulanır.
Bu cezanın günümüzde çok da caydırıcı olduğu söylenemez. Burada olması gereken daha ağır cezalardır. Örneğin, işyerinin belirli süre kapatılması, işverenlere verilen istihdam teşviklerinin sonlandırılması gibi. Bu cezaların muhakkak düşünülmesi gerekir.