Lise ve üniversite öğrencileri için staj döneminde yapılan sigortalar sadece iş kazası ve meslek hastalıklarına ilişkin güvence sağlıyor. Staj sigortası emekliliğe sayılmadığı gibi, sigorta başlangıcı olarak da kabul edilmiyor. Buna karşılık uzun süredir sosyal medyada, staj sigortasının emekliliğe sayıldığına ilişkin TBMM’de bir kanun kabul edildiği söylentileri dolaşıyor. Şehir efsanesine dönüşen ve çok sayıda soru gelmesine neden olan iddiaların, TBMM internet sitesinde yer alan 2014 yılında çıkan torba yasayla birleştirilen bir yasa teklifiyle ilgili bilgi notunun yanlış anlaşılmasından kaynaklandığı belirlendi.
Gazete Habertürk'ten Ahmet Kıvanç ve Tahsin Akça'nın haberine göre, öğrenciliğinde staj yapmış kişilerin sayısı yüz binlerle ifade ediliyor. Bu kişiler, öğrenciliklerinde staj sigortası yatırılan sürelerin emekliliklerine sayılıp sayılmayacağı konusunda büyük bir kafa karışıklığı yaşıyor. Sosyal medyada dolaşan söylentiler ise kafa karışıklığını daha da artırdı. Gazetemizi arayan, mesaj gönderen çok sayıda okur staj sigortası için borçlanma imkânı getirilerek emekliliğe sayılacağına ilişkin kanun çıktığını, ama Sosyal Güvenlik Kurumu’nun (SGK) uygulamayı neden hâlâ başlatmadığını soruyor. Efsaneye dönüşen söylentinin, 2014 yılında çıkarılan vergi ve prim affına ilişkin 6552 sayılı torba yasayla ilgili TBMM internet sitesinde yer alan bir ifadenin yanlış anlaşılmasından kaynaklandığı belirlendi. TBMM’de iktidar ve muhalefet partilerine mensup milletvekilleri, toplumun sorunlarının çözümüne ilişkin her konuda yüzlerce yasa teklifi hazırlıyor. Bu teklifler TBMM Başkanlığı tarafından ilgili komisyonlara havale ediliyor. Komisyonlarda hükümetin yasalaşmasını istediği bir yasa tasarısı ya da teklifi görüşülürken, daha önce o konuyla ilgili verilmiş teklifler de, komisyon raporunda birleştiriliyor. Böylece birikmiş yasa teklifleri bir anlamda gündemden düşürülüyor. 6552 sayılı torba yasa TBMM Plan Bütçe Komisyonu’nda görüşülürken de konuyla ilgili 121 yasa teklifi, komisyon raporunda birleştirildi. Ancak birleştirilmiş olması, o tekliflerin içeriklerinin kabul edildiği anlamına gelmiyor.
6552 sayılı torba yasanın komisyon raporunda yer alan 121 yasa teklifi arasında bulunan MHP Genel Sekreter Yardımcısı Mustafa Kalaycı ve Grup Başkanvekili Oktay Vural imzasıyla verilen bir teklif, öğrencilere stajda geçirdikleri süreler için borçlanma hakkı verilmesini ve staj sigortasının emeklilikte sigortalılık başlangıç tarihi olarak kabul edilmesini öngörüyor.
TBMM internet sitesinde milletvekillerinin teklifleri hakkında bilgi verilirken, önce o teklifin özeti anlatılıyor, altında ise kanunlaşıp kanunlaşmadığı belirtiliyor. Kalaycı ve Vural’ın imzası bulunan teklif için de özet bilgi verildikten sonra “kanunlaştı” ifadesi yer alıyor. Torba yasayla ilişkilendirilen diğer teklifler için de “Kanunlaştı” ifadesi konuluyor. Bu tür “birleştirilmiş teklif”ler hakkında kamuoyuna bilgi verilirken “Kanunlaştı” yerine “Başka tasarı veya tekliflerle birleştirildi” şeklinde ifade konulsa, bu tür yanlış anlaşılmaların önüne geçilmiş olacak.
Stajda öğrenciye SGK’dan sigorta sicil numarası veriliyor. Daha sonra normal çalışma hayatına aynı numarayla başlanıp emekli oluncaya kadar aynı sicil numarası kullanılıyor.
İş kazasına karşı koruşuyor
Mesleki Eğitim Kanunu’nda belirtilen aday çırak, çırak ve işletmelerde mesleki eğitim gören öğrenciler hakkında iş kazası ve meslek hastalığı ile hastalık sigortası yaptırılıyor. Meslek liselerinde okumakta iken veya yüksek öğrenimleri sırasında staja tabi tutulan öğrenciler hakkında ise iş kazası ve meslek hastalığı sigortası uygulanıyor. Staj sırasında yapılan bu sigorta, adından da anlaşılacağı gibi staj yapan öğrenciye iş kazası ve meslek hastalığına karşı koruma sağlıyor.
Doktor ve avukatlara borçlanma hakkı
Öğrenciliklerinde staj yapanların borçlanma talepleri geçmişe dayanmakla birlikte, 2006 yılından sonra bu tür talepler daha da arttı. Çünkü 2006’da 5510 sayılı sosyal güvenlik yasası çıkarılırken, doktor ve avukatlar ile doktora yapanlara borçlanma hakkı tanındı. Diğer öğrenciler, bu hakkın kendilerine de tanınmasını istiyor.
Borçlanma yapılabilecek staj ve öğrenim dönemleri şöyle:
- Sigortalı olmaksızın doktora öğrenimi veya tıpta uzmanlık için yurtiçinde ya da yurtdışında geçirilen normal doktora veya uzmanlık öğrenim süreleri,
- Sigortalı olmaksızın avukatlık stajını yapanların normal staj süreleri,
- Hekimlerin fahrî asistanlıkta geçen süreleri,
- 1416 sayılı Ecnebi Memleketlere Gönderilecek Talebe Hakkında Kanun uyarınca yurt dışında resmî öğrenci olarak geçirilen süreler.
Stajyerlerin pirimini kim ödüyor?
Aday çırak, çırak ve işletmelerde eğitim görenler ile meslek liselerinde staj yapanların primini Milli Eğitim Bakanlığı veya okulları ödüyor. Yüksek öğrenimde ise öğrencilerin primi öğrenim gördükleri okullar tarafından ödeniyor.
Emeklilikte dikkate alınmıyor
Staj döneminde iş kazası ve meslek hastalığı için sadece yüzde 2 oranında prim ödeniyor. Buna “kısa vadeli sigorta” deniyor. Bu sigorta staj yapan öğrencinin; staj süresinde iş kazasına uğrarsa veya yaptığı işten dolayı hastalanırsa tedavi giderlerinin karşılanmasını, ayrıca raporlu olduğu dönemlerde iş göremezlik geliri almasını sağlıyor. Emeklilik için ise malullük, yaşlılık, ölüm sigortası olarak adlandırılan “uzun vadeli sigorta” primi ödenmesi gerekiyor. Dolayısıyla staj döneminde sigorta yaptıran bir kişinin emeklilikte dikkate alınabilecek sigorta başlangıç tarihi, fiilen bir işte sigortalı çalışmaya başladığı tarih olarak kabul ediliyor. Staj sigortası ne sigortalılık başlangıcında ne de emeklilikte dikkate alınıyor. Bazı aileler veya işverenler, staj döneminde öğrenciye normal işçi gibi prim yatırabiliyor. 18 yaşını doldurmuş öğrenciler için bu şekilde yatırılan sigorta primleri ise emeklilik tarihlerini öne çekebiliyor.
Borçlanmada avantaj sağlanıyor
Staj sigortası kadın çalışanların üç çocuk için 6 yıla kadar doğum borçlanması sırasında avantaj sağlıyor. Öğrenciliği sırasında staj sigortası yaptırmış olanlar aktif bir şekilde çalışmaya başlamadan önceki doğumlar için borçlanma hakkından yararlanabiliyor. Örneğin, 1995’te doğum yapan bir kadın ilk defa 1998’de sigortalı olarak çalışmaya başlamışsa doğum borçlanmasından yararlanamıyor. Aynı kadının 1995’ten önceki herhangi bir tarihte staj sigortası varsa, doğum borçlanması yapabiliyor.