Her ay yeniden rekor kıran işsizlik oranı artmaya devam edecek. Bahçeşehir Üniversitesi Ekonomik ve Toplumsal Araştırmalar Merkezi'nin (BETAM) tahminine göre işsizlik oranı 2009'da yıllık ortalamada yüzde 16,8'e ulaşacak, 2011 sonunda ise işsiz sayısı 4.6 milyon ile 5 milyona yaklaşacak.
BETAM Direktörü Prof. Dr. Seyfettin Gürsel ve araştırmacı Mehmet Alper Dinçer hükümetin Katılım Öncesi Ekonomik Program'da açıkladığı işsizlik hedeflerinin oldukça iyimser olduğunu ortaya koydu. Gürsel ve Dinçer mevcut büyüme öngörülerine ve Türkiye İstatistik Kurumu'nun (TÜİK) yayımladığı son verilere dayanarak 2009'da işsizliğin yıllık ortalamada yüzde 16,8'e ulaşacağını hesapladı.
Araştırmaya göre 2010 ve 2011'de ise işsizlikte iyileşme beklememek gerekiyor. BETAM'ın tahminleri 2010 Ocak ayında işsizliğin yıllık bazda yüzde 18'e yükseleceğini gösteriyor. 2011 sonunda ise işsiz sayısının 4.6 milyona yükseleceği öngörüldü. Araştırmacılar, bu düzeylere çıkacak işsizliğin ciddi siyasi sonuçları olmasının çok muhtemel olduğu konusunda uyardı.
Devlet Planlama Teşkilatı (DPT) 2008 Yılı Katılım Öncesi Ekonomik Programı'nda 2009, 2010 ve 2011 yılları için yıllık ortalama işsizlik tahminlerini sırası ile yüzde 13,5, 13,9 ve 13,9 olarak veriyor. BETAM'ın 2009, 2010 ve 2011 yılları için yıllık ortalama işsizlik tahminleri sırasıyla yüzde 16,8, 18,0 ve 18,3 şeklinde. DPT'nin tahminleri ile BETAM'ın tahminleri arasında ciddi farklar bulunuyor.
Aralık-ocak-şubat dönemi işgücü rakamlarına göre işsizlik çarpıcı boyutlara ulaştı. Son bir yıl içinde tarım dışı işsiz sayısı 1 milyon 148 bin artarken tarım dışı işsizlik oranı yüzde 19'a ulaşmış bulunuyor. Geçen yılın aynı döneminde tarım dışı işsizliğin yüzde 13,7 olduğu dikkate alındığında tarım dışı işsizlik oranının sadece bir yılda 5.3 puan yükselmiş olması tek başına işgücü göstergelerindeki dramatik bozulmayı ortaya koyuyor. Orta vadede işgücü göstergelerinin ve özellikle işsizliğin nasıl bir yol izleyeceğinin sağlıklı bir şekilde tahmin edilmesi büyük önem taşıyor.
Bu amaçla BETAM'da yürütülen araştırma işsizliğin 2009'da yıllık bazda yüzde 16,8'e ulaşacağını gösteriyor. Yıllık bazda işsizliğin 2010'da yüzde 18'e, 2011'de ise yüzde 18,3'e yükseleceği hesaplandı. Bu tahminler doğrultusunda 2011'de yıl sonunu itibariyle işsiz sayısının 4.6 milyonu geçmesi bekleniyor.
2010 Ocak ayında tarım dışı işsizlik oranının yıllık bazda yüzde 20'yi aşarak yüzde 22,1'e yükseleceği ve 2012 Ocak ayına kadar az da olsa artmaya devam ederek yüzde 22,6'ya ulaşacağı öngörüldü.
Tahminler nasıl yapıldı
Bu tahminler gerçekleştirilirken öncelikle hükümetin yeni açıkladığı 2009, 2010 ve 2011 GSYH büyümesi tahminleri kullanıldı. GSYH büyümesinin ne ölçüde tarım dışı istihdamı etkileyeceği hesaplanırken tarım dışı istihdamın büyüme esnekliğinin yüzde 50 olduğu varsayıldı. Bir başka deyişle bu varsayım altında GSYH'deki yüzde 1'lik bir büyüme tarım dışı istihdamı yüzde 0,5 bir artışa neden olmakta.
Ancak 2009'da büyümenin negatif olacağı öngörülüyor. Esneklik 2009 için yüzde 40 kabul edildi. Bu esneklik rakamları kullanılarak hükümetin öngördüğü büyüme tahminlerinin işaret ettiği tarım dışı istihdam seviyeleri hesaplandı.
TÜİK'in yayımladığı son rakamlara göre tarım dışı işgücü ortalamada yılda yüzde 3 büyüyor. İşgücü göstergeleri tahminlerinde de bu rakam baz olarak alındı. Buna ek olarak 2008'de ek çalışan etkisi ile hızlanan tarım dışı işgücü büyümesinin 2009 Nisan'da durağanlaşacağı ve eylülde gerilemeye başlayacağı varsayıldı. Azalmanın 2010'da devam edeceği, 2011'de tarım dışı işgücünün normal büyümesine geri döneceği öngörüldü. Yine benzer bir eğilim 2001 krizini takip eden dönemde gözlemlenmişti.
Tarımda istihdamın 2009'da 100 bin kişi daha artacağı, ancak 2010'da yerinde sayacağı ve 2011'de 50 bin gerileyeceği tahminlere eklendi. Buna ek olarak tarımda işsiz sayısının 7 bin olduğu varsayıldı. Bu, şu anda tarımda işsiz sayısına tekabül ediyor.
Son olarak çalışma çağındaki nüfusun 2008 Ocak-2009 Ocak dönemindeki yıllık yüzde 1,8'lik büyüme temposunu 2011'in sonuna kadar koruyacağı dikkate alındı. Kısa vadede bu oranın değişmesi için bir sebep bulunmuyor.