4 yıldır inşa edilen evlerin yarısının satılmadığı İspanya'da yaşanan emlâk krizi, bankaların batık borçlarını 41 milyar dolar ile son 5 yılın zirvesine çıkardı. Bazı bankalar 36 ay boyunca hesaba dokunmama taahhüdü ile 160 bin euro ve üzeri hesap açanlara otomobil dağıtarak nakit sağlamaya çalışıyor.
Wall Street'te yatırım bankacılığını tarihe gömen küresel kriz, Avrupa'daki en sessiz ama bir o kadar da tehlikeli fay hattı olan İspanya'daki tehlike çanlarını da çalmaya başladı. Ekonomi Bakanı Pedro Solbes'in geçen haftalarda ısrarla yaptığı "Bankacılık sistemimiz sağlam, ABD gibi olmaz" açıklamalarına rağmen İspanyol bankalarının nakde ulaşmak için gittikleri akıl almaz yöntemler, ABD ve diğer Avrupalı bankalar arasında yaşanan kredi krizinin İspanya'yı da vurmaya başladığını gösteriyor.
Ülkenin en büyük bankası Santander'in adı son dönemlerde İrlandalı ve İngiliz bankalarla flörtleştiği haberlerine karışsa da aslında işin gerçek yüzü başka. 22 Eylül tarihinde yüzde 2 oranında sermaye artırımı kararı alan Santander'in orta ölçekli bankalarından birinin mevduat toplayabilmek için müşterilerine otomobillerden, televizyonlara kadar çeşitli hediyeler dağıttığı ortaya çıktı.
Santander'in sahibi olduğu Banesto bankası, müşterilerine faizsiz ve uzun vadeli mevduat hesabı açmaları karşılığında Citroen marka araba ya da Piaggio marka scooter'lar veriyor. Pahalı kalemler, flat-screen televizyonlar ve bilgisayarlar da cabası.
Financial Times'ın haberine göre Banesto'nun bu girişimi İspanya'da bankacılık sektörünün ekonomideki sert inişten etkilenmeye başladığının en önemli işareti. 106 milyar euroyu geçen bir cari açık ve temmuz ayında yüzde 5,3'ü bularak son 15 yılın en yüksek seviyesine fırlayan enflasyon ile karşı karşıya kalan İspanya'da ekonominin 15 yıl sonra ilk kez önümüzdeki çeyreklerde "negatif büyüme"ye geçmesi bekleniyor. Ağustos ayında 20 milyar euroluk bir acil eylem planı açıklayan İspanyol hükümeti ekonomiyi toparlayabilmek için Avrupa Merkez Bankası'ndan (AMB) gelecek bir faiz indirimi haberini bekliyor.
Mevduat hesabı açana Citroen araba bedava
Banesto'nun teklifi yıl sonuna kadar geçerli. Otomobile sahip olmak isteyen mevduat sahiplerinin ise 18 bin euro ile 160 bin euro arasında bir hesap açması ve 24 ila 36 ay süre ile hesaplarına dokunmama taahhüdü vermesi gerekiyor. En büyük ödül Citroen'in C4 model sedan tipi arabası, ardından ise daha küçük olan C2 ve C3 modelleri geliyor. Banesto geçen sene gecenin bir yarısında 170 şubesini açarak 2 yıl banka hesabını kapatmamaları şartı ile mevduat hesabı açanlara 350 euro gibi indirimli bir fiyata Play Station 3 dağıtmıştı.
Bir dönem Avrupa'nın en hızlı büyüyen emlak piyasasına sahip olan İspanya, şimdi yarım kalmış inşaatlar ve satılmayan evlerle doldu. 2004 yılından bu yana 2.5 milyon yeni ev inşaa edildi ancak bunların sadece 1.3 milyonu satıldı. Bu, İngiltere, Fransa ve Almanya'da yapılan ev inşaatlarının toplamından bile fazla.
Bir dönem "yeni yaşam alanları" olarak pazarlanan kentler ise "hayalet şehir"e dönüşmeye başladı. 13 bin 500 yeni evin inşaa edildiği Sesena kentinde sadece 3 bin ev satıldı, kiralar ise bir ay içinde 400 eurodan fazla düştü. Verilen mortgage kredilerinin geri ödemelerinde ise sürekli sorun yaşanıyor. Bu da bankaların batık borçlarının çığ gibi katlanmasına neden oluyor. Buna bir de Avrupa para piyasaları genelinde yaşanan sıkışıklık ve likidite krizi eklenince bankalar birbirlerine borç verirken daha fazla faiz istemeye, mevduat imkânı gördükleri yerde daha yüksek faiz ödemeye razı oluyor. Yüksek faizin yetmediği yerde ise artık hediye karşılığı mevduat çekme yöntemleri devreye giriyor.
41 milyar euro batık kredi ile 5 yılın dibi
İspanya Merkez Bankası tarafından geçen hafta açıklanan rakamlara göre ise İspanyol bankalarının batık kredilerinin boyutu 41 milyar euro ile son 5 yılın en yüksek seviyesine çıktı. Emlak piyasasında ABD ve İngiltere kadar ciddi bir çöküş süreci ile karşı karşıya olan İspanya'da verilen kredilerin batığa çıkma oranı bir önceki ay yüzde 1,70 iken ağustosta yüzde 2,22'ye kadar çıktı. Credit Suisse'e göre bu oran 2010 yılı sonuna kadar yüzde 3,3'e, diğer tahminlere göre ise yüzde 8'e kadar çıkacak.
İspanyol bankalarının batık kredilere karşı ayırabildikleri karşılıklar da azalıyor. 2007 sonunda yüzde 200 karşılık ayıran İspanyol bankalarında bu oran yüzde 107'ye kadar düştü. Temmuzda mortgage kreditörü Martinsa-Fadesa'nın iflas etmesi ile tarihinin en büyük başarısızlığını yaşayan İspanya bankacılık sektörünün batık kredileri bu iflasın ardından adeta patladı. Batık kredi miktarı bir ay içinde 3'te 2 oranında yani 9.6 milyar dolar arttı. Hükümet yetkililerine göre batıklardaki artış Martinsa etkisinden kaynaklanıyor ve İspanya bankacılık sektörü halen sağlam. Ancak tek sorun bu değil.
İspanya'da bankacılık sektörü, ekonominin atardamarı olan emlak piyasasının finanse edilmesi açısından da hayati önem taşıyor. Bankaların batık borçlarının artması ya da mevduat toplamakta zorlanması ise verilen mortgage kredilerinin azalması, dolayısıyla da emlak sektörünün iyice yavaşlaması anlamına gelecek olumsuz bir zincirleme etki yaratma gücüne sahip. Ayrıca bankaların müşterilerine verdikleri kredilerde de daralma yaşanıyor. Temmuz ayında ticari bankaların verdikleri kredilerdeki artış yüzde 10,7'ye kadar düştü. Geçen yılın aynı ayında bu oran yüzde 18,6'ydı. Tasarruf bankalarının dağıttıkları kredilerdeki büyüme ise aynı ay içinde yüzde 8,9'a kadar geriledi. Oysa 2007'nin temmuzunda yüzde 22,8 artmıştı.
Verilen krediler azaldı, batık 41 milyar euroya çıktı
* 2004 yılından bu yana 2,5 milyon yeni ev inşaa edildi ancak bunların sadece 1,3 milyon tanesi satıldı
* İspanyol bankalarının batık kredilerinin boyutu 41 milyar euro ile son 5 yılın en yüksek seviyesine çıktı.
* Bankaların batık kredisi mortgage kreditörü Martinsa'nın çöküşünün de etkisiyle temmuz ayında 9 milyar euro birden arttı
* İspanyol bankalarının batık kredi oranı 2010 yılı sonuna kadar yüzde 2,22'den 8'e kadar çıkabilir.
* 2007 sonunda batık kredilere karşı yüzde 200 karşılık ayıran İspanyol bankalarında bu oran yüzde 107'ye kadar düştü.
* Temmuz ayında ticari bankaların verdikleri kredilerdeki artış bir önceki senenin aynı ayındaki yüzde 18,6'dan yüzde 10,7'ye kadar düştü
* Tasarruf bankalarının dağıttıkları kredilerdeki büyüme ise yüzde 22,8'den yüzde 8,9'a kadar geriledi