T24 - Milli Eğitim Bakanlığı ders kitapları ile eğitim araçlarına ilişkin yönetmeliği yeniden düzenledi. Ders kitapları insan haklarına aykırılık, cinsiyet, ırk, din, dil, renk, siyasi düşünce, felsefi görüş ve benzeri ayrımcılık içermeyecek.
Kitaplarda yayınevlerini, kitabı hazırlayanları ve bunların birinci derece yakınlarını tanıtan ve kimliğini ortaya çıkaran herhangi bir bilgi, kenar süsü, sayfa numarası, benzeri simge ve işaret gibi görsel unsur bulunmayacak.
İntihal yapan yayınevi hakkında suç duyurusunda bulunulacak.
MEB, 29 Mayıs 1995 tarihli Milli Eğitim Bakanlığı Ders Kitapları ve Eğitim Araçları Yönetmeliğini yürürlükten kaldırdı.
Resmi Gazetenin mükerrer sayısında yayımlanan ve yarından itibaren geçerli olacak yeni yönetmelik, MEB'e bağlı örgün ve yaygın eğitim kurumlarında okutulacak ders kitabı, öğrenci çalışma kitabı, öğretmen kılavuz kitabı, bilgi iş ve işlem yaprakları ile ders kitabı yerine okutulmak üzere Bakanlıkça hazırlanacak, satın alınacak veya hibe yoluyla sağlanacak diğer eğitim araç ve gereçlerinin Türk milli eğitiminin genel amaç ve temel ilkelerine uygun olarak niteliklerinin belirlenmesi, hazırlanması, incelenmesi, değerlendirilmesi, kabulü, uygunluk süresi, ilanı, yayımlanması, dağıtımı, inceletme ve inceleme ücretleri ve ders kitapları üreten yayınevlerinde aranacak kriterlerle ilgili usul ve esasları düzenliyor.
Yönetmeliğe göre eğitim araçları eğitim kurumlarında kullanılacak ders kitabı, öğrenci çalışma kitabı, öğretmen kılavuz kitabı, bilgi iş ve işlem yaprakları ile öğretmen ve öğrencilere kaynak ve yardımcı olacak basılı eğitim malzemesini, milli eğitimin genel amaçlarının gerçekleşmesine yararlı olacak diğer eserlerden oluşacak.
Öğrenci çalışma kitapları ise ilgili öğretim programlarında yer alan kazanım ve açıklamalar doğrultusunda dersin öğrenilmesini kolaylaştıracak öğrencilere yardımcı olacak çeşitli örnek, alıştırma, işlenen ünitelerle ilgili internet adresleri, okuma kaynakları ve diğer etkinlikleri kapsayan yaprakları ayrı ayrı da kullanılabilen basılı eser ile üniteleri görsel ve işitsel yönden destekleyen kaset, disket, CD gibi elektronik kayıt ortamlarını kapsayan setlerden oluşacak.
Yayınevlerinde aranacak nitelikler
Ders kitabı üreten yayınevleri; ders kitabı üreteceği alanlar için yazar/yazarlar ile en az birer editör, dil uzmanı ve görsel tasarım uzmanı çalıştırdığını belgelendirecek.
Bu personelden fikir ve sanat eserleri ile ilgili kanuna aykırı iş ve işlemler ile yüz kızartıcı suçlardan hüküm giyenler çalıştırılamayacak.
Yayınevlerince yapılan başvuruda verilen herhangi bir belgenin veya yazılı beyanın gerçek dışı olduğunun idari ve adli makamlarca tespit edilmesi halinde belgenin/beyanın ait olduğu baskıya hazır nüsha veya nüshalara ait Talim ve Terbiye Kurulu kararı iptal edilecek. Başvuru sahibi yeniden 2 yıl süreyle başvuramayacak.
Ders kitaplarının nitelikleri
Yönetmelikte ders kitaplarının nitelikleri ile ilgili daha önceki yönetmelikle belirlenen kurallar da yeniden düzenlenerek, bazı ilaveler yapıldı.
Ders kitaplarının nitelikleri şöyle olacak:
- Anayasaya ve kanunlara aykırı hususları içermeyecek,
- 1739 sayılı Milli Eğitim Temel Kanununda yer alan Türk Milli Eğitiminin Genel Amaçlarında belirtilen Atatürk İnkılap ve İlkelerine ve Anayasada ifadesini bulan Atatürk milliyetçiliğine bağlı; Türk Milletinin milli, ahlaki, insani, manevi ve kültürel değerlerini benimseyen, koruyan ve geliştiren; ailesini, vatanını, milletini seven ve daima yüceltmeye çalışan; insan haklarına ve Anayasanın başlangıcındaki temel ilkelere dayanan demokratik, laik ve sosyal bir hukuk devleti olan Türkiye Cumhuriyeti'ne karşı görev ve sorumluluklarını bilen ve bunları davranış haline getirmiş yurttaşlar olarak yetiştirmek hükmüne, Türk Milli Eğitiminin Temel İlkelerine uygun olarak hazırlanacak,
- İnsan haklarına aykırılık, cinsiyet, ırk, din, dil, renk, siyasi düşünce, felsefi görüş ve benzeri ayrımcılık içermeyecek, - Bilimsel ilke ve yöntemlere uygun olarak hazırlanacak,
- Reklam niteliğinde ögeler içermeyecek,
- Yayınevlerini, kitabı hazırlayanları ve bunların birinci derece yakınlarını tanıtan ve kimliğini ortaya çıkaran herhangi bir bilgi, kenar süsü, sayfa numarası, benzeri simge ve işaret gibi görsel unsur içermeyecek,
- İçeriğinde yer alan okuma metinleri öğrencileri, milli, ahlaki, insani, manevi ve kültürel değerleri besleyecek; demokratik, laik ve sosyal bir hukuk devleti olan Türkiye Cumhuriyeti'ne karşı görev ve sorumluluklarını yerine getirmede onlara yol gösterecek ve bu değerleri benimsetecek.
- Türk Milli Eğitiminin Genel Amaçları ve Temel İlkeleri ile dersin programına ve hitap ettiği eğitim kurumunun amaçlarına uygun olacak,
- Öğretim programlarında belirtilen Atatürk ilke ve inkılapları ile ilgili kazanımları içerecek,
- Diyalog, hoşgörü, uzlaşma kültürü, empati, farklılıklara ve insan haklarına saygı, eşitlik, katılım, çoğulculuk, hukukun üstünlüğü gibi değerlerin gelişimine katkı sağlayacak,
- Bilgiye ulaşım, ulaşılan bilginin sorgulanması ve bilginin nasıl üretileceğine ilişkin vurgu yapacak,
- Bilişim teknolojisinin etkin ve verimli kullanımını teşvik edecek,
- Öğretim programının kazandırmayı amaçladığı bilgi, beceri, tavır, tutum, değer ve yetkinlikleri kapsayacak,
- Ön yargı ve normatif önermelerden uzak olarak konuyla ilgili farklı bakış açıları içerecek,
- Kişi, kurum ve kuruluşları yıpratıcı ve küçük düşürücü unsurları taşımayacak,
- Ders işlenişinde öğretmenin rehberliğinde öğrencinin aktif olmasını ön plana alacak. Öğrencilerin farklı ilgi, yetenek ve ihtiyaçlarına yönelik çeşitliliğe yer verecek.
Yarışma düzenlenebilecek
MEB, ihtiyaç duyulan alanlarda taslak ders kitabı hazırlanması konusunda ödüllü veya ödülsüz yarışma açabilecek.
Yarışmaya, şartları taşıyan yayınevleri katılacak. Yarışmaya katılacak eserler, bu yönetmelikte belirtilen hükümlere göre hazırlanacak ve şartnamesinde belirlenen esaslara göre incelenecek.
Talim ve Terbiye Kurulu'nca uygun bulunanlar ders kitabı olarak kabul edilecek. Bakanlık, siparişle komisyon, kurum veya kuruluşlar ile yayınevlerine şartname hükümlerine göre taslak ders kitabı da yazdırabilecek.
Okutulmasına ihtiyaç duyulması halinde, yurt içinde veya dışında yazılmış ya da tercüme edilmiş olan kitaplar satın alma yoluyla temin edilebilecek. MEB, ders kitaplarını oluşturulacak bir komisyona veya özel kesime de yazdırabilecek.
Ders kitapları hazırlanırken, konu ve üniteler, sınıf seviyesine göre günlük hayatla bağlantılı ve uygulamalı olarak ele alınacak. Konular ve üniteler problemleri belirtme, inceleme ve gözlem yolu ile gerekli deneyleri yapma, deneylerden sonuç çıkarma ve bu sonuçları kontrol ederek bilimsel düşünme yöntemini güçlendirecek şekilde işlenecek.
Dersin özelliğine göre yeri geldikçe deyim, atasözü, destan, türkü, resim, fotoğraflar, minyatür ve benzeri kaynaklar kültürün gelişmesini ve devamlılığını sağlayacak şekilde işlenecek. Konuların işlenişinde gereksiz bilgi ve ayrıntıya yer verilmeyecek. İstatistiki ve bilimsel bilgiler güncellenmiş olarak verilecek.
Yaşayan Türkçe
Ders kitaplarında yaşayan Türkçe doğru, güzel ve etkili kullanılacak. Türkçeleşmiş kelimeler, yaşayan Türkçenin bir parçası olarak değerlendirilecek. Öğrencilerin seviyelerine uygun, kelime hazinelerini geliştirmelerine fırsat veren zengin ve akıcı Türkçe'nin kullanılmasına özen gösterilecek.
Türkçenin kullanımında, Türk Dil Kurumunun son yayımladığı son Türkçe Sözlük ve Yazım Kılavuzu esas alınacak. İlköğretimin ilk üç sınıfında soyut kavramların kullanılmasından kaçınılacak. Kitaplardaki görsel unsurlar öğrencilerin gelişim basamaklarına uygun, görsel algı yönünden renk uyumuna dikkat edilerek açık, temiz ve net bir baskıyla hazırlanacak.
Her türlü yazı, resim, fotoğraf ve benzeri materyallerden telif hakları gözetilerek alıntı yapılabilecek. Konuların daha iyi öğrenilebilmesi için açıklayıcı, tamamlayıcı ve eğitici nitelikteki öğretime yardımcı harita, kroki, fotoğraf, şema, grafik, resim ve benzeri görsel unsurlara yeterince yer verilecek. Ancak, taslak ders kitabında şartlı kabul aşamasından önce kitabın, yazarın ve yayınevinin tanınmasına yol açacak kenar süsü, sayfa numaraları ve benzeri simge ve işaretlere yer verilmeyecek.
Kitaplarda yer alacak Türk Bayrağı, Türk Bayrağı Kanunu ve Türk Bayrağı Tüzüğüne uygun olacak. Türk Edebiyatı kitabında edebiyat terimleri sözlüğü bulunacak. Ancak öğrencilere sözlük kullanma alışkanlığı kazandırmak ve farklı sözlüklere yönlendirmek için Türkçe, Dil ve Anlatım ile Türk Edebiyatı ders kitaplarında sözlük bölümü yer almayacak.
Azınlık okulları ve yabancı özel okullar
Azınlık okulları ile yabancılar tarafından açılmış özel okullar kendi dillerinde okutulmak üzere hazırladıkları/hazırlattıkları kitapları yeminli mütercimlerce tercüme edilmiş bir nüshası ile birlikte ilgili birim kanalıyla incelenmek üzere Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığına iletecek. Bu kitaplar, Başkanlıkça oluşturulacak komisyonca incelenecek.
Ders kitaplarının incelenmesi
Özel kesim tarafından hazırlanan taslak ders kitapları ile Bakanlıkça satın alınacak eğitim araçları ücret karşılığında incelenecek. Ders kitaplarının incelenmesinde, puanlamaya esas olacak kriterler Kurulca belirlenerek duyurulacak. Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı ihtiyaç durumuna göre üniversitelerin ana bilim dallarında görevli öğretim üyeleri ile diğer kamu kuruluşları ve özel kuruluşlarda görevli olan alan uzmanlarını, yapılacak protokol gereğince inceleme işlemlerinde görevlendirebilecek.
İnceleme sonucunda 100 üzerinden 75'in altında puan alan taslak ders kitapları reddedilmiş sayılacak. Taslak ders kitaplarının inceleme süreleri forma sayılara göre değişecek. Belirlenen inceleme sürelerinin kasıtlı olarak geçirilmesi, Anayasanın temel ilkeleriyle Milli Eğitimin genel amaç ve temel ilkelerini dikkate almadan inceleme yapılması inceleme esas ve usullerine uyulmaması halinde sorumlular hakkında yasal işlem yapılacak.
Okutulma süresi
Ders kitaplarının okutulma süresi, Talim ve Terbiye Kurulu kararında belirtilen öğretim yılından itibaren 5 öğretim yılı olacak. Okutulma süresi sona eren ders kitaplarının süreleri uzatılmayacak. Ancak alanında ders kitabı bulunmayan veya bir kitap bulunan ders kitaplarının 1 yıl süreyle uzatılıp uzatılmamasına, ilgili birimlerin veya başvuru sahiplerinin Başkanlığa başvurusu sonucunda Kurulca karar verilecek.
Bu durumdaki kitaplar için süre uzatımı, en fazla iki defa yapılabilecek. Program değişiklikleri ders kitaplarına yansıtılacak.
Fiyatların belirlenmesi
Ders kitaplarının fiyatlarının belirlenmesi amacıyla başvuru sahipleri, içinde bulunulan yılın aralık ayından önce Kurulca kabul edilen veya okutulma süresi devam eden ders kitaplarının fiyatlarının belirlenmesi için, aralık ayının ilk haftasının son iş gününe kadar, aralık ayının 15. iş gününe kadar Kurulca kabul edilen ders kitaplarının fiyatlarının belirlenmesi için aralık ayının son iş gününe kadar Yayımlar Dairesine başvuracaklar. Ders kitabı olmaması halinde ilgili birimce ders kitabı yerine kullanılacak eğitim aracı hazırlanacak ve okutulacak.
Ders kitapları dışındaki eğitim araçları
Eğitim kurumlarında ders kitabı dışında okutulmak üzere Bakanlıkça hazırlanacak, satın alınacak veya hibe yoluyla sağlanacak diğer eğitim araçları ile Bakanlık makamınca eğitim öğretim açısından incelenmesi istenen eğitim araç ve gereçlerinin başvurusu, satın alacak ilgili birimce Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığına yapılacak.
Eğitim araçlarının da ders kitaplarında aranan niteliklere sahip, Anayasa ve yasalara uygun olması gerekiyor. Türk Standartlar Enstitüsü, Makine Kimya Endüstrisi Kurumu, Türk Patent Enstitüsü Kurumu gibi kurumlarca standartları belirlenerek tescillenmiş ve belgelendirilmiş ya da nitelik ve standardına uygun üretilmiş veya uluslararası ISO, CE ve benzeri belgeli, okul ve kurumlarda dersliklerin donatımında kullanılan sıra, masa, tahta, TV, bilgisayar, tepegöz; atölye ve laboratuvarlarda yer alması gereken döner sermaye kapsamında da üretilebilen ve kullanılan alet ve makineler, kimyasal elementler, yoğaltım malzemeleri ve benzerleri herhangi bir değerlendirme veya seçime gerek görülmeden okullarda kullanılabilecek.
Ancak, zorunlu hallerde öğretim programlarının amaçlarının gerçekleştirilmesinde yararlanılabilecek, standartları belirlenmemiş eğitim araçlarının nitelikleri Başkanlıkça belirlenecek. Yayınevleri, ders kitaplarında ders kitapları yazarlarına takma ad kullandırmayacaklar. Kullandığı tespit edilen yayınevlerinin taslak ders kitapları 2 yıl süreyle incelemeye alınmayacak.
Öğrencilere aldırılmayacak kitaplar
MEB tarafından belirlenmeyen ders kitapları ile diğer eğitim araçları öğrencilere aldırılmayacak. Ders kitabı olarak kabul edildiğine dair Kurul kararı olmadığı halde bu karar varmış gibi yanlış veya yanıltıcı beyanda bulunan ve intihal yapan yayınevi hakkında suç duyurusunda bulunulacak. Suçu sübuta eren yayınevinin suç ile ilgili ders kitabına ait Kurul kararı iptal edilecek ve diğer taslak ders kitapları ile ilgili başvuruları 2 yıl süreyle kabul edilmeyecek.