Mahmut Hamsici
Geçtiğimiz ay, eski korgeneral Metin İyidil, bu hafta da iş insanı Osman Kavala'yla ilgili verilen yargı kararları, 15 Temmuz darbe girişimiyle ilgili davalardaki son durumu yeniden gündeme taşıdı.
Metin İyidil hakkında darbe girişimiyle ilgili bir davada önce müebbet hapis cezası, ardından beraat ve sonra tekrar müebbet hapis cezası verildi.
Gezi Parkı eylemleri davasında yaklaşık iki yıl dört ay boyunca tutuklu yargılanan ve Salı günü beraat eden iş insanı Osman Kavala ise tahliyesi sonrası 15 Temmuz darbe girişimiyle ilgili bir soruşturma kapsamında gözaltına alındı.
Peki darbe girişimiyle ilgili bugüne kadar açılan davalar ne durumda?
Davaların sayısından sonuçlarına kadar ceza bilançosunu araştırdık.
Kaç dava açıldı?
Adalet Bakanlığı'nın, BBC Türkçe'nin konuyla ilgili talebine karşılık gönderdiği bilgi notuna göre, 19 Şubat 2020 itibarıyla, 15 Temmuz darbe girişimiyle ilgili ağır ceza mahkemelerinde açılan toplam dava sayısı 289 oldu.
Şehir başına düşen dava bazında bakıldığında davalar İstanbul ve Ankara'da yoğunlaşsa da; Mersin'den Şanlıurfa'ya, Edirne'den Malatya'ya, 50'den fazla kentte dava açıldı.
289 dava açılmasıyla birlikte bazı sanıklar için tefrik yoluna gidildi, yani dosyaları ayrıldı.
Örneğin bir davada, karar verilirken firari sanıklarla ilgili dosya ayrılabiliyor.
15 Temmuz'la ilgili davalara bakan farklı avukatların BBC Türkçe'ye verdikleri bilgilere göre, tefriklerle toplam dava sayısı çatallanarak 300'lü rakamlara çıktı.
Bu arada avukatlar, darbe girişimi kapsamındaki tüm fiillerle ilgili davaların açıldığını belirtiyor.
Yani avukatlar, sıfırdan yeni dava açılmasını beklemiyor.
Hangi davalar sonuçlandı?
Adalet Bakanlığı'nın BBC Türkçe'ye verdiği bilgilere göre, birinci derece mahkemelerde görülen 289 davanın 274'ünde karar açıklandı.
Bu davalardan 15'i ise devam ediyor.
Girişimin planlayıcı ve icracısı oldukları öne sürülen 'Yurtta Sulh Konseyi'nin üyesi olduğu iddia edilen kişilerin sanıklar arasında yer alması nedeniyle, 15 Temmuz'la ilgili en önemli iki davadan biri olduğu düşünülen Genelkurmay çatı davası, sonuçlanan davalar arasında yer alıyor.
Yine İstanbul'daki önemli davalardan İstanbul ana darbe davası, İstanbul Büyükşehir Belediyesi'ni işgali davası, İstanbul'da en çok can kaybının yaşandığı olayları içeren 15 Temmuz Şehitler Köprüsü Davası ve Atatürk Havalimanı Davası da sonuçlandı.
Darbe girişimi sırasında, Marmaris'te Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'a yönelik suikast girişimi ve iki polisin öldürülmesine ilişkin Muğla'da yürütülen davada da karar çıktı.
Bununla birlikte birinci derece mahkemelerde sonlanan davaların birçoğu için istinaf ve temyiz aşamaları sürüyor.
İstinaf, birinci derece mahkemelerde verilen kararların, üst dereceli bir mahkeme tarafından ikinci kez denetlenmesini sağlayan bir kanun yolu.
Temyizde ise Yargıtay, istinaf mahkemelerinin kararlarını hukuki denetim açısından inceliyor.
Ceza alanlar ve beraat edenlerin sayısı ne?
Adalet Bakanlığı'nın verilerine göre karar açıklanan davalarda, 1.229 ağırlaştırılmış müebbet, 1.182 müebbet cezası verildi.
1.558 hapis cezası verildi. Hapis süreleri 1 yıl 2 ay ile 20 yıl arasında değişiyor.
2.648 sanık hakkında ise beraat kararı verildi.
İstinaf ve temyiz aşamalarında beraat sayısının artması ihtimali bulunuyor.
Devam eden Akıncı Üssü davası neden önemli?
Darbe girişimiyle ilgili, Genelkurmay Çatı Davası dışındaki en önemli davanın Akıncı Üssü Davası olduğu düşünülüyor.
Bu dava, hem darbe girişiminin komuta merkezi olduğu iddiası, hem rehin alınan generallerin buraya getirilmesi, hem de darbe girişimi organizasyonunda yer aldığı öne sürülen bazı sivillerin burayı kullanmış olduğu iddiası nedeniyle önemli görülüyor.
Dava açısından kritik görülen siviller Adil Öksüz, Kemal Batmaz, Nurettin Oruç, Hakan Çiçek ve Harun Biniş girişimin başarısız olması ardından üssün çevresinde gözaltına alınmıştı.
Öksüz çıkarıldığı mahkeme tarafından 18 Temmuz günü serbest bırakılmış, ardından hakkında yeniden yakalama kararı çıkartılmıştı. Ancak kendisinden bir daha haber alınamadı.
Diğer sivil sanıklar ise cezaevinde bulunuyor.
475 kişinin yargılandığı Akıncı Üssü Davası, darbe girişimi davaları arasında en fazla sanığın bulunduğu sahip dava.
BBC Türkçe'ye konuşan avukatlar, davanın 2020 içinde sonlanmasını beklediklerini söylüyor.