T24- Küresel krizin ve petrol başta olmak üzere emtia fiyatlarında yaşanan büyük düşüşün etkileri nedeniyle, 2009'da Türkiye'nin en büyük ihracatçı şirketleri listesinde önemli bir değişim yaşandı. 2008'de üçüncü sırada yer alan Oyak Renault, 2009'da 3 milyar 12 milyon dolarlık ihracatla ihracatın yeni şampiyonu oldu.
Cumhuriyet gazetesinin haberine göre, Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) tarafından açıklanan verilerde, Türkiye'nin en büyük ihracatçıları sıralamasında kriz nedeniyle önemli değişiklikler meydana geldi. Şirketlerin ihracat miktarlarında önemli bir değişim gözlenmemekle beraber, ilk 10'da yer alan ihracatçı kuruluşların gerçekleştirdikleri ihracatlar değerlerinde önemli oranda gerileme gözlendi.
"Temmuz ile birlikte ihracatta sıkıntı yaşanabilir"
TİM Yönetim Kurulu Başkanı Mehmet Büyükekşi, düzenlediği basın toplantısında 2009'un sıralamasını değerlendirirken, listedeki yer değişikliklerinde ve ihracatın parasal değerlerindeki azalışta, geçen yıl küresel kriz nedeniyle petrol, demir çelik başta olmak üzere emtia fiyatlarında yaşanan düşüşlerin önemli bir rolü olduğuna dikkat çekti. Büyükekşi, daha önceki yıllarda listede isminin yayınlanmasını istemeyen ihracatçı sayısının 20-30 şirket ile sınırlı olduğuna, ancak 2009 listesinde bu sayının 100'e kadar ulaştığına işaret etti.
Mehmet Büyükekşi 2009'daki krize ve ekonomistlerin ihracatın 80-90 milyar dolarlı rakamlara düşeceği yönündeki tahminlerine karşın, toplam ihracatın 102.1 milyar dolar olarak gerçekleştiğini söyledi. Büyükekşi, 2007 yılında 44 bin 700 firmanın doğrudan ihracat yaptığını,2008 yılında doğrudan ihracat gerçekleştiren firma sayısının 46 bine, 2009 yılında da 48 bin 500 firmaya ulaştığını kaydetti.
TİM Başkanı, döviz kurlarında son dönemde yaşanan hareketliliğin ve Euro-Dolar paritesindeki düşüşün Mayıs-Haziran ihracatında da olumsuz bir etkisinin gözlenmeyeceğini belirterek,
"Ancak Temmuz'la birlikte parite sorunları ve Euro'daki düşüş ihracatımız üzerinde sıkıntılara yol açabilir" uyarısında bulundu.
İlk 500 ihracatın yüzde 53.4'ünü gerçekleştirdi
Yıllar itibariyle İlk 1000 firmanın toplam ihracat içindeki payına bakıldığında istikrarlı bir dağılım olduğunun görüldüğünü belirten Büyükekşi bu konuda şu değerlendirmeyi yaptı, "2006 yılında da yüzde 70,6 olan ilk 1000'ün ihracat içindeki payı 2007 yılında yüzde 68,3, 2008 yılında yüzde 70,8 olurken, 2009 yılında bu oran yüzde 62,2 olarak gerçekleşti. İlk 1000 ihracatçı firmanın ağırlığı ihracat miktarı ve ihracatçı firma sayısı artsa bile aynı kalıyor, ama 2009'da bir miktar düşüş var. İlk 1000 İhracatçıyı da kendi içinde incelediğimizde, İlk 500 ile İkinci 500 arasında ciddi bir fark olduğunu görmekteyiz. İlk 500 İhracatçı firma, İlk 1000 Firmanın yaptığı ihracatın yüzde 85,4'ünü gerçekleştirirken, İkinci 500 firma geri kalan yüzde 14,6'sını yapmaktadır. Diğer taraftan İlk 500 Firma, tüm ihracatın yüzde 53,4'ünü gerçekleştiriyor".
11 firmaya kaybeden İstanbul yine ilk sırada
Mehmet Büyükekşi, iller bazında ihracat dağılımı ele alırken, İlk 1000'deki firma dağılımı içinde göze çarpan en önemli noktanın, İstanbul'un ihracat içerisindeki ağırlığı olduğunu vurgulayarak, "1000 içerisinde 492 firmamız İstanbul'dan ihracat yapıyor. Bunu, 67 firma ile İzmir, 52'şer firma ile Bursa ve Ankara, 49 firma ile Gaziantep, 41 firma ile Kocaeli ve 23firma ile Hatay takip etmektedir. Geçen sene önemli bir değişiklik oldu. İstanbul ilk 1000'den 11 firma kaybetti. Bunların yerine Anadolu'dan yeni firmalar listeye girdi. Bizim Türkiye İhracatçılar Meclisi olarak bir misyonumuz da ihracatın ülke geneline yayılmasıdır.
İhracat içinde farklı illerin ağırlığının artması Türkiye ihracatı ve ekonomisi adına sağlıklı bir gelişmedir. İhracatın bölgesel ve sektörel düzeyde farklılaşması ve yaygınlaşması arzuladığımız ve görmek istediğimiz bir sonuçtur" dedi.
Bölgesel dağılımda Marmara'nın ağırlığı
TİM Başkanı Büyükekşi, bölgesel dağılıma ilişkin olarak şu değerlendirmeyi yaptı:
"İlk 1000 İhracatçı Firma'nın bölgesel dağılımına baktığımızda, Marmara Bölgesi'nin büyük bir ağırlığı olduğunu görüyoruz. Marmara'dan 610 firma İlk 1000 İhracatçı Firma arasında yer aldı. Bunu 129 firma ile Ege Bölgesi, 83 firma ile İç Anadolu, 72 firma ile Akdeniz ve yine 72 firma ile Güneydoğu Anadolu bölgeleri takip ediyor. Marmara Bölgesi'nin Türkiye ekonomisinde büyük bir ağırlığı var. Bu ağırlığı İlk 1000 Firma içinde de görmek mümkün. Göze çarpan bir başka gelişme de bölgesel pazarlardaki gelişmelere bağlı olarak Güneydoğu'daki ihracatçı firma sayısında görülen artıştır. Bir önceki yıla göre bu sayı 62'den 72'ye çıktı."
Üretici ihracatçılar ağırlıkta
2009 yılında ihracat gerçekleştiren firmaların yüzde 75,7'sinin üretici ihracatçılardan oluştuğuna dikkat çeken TİM Başkanı, "Üreticilerin ağırlıkta olması ihracatın sürdürebilirliği açısından çok önemli. İlk 1000 İhracatçı firmanın yapısı nasıl diye baktığımızda, yüzde 75,7'sinin üretici ihracatçı olduğunu görüyoruz. Yüzde 17,7'si grup dış ticaret şirketi, yüzde 6,5'inin de dış ticaret şirketi şeklinde bir dağılım söz konusu. Üretici ihracatçı firma sayısının bu düzeyde yüksek olmasının sağlıklı bir durum olduğunu düşünüyoruz" diye konuştu.
Kurlar sayesinde ihracatçının kârlılığı arttı
TİM Başkanı Büyükekşi, küresel krizin ihracat üzerinde yarattığı olumsuz etkiye rağmen, 2009 yılında ihracatta karlılığın artışı gösterdiğine dikkat çekerek şu yorumda bulundu:
"Kurların neden önemli olduğunu kriz yılında daha iyi gördük. Döviz kuru karlılığı birebir olumlu veya olumsuz etkiliyor. 2008 yılı ortalama dolar kuru 1,29 iken 2009 yılında 1,54 oldu. Aynı şekilde Euro kuru 2008'de 1,89 iken 2009 yılında 2,15 oldu. Bu iyileşme sayesinde 2008 ile karşılaştırıldığında ilk 500'ün kârlılığı yüzde 5,35'ten yüzde 8,08'e, İkinci 500'ün karlılığı ise yüzde 4,9'dan yüzde 6,3'e yükseldi. Bu iyi bir gelişme. Üstelik yerli şirketlerin karlılığı yabancı şirketlerin karlılığından daha yüksek. Bu durum yabancı şirketlerin karlarını yurtdışında tutmayı tercih ettiklerini gösteriyor."
1 milyar doları geçen il sayısı önemli bir gösterge
İhracatın geliştirilmesi hedeflerinde 1 milyar doları aşan il sayısını arttırmanın önemli bir eşik oluşturduğunu söyleyen Büyükekşi sözlerini şöyle sürdürdü:
"İhracatçı firmalarımızın ihracat hacmi de önemli bir gösterge. Sektörel ve bölgesel düzeyde 1 milyar dolar eşiğini önemsiyoruz. İllerimizin de 12 tanesi 1 milyar dolar eşiğini geçmiş durumda. Firma düzeyinde baktığımızda ise 8 şirketimizin 1 milyar dolar ve üzerinde ihracat yaptığını görüyoruz. Bu rakamı önemsiyoruz. Okyanusta seyredecek büyük gemilerimizin olması gibi sevindirici bir durum bu."
Büyükekşi'nin verdiği bilgiye göre 500 milyon ile 1 milyar arası ihracat yapan 9 firma, 100 milyon dolar ile 500 milyon dolar arası 81, 50 milyon ile 100 milyon dolar arasında 137, 25 milyon ile 50 milyon arasında 274 firma var. 14 milyon ile 25 milyon arasında 491 ihracatçı firma bulunuyor.
Büyükekşi, İlk 1000 ihracatçı firmanın gerçekleştirdiği ihracatın yüzde 64,1'lik bölümünü sanayi
mamulleri oluştururken, işlenmiş petrol ürünlerinin oranı 8,7 olduğunu kaydederek,
İhracat içinde yüzde 8,3'ün bitkisel ürünler, yüzde 6,9'un tarıma dayalı işlenmiş ürünler ve yüzde 2,3 oranında madencilik ürünleri olduğunu söyledi.
Çalışan sayısı ilk 500'de azaldı, ikinci 500'de arttı
İlk 1000 İhracatçı Firmanın, İlk 500'ü ile İkinci 500'ü arasında ihracat miktarı bakımından ciddi bir fark olduğunu hatırlatan Büyükekşi, ortalama çalışan sayısı olarak da aynı durumun geçerli olduğunu belirterek şu değerlendirmeyi yaptı:
"İlk 500 İhracatçı Firmanın ortalama çalışan sayısı 645 iken, İkinci 500 İhracatçı Firma'nın ortalama çalışan sayısı 272'ye geriliyor. 2008 yılı ile karşılaştırıldığında ilk 500 ihracatçının ortalama çalışan sayılarında azalma olduğunu görüyoruz. Buna karşın ikinci 500 ihracatçının çalışan sayısındaki artış göze çarpıyor."
2008 yılında İlk 500 İhracatçı Firmanın çalışan sayısının ortalama 702, İkinci 500'ün ise 257 olarak gerçekleştiğini belirten Büyükekşi, "İlk 1000 İhracatçı Firmanın 2009 yılındaki toplam çalışan sayısı ise 458 bin 500'dür. Yaptığımız eğilim anketinde de krizle ilgili gelişmeleri sorduğumuzda firmaların yüzde 35,5'i eleman çıkardıklarını ifade etmişlerdi. Bu araştırma da aynı şeyi gösteriyor. İhracat arttıkça da aynı firmalar tekrar eleman almaya başladılar ve ihracat arttıkça da yeni istihdam sağlayacak" diye konuştu. Büyükekşi, istihdam yapısını değerlendirirken de 1-99 arasında işçi çalıştıran firmalarda ortalama 16 beyaz yakalı bulunurken, çalışan sayısı 1000 ve üzeri olan firmalarda bu rakamın 704'e çıktığını söyledi.
"TİM Başkanlığına yeniden adayım"
Basın toplantısının sonunda yaptığı açıklamada Baüyükekşi, TİM içinde seçim süreçlerinin Nisan ve Mayıs ayında tamamlandığını belirterek, sektörel başkanların ve delegelerin isteğini dikkate alarak yeni dönemde de TİM Başkanlığına aday olacağını ve seçimlere tek aday olarak katılacağını açıkladı. Büyükekşi, "3 Haziran tarihinde Sayın. Başbakanımızın katılımı ile Ankara'da seçimli genel kurulumuzu yapacağız. Tüm ihracatçı birlik başkanlarımızdan gelen talep ile yeni dönemde yeniden başkanlığa adayım. Birlik başkanlarımız hem bana hem de basın açıklamaları ile kamuoyuna bu konudaki görüşlerini bildirdiler. Teveccühlerine teşekkür ediyorum" dedi.