Antik çağda, Lidya Krallığı’nın başkenti olan, tarihte ilk altın paranın basıldığı yer olan, 5 bin yıllık tarihi geçmişe sahip Manisa’nın Salihli ilçesi yakınındaki Sart Antik Kenti’nde 1854 yılında başlatılan kazılar, 1958 yılında bilimsel nitelik kazandı. Kentteki bilimsel kazı çalışmaları, 50. yılını doldurdu. “Asya’nın Kraliçesi” olarak tanımlanan, İran’dan Anadolu’yu geçen Kral Yolu’nun sona erdiği yer olan Sart Antik Kenti’nde Spiegelthal tarafından ilk kazmanın vurulduğu araştırma 1958 yılından beri sistemli bir proje olarak yürütülüyor.
Antik kentte son 50 yıldır yapılan düzenli kazılarla eserler gün yüzüne çıkmaya başladı. Kazılarda Hristiyanlığın batıya açıldığı dönemde Anadolu’daki 7 kutsal kiliseden biri sayılan Artemis Tapınağı ile dünyada bilinenler içinde en büyüğü olan antik sinagog ayrıca gymnasium ve altın arıtma evi gibi önemli buluntulara ulaşıldı.
Sart Antik Kenti’nin son kazı başkanı Prof. Dr. Nicholas Dunlop, bugüne kadar yürütülen çalışmalar kapsamında birçok Lidya ve Roma kalıntısına ulaşıldığını, Roma hamamı ve gymnasiumun açılıp restore edildiğini belirtti.
Eserlerin ancak binde 6’sı gün yüzüne çıkarılmış
Prof. Dr. Dunlop, Greenewalt döneminde (1976) ortaya çıkarılan Lidya döneminden kalma surların en büyük işlerden biri olduğunu belirtti. Prof. Dr. Dunlop, kazı çalışmaları dolayısıyla çevre yolunun güzergahının değiştirildiğini belirterek, “Burası dünyada kullanılan en eski yollardan biridir. Yolun tam altında sütunlu Roma caddesi, onun altında Lidya caddesi var. Lidya sur duvarının bir kapısı, onun altında daha eski bir yol var. Buradan İzmir-Ankara kara yolu geçiyordu. Görüşmeler sonucu çevre yolu kuzeye kaydırıldı. Eski yolda çalışmalarımız sürüyor” diye konuştu.
Kazı çalışmalarını yavaş ve tarihi dokuya zarar vermeden yürüttüklerini, bu yıl Roma tiyatrosu ve akropolün olduğu bölgede ve sur duvarın altında yoğunlaştıklarını kaydeden Dunlop, Sart’ın ortaya çıkarılması için geçen 50 yılda ciddi mesafe katedildiğini ama en azından bir 50 yıl daha kazı yapılması gerektiğini söyledi.
Prof. Dr. Nicholas Dunlop, “Kazıya yeni başlamış gibiyiz. Daha el değmemiş, dokunulmamış çok yer var. Anlayamadığımız şeyler var. Şu ana kadar yapılan kazılarda, eserlerin ancak binde 6’sı gün yüzüne çıkarılmış. Daha işimiz çok” diye konuştu.
1979’dan kalma ABD arazi aracından da hala yararlanılıyor. Sart Antik Kenti’nde 1910 yılında ABD’den getirilen vincin artık antika süs olarak kullanıldığı gözlemlendi. Kazı çalışmalarında yararlanılan lokomotifin ise savaş yıllarında kullanılmak üzere bölgeden alındığı öğrenildi.
Sart’a gelen turist sayısı artacak
Manisa Kültür ve Turizm Müdürü Erdinç Karaköse ise Sart’ın tarihte ilk paranın basıldığı yer olması ve Artemis Tapınağı’nı bünyesinde bulundurması dolayısıyla Manisa’nın en önemli tarihsel zenginliklerinden olduğunu kaydetti.
Bu açıdan Sart’taki kazıların tamamlanmasının Manisa’nın marka kent duruşuna en büyük katkıyı sağlayacağını ifade eden Karaköse, henüz büyük kısmı gün ışığına çıkarılmayan antik kentteki çalışmalar bitirildiğinde bölgenin, dünyanın çok ilgisini çekeceğini vurguladı.
Karaköse, “Arkeolojik kent haline gelecek Sart’ta önümüzdeki günlerde değişik projeksiyonları hayata geçirmeyi düşünüyoruz. Bunlardan en önemlisi, Sart’ta ilk paranın basılışının canlandırılması olacak. Bu, Sart’a gelen turistlerin sayısının artmasını sağlayacak.” dedi.