Başbakan Tayyip Erdoğan’ın önceki akşam Hindistan’a giderken açıkladığı ‘kriz paketinin’ ayrıntıları ortaya çıkıyor. Başbakan’ın sözünü ettiği paketi oluşturan önerilerin, 18 Ekim’de Maliye Bakanı Kemal Unakıtan ile reel sektör ve finans kesimi temsilcilerini buluşturan Vergi Konseyi toplantısında gündeme geldiği öğrenildi.
Vergi Konseyi’nin raporlaştırdığı öneriler daha sonra Başbakan’a sunuldu. Söz konusu önerilerin, paketin son hali olmadığı, hükümette konuya ilişkin çalışmaların sürdüğü kaydedildi. Başbakan da önceki akşam yaptığı açıklamada, “Arkadaşlar çalışmalarını ben dönünceye kadar yapacak. Döndükten sonra bunu açıklayacağız” demişti.
18 Ekim akşam saatlerinde başlayıp gece yarısına dek süren toplantıya Maliye Bakanı ve bürokratlarının yanı sıra TÜSİAD, TOBB, Bankalar Birliği gibi önde gelen iş örgütü başkanları, işadamları ve banka genel müdürleri katılmıştı. Katılımcılar, toplantıda herkesin görüşlerini ve önerilerini anlattığını, ülkenin krizi en az zararla atlatması konusunda gerçek bir beyin fırtınası yaşandığını söylemişlerdi.
83 öneriden seçim yapılacak
Hükümetin üzerinde çalıştığı krize karşı önlem paketinin temelini iş dünyası - hükümet buluşmasında dile getirilen 83 öneri oluşturacak. Hükümet bu öneriler içinden tutarlı ve uygulanabilir bir demeti sistem haline getirerek paketi hazırlayacak. Paketin en geç önümüzdeki hafta içinde açıklanması bekleniyor.
Kaynaklar netleşiyor
Ekonomiyi canlandırmak amacıyla hazırlık çalışmaları sürdürülen ekonomik pakette, yurtiçi kaynakların yanı sıra yurtdışı finansman kaynaklarından da etkin şekilde yararlanılması planlanıyor. Paketi fonlayacak kaynaklar ana hatlarıyla şöyle:
- IMF ile yapılması öngörülen ihtiyati stand-by’dan gelecek kaynağın en az 10 milyar dolar civarında olacağı belirtiliyor.
- Avrupa Yatırım Bankası’ndan KOBİ’le 1 milyar euro kaynak sağlanması planlanıyor.
- Dünya Bankası, Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası, AB fonları, BM ve Alman Kalkınma Bankası’ndan sağlanacak fonların artırılması hedefleniyor.
- 2B Yasası’nın çıkarılması ve bu arazilerin satışından gelir elde edilmesi planlanıyor.
- Körfez sermayesini çekmek için yasal düzenlemelere hız verileceği kaydediliyor.
- Varlık Barışı adıyla çıkan yasa sayesinde yurtdışındaki Türklere ait paraların Türkiye’ye çekilmesi öngörülüyor.
Şimşek: Bankacılık için pakete gerek yok
Devlet Bakanı Mehmet Şimşek, bankacılık sektörü için bir paket ortaya çıkarmaya gerek olmadığını belirtti. Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu (DEİK) Türk-İsviçre İş Konseyi ve İsviçre Ticaret Odası tarafından düzenlenen 4. İsviçre-Türkiye Ekonomi Forumu’nda konuşan Şimşek şunları söyledi:
“Türkiye’de özellikle YTL’ye ilişkin olarak bazı önlemler hayata geçirildi. Özellikle döviz likiditesiyle ilgili olarak bazı adımlar atıldı, bazı maliyetler düşürüldü. Bankacılık sektörü son yıllarda iyi bir bir konumda. Çok iyi sermayelendirilmiş ve likidite oranları çok güçlü.
Bankacılık sektörü için bir paket ortaya çıkarmaya gerek kalmadı. Kaynaklarını artırmak adına yeni önlemler de alabiliriz. Ancak iyi konumdalar. Kırılmış bir şey yoksa neden tamir etmeye çalışasınız?”
Kriz nasıl yönetilecek?
1- Kamu kesimi ve özel sektör temsilcilerinden oluşan ‘Küresel Kriz Komitesi’ kurulması (Kuruldu)
2- Türkiye’nin krizden etkilenmesi konusunda kamuoyu zamanında bilgilendirilması
3- Düzenleyici ve denetleyici kurullar arasında koordinasyon sağlanması
4- Bankalar ile reel sektör arasındaki sorunların çözümlenmesi için ortak bir platform kurulması
5- Fikir alışverişi ve güvenin artması için tüm kesimlerin katıldığı toplantılara devam edilmesi
6- Krizin daha iyi yönetilmesi için senaryo çalışmaları yapılması
7- Tüm kararlarda ortak aklı ortaya çıkararak, proaktif, esnek ve hızlı davranılması
8- Tedbirler kısa ve uzun vadeli olarak ayrılarak, kısa vadeliler hemen hayata geçirilması
Güven tedbirleri
9- IMF ile kriz şartlarını içeren esnek ve kredi temini içeren bir anlaşma yapılması
10- Kayıtlı ekonomiyi geliştirme çalışmaları sürdürülmasi
11- Tüm mevduata tam güvence verilması (Yetki Bakanlar Kurulu’na verildi)
12- Bütçe disiplinini bozmadan harcama kararları değiştirilerek, sağlanacak tasarrufla BSMV’nin kaldırılması
13- Mevduata tam garanti sonrası faiz yarışı engellenması için faize üst limit getirilmasi
14- Borsada açığa satış işlemlerinin önlenması
15- Ara seçimlerde popülist politikalar uygulanmaması
16- 2B yasası yeniden gündeme getirilması(Gündeme getirildi)
17- Yatırım ortamını iyileştirme çalışmaları yeniden hızlandırılması
18- Devletin finans ve reel sektörü destekleyecek politikalar yürütmasi
19- Merkez Bankası’nın para politikasında herhangi bir oynama yapılmaması
20- Türkiye’nin dış borçlarının tam dökümü yapılacak.
Nakit akışı tedbirleri
21- Reel sektöre kredi sağlanması için İstanbul Yaklaşımı benzeri özel bir fon kurulması
22- Türk vatandaşlarının ve şirketlerinin yurtdışında ve yurtiçindeki varlıkları ekonomiye kazandırılması (Kanun çıkarıldı)
23- KOBİ’lere kredi desteği için banka kredi faizlerinin bir kısmını devletin karşılaması
24- Devletin yüksek getirili özel KOBİ tahvilleri çıkarması
25- MB’nin döviz depo piyasasının limitlerini artırması (yapıldı)
26- Mevduat munzam karşılık oranlarının düşürülması
27- MB disponibilite oranlarının düşürülmesi
28- Mevduat faizi üzerinden alınan stopajın yüzde 15’ten yüzde 5’e düşürülmesi
29- Yüzde 3 oranındaki KKDF kesintisinin geçici bir süreyle kaldırılması
30- Off -Shore bankacılığı Türkiye’ye taşınması
31- IMF kredisinin cari işlemler açığı ve özel sektör borçlanmaları için kullanılması
32- Menkul kıymet alım satımlarında uygulanan stopaj oranlarındaki yerli yabancı ayrımının kaldırılması (yapıldı)
33- Kamu bankalarının reel sektörün likidite ihtiyacını karşılayacak şekilde yönlendirilmesi
34- Vadesi gelmemiş kredilerin geri çağrılmaması için geçici tedbirler alınması
35- Dünya Merkez Bankaları faiz indirimi kararı alırken TCMB’nin de paralel kararlar alması
36- İşsizlik Fonu’undan küçük sanayiciler yararlandırılması
37- KOBİ’lere destek amacıyla, KOSGEB bütçesinin artırılması
38- MB’nin firmalara doğrudan uzun vadeli kredi verebilmesi
39- Bankaların yurtdışındaki fonlarının yurtiçine yönlendirilmesi
40- Uzun vadeli proje kredilerine kriz atlatılana kadar devlet garantisi verilmesi
Piyasa için planlanan öncelikli tedbirler
41- IMF’nin kabul etmesi mümkün görülmeyen önlemlerin anlaşma öncesi alınması
42- Eximbank kaynaklarının artırılması
43- DFİF’e kaynak aktarılması ve Fon’daki ihracat katkısının yüzde 1 olması
44- Vergi borçlarının tahsilatında taksitlendirmeye gidilmesi (yapıldı)
45- Bütçe açığı konusunda fazla ısrarlı olunmaması
46- Taşeron kullanma şartlarının hafifletilmesi
47- Büyüme küçüleceğinden mikro reformlara yönelinmesi
48- Yabancı sermayeli şirketlerin karlarını Türkiye’de bırakmaları için özendirici tedbir alınması
49- Borsada işlem gören şirketlere kendi hisselerini alma hakkı verilmesi
50- KVK’nın ‘örtülü sermaye müessesesi’ne ilişkin kısıtlayıcı hükümlerin 2010 sonuna kadar ertelenmesi
51- Yurtdışı iştirak kazançlarının, belli bir tarihe kadar Türkiye’ye transfer şartıyla vergiden istisna tutulması
52- Dampingli ithalatta yaşanacak olası artışa karşı tedbir alınması
53- Kamu İhale Kanunu’nda yerli malı teklif eden yerli istekliler lehine yüzde 15 fiyat avantajı sağlanması
54- Yurtdışı müteahhitlerin Türk Malı kullanmaları için özendirilmesi
55- Kamu bankalarındaki kaynaklardan ve İşsizlik Fonu’ndan yararlanarak, altyapı yatırımlarının artırılması, TOKİ’ye ilave kaynak aktarılması
56- Enerji yatırımlarının özendirilmesi, daha fazla teşvikle yabancı sermaye girişi sağlanması
57- Yatırımların özendirilmesi amacıyla proje bazında teşvik uygulanması
58- Finansal kiralamada üretimle ilgili tüm makine, ekipmanların KDV’sinin tekrar yüzde 1’e indirilmesi
59- Tarımsal kredi faizlerinin iyileştirilmesi
60- GAP bölgesinde yabancı yatırımların özendirilmesi
61- İhracatta yeni pazar arayışlarına hız verilmesi, Rusya ile sorunları çözülmesi
62- İhracatta geçici bir süre için KDV iade sisteminin basitleştirilmesi
63- KDV iade alacağının, ithalde ödenen vergi borçlarına mahsubuna ilişkin tebliğin net olarak belirlenmesi
64- Şirket birleşmelerinin özendirilmesi
65- Elektrik ve doğalgaz zamlarının bir bölümünün geri alınması
66- Özelleştirme ihalelerine hız verilmesi
67- Bireysel Emeklilik ve Özel Birikim sigortalarında 10 yılı aşan tüm ödemelerde anapara üzerinden değil getiri üzerinden düşük oranlı vergi alınması, 10 yılı aşan ödemelerde istisna oranının yükseltilmesi
68- ‘Sanayi stratejisi’nin uygulanması
69- Son üç yılda ödenen muhtasar, SSK, elektrik faturaları gibi kalemlerde kriz döneminde, 1 yıl için toplamından yüzde 25 indirim yapılması
70- Ek vergi yükü getirilmemesi
71- Halka açık şirketlere vergi istisnası getirilmesi
72- İhracatta lokomotif sektörlere yönelinmesi
73- Eski araçların hurdaya ayrılarak yeni araç alınması halinde ÖTV indirimi getirilmesi
Sosyal yapıyı koruyucu tedbirler
74- İşsizlikle ilgili özel bir arama konferansı yapılması
75- Mesleki eğitim seferberliğine gidilmesi
76- Kıdem tazminatları için işçi çıkartmalarda küçük sanayiciye fondan borçlanma imkanı verilmesi
77- İşçi çıkarma yerine, belli bir süre SSK ve muhtasarların uzatılması
78- Bireysel emekliliğin bir kısmının zorunlu hale getirilmesi
79- İşçi çıkarmak yerine ücretlilere ücretinin bir kısmı hisse senedi olarak verilmesi
80- En az yatırımla genç nüfusun istihdamını sağlayabilecek iletişim ve çağrı merkezleri kurulması
Krizi fırsata dönüştürme
81- Körfez kökenli kaynaklar için, devletin de ortak olacağı bir örgütlenmeyle yeni yatırım fonu ve gelir ortaklığı veya reel büyüme hızına endeksli borçlanma araçları oluşturulması
82- İç borcun yönetiminde Körfez kökenli kaynakların dikkate alınması, bu bölgeye has yatırım ve borçlanma ile ilgili mevzuatın bir an önce çıkarılması
83- İstanbul’un finans merkezi haline getirilmesi
Bugüne kadar 6 alanda adım atıldı
- 30 Ekim 2008’de 27039 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Vergi borçlarının taksitlendirilmesine yönelik Tahsilat Genel Tebliği ile, 2008 yılı gelir ve kazançları için tahakkuk eden geçici vergi ve bu vergi ile birlikte ödenmesi gereken Damga Vergisi hariç olmak üzere 30 Ekim 2008 tarihine kadar 01 Eylül 2008 tarihi itibariyle vadesi geldiği halde ödenmemiş tüm vergi ve diğer tüm amme alacaklarının tahsili düşük faizli taksitlendirmeye konu edildi.
- Türkiye’den sermaye kaçışına karşı bir önlem olarak Türklerin yurt dışındaki paralarının Türkiye’ye getirilmesi ve yurt dışı iştirak kazançlarının, belli bir tarihe kadar Türkiye’ye transfer edilmek şartıyla gelir ve kurumlar vergisinden müstesna tutulması amacıyla hazırlanan “Bazı Varlıkların Milli Ekonomiye Kazandırılması Hakkında Kanunu” kabul edildi.
- Bankacılık Kanununun 63. maddesiyle TMSF’ye verilen mevduat sigortası sınırını ve kapsamını belirleme yetkisi, Bakanlar Kurulu’na devredildi.
- Merkez Bankası, bankalar arası döviz piyasasında döviz likiditesinin akışkanlığının artırılmasına katkıda bulunmak amacıyla, döviz depo piyasasındaki aracılık faaliyetlerine yeniden başlanmasına karar verdi. Merkez Bankası tarafından döviz depo piyasası işlem limitleri artırıldı.
- Küresel krizi yakından takip etmek ve yol haritası belirlemek amacıyla ‘Kriz Takip Komitesi‘ kuruldu.
- Hisse senedi alım satımlarında uygulanan stopaj oranı yüzde 0’a indirilmek suretiyle yerli yabancı yatırımcı ayrımı kaldırıldı.