(Claudia Hammond / BBC Future )
Birçok kişi, şarap, bira ve diğer alkollü içkilerin karıştırılmasının ertesi gün baş ağrısı ve sersemliğe yol açtığına inanır. BBC muhabiri Claudia Hammond, bununla ilgili bilimsel çalışmaları inceledi.
BBC Türkçe'de yer alan habere göre, İngiltere'de "Üzüm ya da arpa / ama ikisini karıştırma" deyişi şarap ve biranın aynı anda içilmemesini öğütler. Birçok kişi içkileri karıştırdığı için ertesi gün iyi hissetmediğini, sürekli susadığını ve ağrıdan başının çatladığını söyler. Ve farklı içkilerin hangi sırada içilmesi gerektiğine dair teoriler vardır.
Bunlardan birinde "Biradan önce şarap bozar / Ama şaraptan önce bira uyar" deniyor. Yoksa tersi mi? Ama birkaç içkiden sonra bunu hatırlamak kolay olmayabilir.
Fakat bu deyişler gerçeği ne kadar yansıtıyor? Kulaktan dolma bilgiler dışında, önce bira sonra şarabın, ya da önce şarap ardından biranın ertesi gün sizi daha kötü yapacağına dair bilimsel bir veri var mı?
2000'de yayımlanan bir araştırmanın sonuçlarıyla ilgili bir çalışmaya göre akşamdan kalma olmanın ana belirtileri arasında, vücudun susuz kalması, aldosteron ve kortizol gibi hormonların seviyesinde değişiklik ve alkolün toksik etkileri var. Bunlara ek olarak bağışıklık sisteminin bozulması ve bunun sonucu olarak baş ağrısı, mide bulantısı ve halsizliğin ortaya çıkması da söz konusu.
Ertesi gün yaşanabilecek sorunların derecesini belirleyen iki ana unsurdan biri aşikâr. Alkol oranı ne kadar yüksekse ve ne kadar hızlı içerseniz, ertesi gün o kadar kötü olabilir. Ancak bu, ortalamayı yansıtan bir değerlendirme. Aynı miktarda alkol her zaman aynı derecede rahatsızlık vermeyebilir.
Önce şarap sonra bira mı yoksa önce bira sonra şarap mı?
Birçok kişi, ertesi gün hiç bir sorun yaşamadığını söylüyor ve bunun nedeni belli değil. Tatile çıkan bir Danimarkalı gençle yapılan araştırmaya katılanların üçte biri, 12 birim alkol (2 litre bira ya da 1 litre şarap) içmelerine rağmen ertesi gün sorun yaşamadıklarını söyledi.
İçkileri karıştırmak tüketilen toplam alkol miktarını artırmayabilir ancak bu, kokteyller için geçerli olmayabilir. Üç ya da dört ölçü alkollü içeceğin diğer maddelerle birleştirilerek tüketilmesi daha fazla alkol alınması nedeniyle baş ya da boğaz ağrısının nedeni olabilir.
Sarhoşluğu tetikleyen etanolün dışında diğer bileşenler de ertesi gün sorun yaşanmasına neden oluyor. Bu bileşenler arasında, fermantasyon sırasında ortaya çıkan aseton, asetaldehit, amil alkol ve koyu renkli içkilere rengini ve bir ölçüde tadını veren tanenler var.
Örneğin burbon viskideki bu bileşenlerin miktarı votkadakinden 37 kat daha fazla.
Amerika Birleşik Devletleri'nde bu maddelerin ertesi gün yol açtığı sorunlar üzerindeki etkisini tespit etmek için alkol sorunu olmayan ancak düzenli olarak için üniversite öğrencileriyle bir çalışma yürütüldü.
Farklı akşamlarda bu öğrencilere ya burbon ve kola, votka ve kola ya da tadını vermesi için içinde birkaç damla burbon ya da viski olan, kola ve tonikten ibaret plasebo verildi.
Öğrencilere 100 ml nefeste 0.11 gram alkol çıkacak şekilde, üç ile altı bardak arasında içecek verildi. Bu, araba kullanabilmek için, ülkelere göre, izin verilen miktarın 2-5 katına karşılık geliyor. Araştırma kapsamında öğrenciler geceyi klinikte geçirdi ve testlerden önce sabah 7.00'de kahvaltı yaptı. Burbon içenler daha fazla rahatsızlık hissettiklerini söylediler ancak tepki verme zamanı gibi testlerde aynı ölçüde performans gösterdiler.
Beyaz rom, votka ve cin gibi berrak içkilerde, daha az bileşen olduğu için ertesi gün daha az rahatsızlık yaşandığı belirtiliyor. Belki içkileri karıştıranlar, daha geniş içme alanı olduğu için çok fazla bu maddelerden içeren koyu renkli içecekleri seçiyor. Ama sorun başlı başına içkiyi karıştırmak değil.
Öyle anlaşılıyor ki, rastgele seçilen kişilerin önce bira sonra şarap, ya da önce şarap sonra bira içtikleri bir araştırma yok.
'Sorun ne üzümde ne arpada'
Fakat belki de önemli olan "üzüm" ya da "arpa" değil, bu içkilerin sertliğinin muhakememiz üzerindeki etkileri. Bira şarabın üçte biri ile yarısı kadar güçlü. Bu yüzden birayla başlamak ve daha güçlü olan bir içecekle devam etmek, daha az sarhoşluğa yol açıyor. Ama şarap ya da daha sert alkollü içkilerle başlayanlar, sonra muhakemeleri bozulmaya başlayabileceği için daha çok içmeye yönelebilir.
İnsanların kendi sarhoşluk derecelerini değerlendiremediklerine dair kanıtlar var. Az alkollüyken insanlar, kanlarında gerçektekinden daha fazla alkol olduğunu düşünüyor ama birkaç içkiden sonra kandaki alkol seviyesini olduğundan daha az görüyor.
Bu nedenle, mevcut kanıtlar, ertesi gün yaşanan rahatsızlıkların içkileri karıştırmakla ilgisi olmadığına işaret ediyor. Bu muhtemelen içkinin içerdiği diğer bileşenler ve aşırı içmekle ilgili.
İngiltere'de 2005 yılında akşamdan kalmalığa karşı enginardan, şekere, ya da diken incirine (babutsa) kadar tavsiye edilen birçok seçenek incelendi. Ancak bunların hiçbirinin işe yaramadığı görüldü.
Bu makalenin İngilizce aslına buradan ulaşabilirsiniz.