Son faiz indiriminin ardından açıklanan Eylül enflasyonundaki artış, hesapları karıştırdı. Merkez Bankası faiz indirmeye devam edecek mi, kritik karar döviz kurlarını nasıl etkileyecek? Erdal Sağlam’ın analizi
Hafta başında açıklanan enflasyon oranı, yıllık enflasyondaki artışların devam ettiğini gösteriyor. Bu arada Merkez Bankası’nın faiz indirimi için odaklandığı çekirdek enflasyon oranlarında da artış başladı.
Hem küresel hem yerel enflasyon gelişmeleri, Türkiye’de enflasyonun yüzde 20 bandına geldiğini gösteriyor. Küresel enerji fiyatlarındaki artış nedeniyle, içeride şimdiye kadar vergiden karşılanıp tüketiciye tümüyle yansıtılmayan akaryakıt, doğalgaz ve elektrik fiyatlarına önümüzdeki aylarda yüksek oranlı zamlar kaçınılmaz olabilir. Vergi gelirindeki bu yolla yaşanan azalmayı telafi etmek için de başta sigara olmak üzere, yeni zamların başladığını görüyoruz. Tüm bunlar enflasyonu daha da yükseltecek unsurlar.
Açıklanan Eylül enflasyonu bize ne söylüyor?
Yıllık enflasyonda, geçen yılki yüksek oranlar nedeniyle, Eylül’de küçük bir düşüş, Ekim ve Kasım aylarında daha belirgin gerileme bekleniyordu. Piyasa bu nedenle yılın son iki ayında faiz indiriminin makul olacağı görüşündeydi. Ancak küresel fiyatlar yükselirken gelen erken faiz indirimi bu hesapları karıştırdı. Son beklentiler Ekim ayı sonunda da enflasyonun artış trendinin devam edeceği, belki Kasım sonunda küçük bir düşüş yaşanacağı yönünde. Özellikle erken faiz indiriminin neden olduğu kur artışının önümüzdeki aylarda enflasyonu hızlandırması bekleniyor.
Bu arada TÜİK rakamlarına olan güven de hâlâ tartışılıyor. Sosyal medyada yayımlanan sokak röportajlarında TÜİK’in rakamlarına güvensizlik kendini gösteriyor. TÜİK yıllık enflasyonu yüzde 20’nin hemen altında açıklarken, bağımsız enflasyon endeksi yayımlayan ENAG yıllık enflasyonu, bunun iki katından fazla, yüzde 44’ün üstünde saptadı ve bu rakam halka daha yakın geliyor. Bu arada Eylül ayında açıklanan, okul sezonu başlamasına rağmen, ENAG’ın yüzde 4 aylık artışına karşılık, giyim ve ayakkabı fiyatlarında TÜİK endekslerinde fiyat düşüşü görülmesi tartışma konusu haline geldi.
Merkez Bankası yeniden faiz indirebilir mi?
Eylül rakamlarıyla birlikte enflasyondaki artış devam ederken iktidarın hesaplarının karıştığı görülüyor. Merkez Bankası Eylül’de, daha önce verdiği sözden dönerek -negatif reel faiz uygulaması pahasına- faiz indirmişti. Yaşanan gelişmeler Merkez Bankası’nın faiz indirimlerine devam etme ihtimalini zora sokuyor.
Piyasadaki oyuncuların çoğunluğu faiz indirimlerinin süreceğini tahmin ediyor. Bu nedenle Merkez Bankası’nın vereceği sinyaller dikkatle izleniyor. Merkez Bankası enflasyon açıklaması ardından yaptığı değerlendirmede, çekirdek enflasyondaki ve enerji fiyatlarındaki yükselişe dikkat çekti ama faiz indirimleri açısından bir sinyal veremedi. Şimdi gözler Merkez Bankası’nın Perşembe günü yapacağı yatırımcılar toplantısında vereceği sinyallere çevrilmiş durumda.
Piyasalarda erken başlayan faiz indirimlerinin devam edeceği beklentisi hakim ama yine de "Acaba büyüyen riski görür de ara verirler mi?” sorusu tartışılıyor. Şahsen Merkez Bankası’nın Cumhurbaşkanı Erdoğan’ı ikna ederse, hiç olmazsa Ekim ayında faiz indirimlerine ara vereceğini tahmin ediyorum.
Ancak, indirimlere ara verildiği takdirde, iktidarın amacı gerçekleşemeyecek. Çünkü 1 puanlık indirim, henüz kredi faiz oranlarına indirim olarak yansımadı. Politika faizi inmesine rağmen uzun vadeli tahvil faizlerinde yükseliş piyasanın indirime tepkisini gösteriyordu. Eğer faiz indirimleri devam etmezse kredi faiz oranlarında indirim zor görünüyor. Bu nedenle Cumhurbaşkanı faiz indirimlerine devam edilmesinde ısrar edebilir. Merkez Bankası yönetimi "Enflasyondaki artış trendi sürerken indirimlere devam edildiği takdirde kurlarda büyük sıçramalar olacağı” konusunda Cumhurbaşkanı’nı ikna edebilecek mi, göreceğiz.
İktidarın bilinçli biçimde kurların yukarı çıkmasını, bunun ihracatı artırarak büyümeye katkı vermesini istediği, bu nedenle yükselen enflasyona rağmen faiz indirimlerine devam edeceği beklentisi konuşuluyor. Ancak ihracatçıların bile "yüksek kurun kendileri açısından olumlu olduğunu ama kurun sürekli yükselmesinin kendi işlerini de tehlikeye sokacağını” söylediklerine şahit oluyoruz. Bu unsur Cumhurbaşkanı’nı indirimlere ara vermeye ikna etmekte yeterli olacak mı, bilmiyoruz.
Yabancı bankalar yayımladıkları raporlarda yıl sonuna kadar devam edecek 0.75 ya da 1 puanlık indirimlerle, şu anda yüzde 18 olan politika faizinin yüzde 15-16’lara kadar indirileceği tahminlerini dile getiriyorlar. Buna bağlı olarak yıl sonu için enflasyon ve kur tahminlerinin giderek yükseldiği izleniyor.
Faiz kararı hem piyasaları hem halkı nasıl etkileyecek?
Sonuç olarak hem küresel gelişmeler hem de iktidarın aldığı erken faiz indirimi gibi yanlış ekonomik kararlar nedeniyle tüketicinin yükü giderek ağırlaşıyor. Pandemide zor günler geçiren dar ve sabit gelirli vatandaşlara gerektiğince nakdi destek vermeyen iktidar, yaptığı tercihlerle bu geniş halk kesimlerinin durumunu daha da ağırlaştıracak gibi gözüküyor.
Eğer Merkez Bankası bu ay da faiz indirimlerine devam ederse, kurların yeniden sıçraması, dolar kurunun 9 TL’yi aşması bekleniyor. Yanlışlar devam eder, dış ve iç siyasi riskler realize olursa, o zaman yıl sonuna varmadan doların 10 TL’yi bulacağı şimdiden konuşulmaya başladı.
Bunun farkına varan, ama sorunu temelden çözmek yerine, bazen halciler bazen zincir marketleri "günah keçisi” yapan iktidar, şimdi de “tanzim satış” benzeri tarım marketlerinin sayısının artırılması formülünü ortaya attı. İktidarın bu anlayışı devam ederse, enflasyon ve kurlardaki artış sürecek ve zaten kırılgan olan makro ekonomik denge iyice bozulacak.
Dolayısıyla şimdiye kadar yaşanan benzer sıkıntılarda olduğu gibi, yanlışların faturası yine halka çıkacak.
Erdal Sağlam
© Deutsche Welle Türkçe