Dünya genelinde ülkelerin kur savaşları devam ediyor. Türkiye'nin de dahil olduğu kur savaşlarına ilişkin olarak, iktisatçılar, enflasyonun göz ardı edildiği görüşünde birleşti. Ekonomist Uğur Gürses, "Döviz kuru ve enflasyon kur savaşlarında önemli iki unsur. Enflasyon, TL’nin değerlenmesini korur. Burada sadece döviz kuru konuşuluyor. Ancak önemli unsur enflasyondur. Türkiye bu kur savaşına girmekte herkesten daha fazla hevesli. Ama kur savaşı yapanlar enflasyon sorununu çözmüş hatta deflasyona girmiş ülkeler. Türkiye ise yüzde 6-9 arasındaki enflasyonla kur savaşlarında en önde giden ülkeler arasında. En önde gidip de bu kadar enflasyonu yüksek olan bir başka ülke de yok" dedi.
Taraf gazetesinde Önder Çelik'in haberine göre, son dönemin üzerinde en çok tartışılan konusu olan, ülke para birimlerinin değerleriyle oynayarak rekabet avantajı sağlamaya çalışma, bir diğer deyişle, kur savaşları, Türkiye açısından ne anlam ifade ediyor? Türkiye kur savaşlarının neresinde? Wall Street Journal, TL’nin fazla değerli olduğu yorumunu yapan bir analiz yayınlarken, TL’nin değerinin artmasının, uzun süredir yatırımcıların favorisi olan bir para biriminin konumunu zayıflattığını belirtti.
Türkiye’de TL’deki değerlenmeyle ilgili son açıklamayı Ekonomi Bakanı Zafer Çağlayan yapmıştı. Çağlayan, ithalat rakamlarını değerlendirdiği toplantıda, “TL yeniden aşırı değerlenme bölgesine geldi” diyerek, aşırı değerli TL’nin ihracattan çok ithalat açısından tehlike olduğuna vurgu yapmıştı. Aşırı değerli TL’nin yerli sanayinin belini büken bir tehdit olduğuna işaret eden Çağlayan, “ABD, Çin, Japonya, Avro Bölgesi, Hindistan, Brezilya gibi birçok ülke paralarının değerlenmesini engellemek için adım atarken, biz TL’nin değerlenmesini izlememeliyiz” demişti.
Nitekim, HSBC açıkladığı bir raporda, kur savaşının giderek yoğunluk kazandığını, savaşa katılan ülke sayısının arttığını belirtmiş, Türkiye’nin de TL’nin değerini düşürmek için stratejiler izleyen aktif ülkeler arasında yer aldığını kaydetmişti. 37 ülke üzerinde yapılan çalışmaya göre, en büyük savaşı Japonya ve İsviçre veriyor. Rapora göre, Arjantin, Venezuela, Kolombiya ve Türkiye en aktif rolde.
Dışarıya bakıldığında Avrupa’da son zamanlarda Fransa Cumhurbaşkanı François Hollande daha düşük avro için hükümetlerin kura müdahale etmesi çağrısında bulunurken, Almanya bu çağrıya “Piyasalara hükümetler karışamaz” diyerek karşı çıkmıştı. Geçen haftaki G20 maliye bakanları zirvesinin de ana gündem maddesi kur savaşlarıydı.
Savaş değil endişe var
G20 ülkeleri döviz kurlarının piyasa şartlarında belirlenmesi ve koordineli bir müdahalede bulunulmaması yönünde anlaşma sağlarken, IMF Başkanı Christine Lagarde da, kur savaşı tartışmalarını abartılı bulduğunu ifade etti. Para birimlerinin adil değerlerinden büyük bir sapma göstermediğini savunan Lagarde, “Tanık olduğumuz şey kur savaşı değil, kur endişesidir” dedi. Avrupa Merkez Bankası (ECB) Başkanı Mario Draghi de, kur savaşı söylentilerini abartılı bulduğunu belirtirken, “Kurlar ECB’nin görev alanında değil” yorumu yapmıştı.
Türkiye’deki iktisatçılar arasında da TL’nin aşırı değerli olmasıyla ilgili görüş ayrılığı bulunsa da, pek çoğunun dikkat çektiği nokta enflasyon. Enflasyonun kur savaşlarında önemli bir gösterge olduğunda hemen herkes hemfikir.
Kur savaşı nedir?
Ülkelerin kendi paralarının değerini, yabancı paraların değeri karşısında düşük tutmaya çalışmalarına kur savaşı deniyor. Ülkeler bu sayede rekabet avantajı sağlıyor.
Dolarda adil fiyat 2.10 lira
TL’nin aşırı değerli olduğuyla ilgili analizi sayfalarına taşıyan Wall Street Journal, Bank of America analistlerinin TL’nin yüzde 18 fazla değerli olduğu tahminine ve doların 2.10 lira civarına gelmesinin adil olacağı görüşüne yer verdi. WSJ, TL’nin değerinin artmasının, uzun süredir yatırımcıların favorisi olan bir para biriminin konumunu zayıflattığını öne sürdü.
Haberde, Baring Asset Management yöneticilerinden Thanasis Petronikolos’un, “Liranın pahalı olduğunu düşünüyoruz. Aynı bölgede daha iyi yerel para fırsatları görüyoruz” sözleri de yer aldı. WSJ, 2013’te Moodys’in Türkiye’nin notunu yatırım düzeyine çıkaracağı beklentisinin fiyatlandığını yazdı. WSJ, “Bu olumlu gelişmeler TL’nin kazanımlarının arkasındaydı. Yatırımcılar, daha fazlası için pek yeni gerekçe görmüyor” yorumunu yaptı.
Prof. Dr. Mehmet Altan: Big Mac değerli diyor
Bu, çok akademik olarak değerlendirildiğinde tartışmalı bir konu. The Economist dergisinin Big Mac Hamburger Endeksi, herkesin pratikte kullandığı bir ölçüm oluyor. The Economist’in endeksi Türk Lirası’nın dolar karşısında yüzde 9.4 daha değerli olduğunu gösteriyor. En son G20 maliye bakanları toplantısında da ana gündem maddesi kur savaşlarıydı. Bu savaş, ülkelerin ihracatta avantaj sağlamak için paralarını diğer ülke paraları karşısında daha az değerli hale getirerek avantaj sağlama cabası. Bizde enflasyon oranı çok yüksek... Bu, kur savaşlarında çok önemli bir gösterge. İhracatta, kur vesilesiyle, avantaj sağlanması doğru değil. Malların ihracatını bu şekilde kolaylaştırmak değil, içeriği önemli hale getirmek gerekiyor. Katma değeri yükseltip dünya şartlarında rekabet edebilecek ürünler üretmek gerekiyor ama biz bu noktadan uzağız.
Uğur Gürses: Türkiye en ön safta
Türk Lirası bir miktar değerli ama aşırı bir değerlenme değil bu. Sebep döviz kurundaki düşüş değil, enflasyonun yüksek seyretmesi. Enflasyon sorunu çözülmeden bu iş hallolmaz. Döviz kuru ve enflasyon kur savaşlarında önemli iki unsur. Enflasyon, TL’nin değerlenmesini korur. Burada sadece döviz kuru konuşuluyor. Ancak önemli unsur enflasyondur. Türkiye bu kur savaşına girmekte herkesten daha fazla hevesli. Ama kur savaşı yapanlar enflasyon sorununu çözmüş hatta deflasyona girmiş ülkeler. Türkiye ise yüzde 6-9 arasındaki enflasyonla kur savaşlarında en önde giden ülkeler arasında. En önde gidip de bu kadar enflasyonu yüksek olan bir başka ülke de yok.
Prof. Dr. Seyfettin Gürsel: Yapısal reformlar gecikti
TL’nin hangi kurdan itibaren değerli ve değersiz olduğu tartışmalı bir konu. Bunu bilemiyoruz. İktisatçılar arasında da görüş ayrılığı var. Bazı analizlere göre, çok aşırı değerli. Merkez Bankası’na göre değil. Ekonomi yönetimiyle bu konuda anlaşamıyorlar. Hangisini değerli ya da değersiz kabul edeceğiz. Ama bir yıl önceye göre değerli. Bazı iktisatçılar değerli olduğunu düşünüyor. Bana göre de TL’nin daha az değerli olması gerekiyor. Zafer Çağlayan, düşük kur istiyor, ihracatın artması için. Merkez Bankası’nın da enflasyonu düşük tutması gerekiyor. Türkiye kur savaşlarının içinde değil, sadece mevcut kurda tutmak istiyor.
Merkez enflasyonu yüzde 5’te stabilize edecek fakat, bu arada üretim verimliliğini arttıracak yapısal reformların yapılması gerekiyor. Hükümet bu konuda yeterince çaba göstermiyor. Özellikle iş gücü piyasası reformlarının ertelenmesi iyi olmadı.
Erinç Yeldan: TL değerli, döviz ucuz
Türkiye, kur savaşlarının içinde yer alıyor. Türkiye’de uygulanan döviz kuru TL’yi yapısal olarak pahalı konuma sürükledi. TL’nin değerli konuma geçmesi 1989’daki sermaye hareketlerini serbestleştirmesiyle oldu. Bu yolla, döviz kuru piyasanın arz ve talebine dayandırıldı. Zaten aşırı değerli olan TL, gelişmiş ülkelerin kriz sonrası genişleme politikaları ve döviz bolluğuyla şiddetli hale geldi. Aşırı değerliliğin önüne geçmek için de kur savaşı yaşanıyor. Kur savaşı nedeniyle cari açık artıyor. Türkiye’de ise sermaye hareketleri yönetilemediği için TL değerli, döviz ise ucuz. Cari açığın ana nedenlerinden biri döviz kurunun bu şekilde olması. Bu olduğu sürece cari açık sorunu devam edecektir.