ŞEHİR TELLALI New York - Londra - Roma

 

Adı Ranuccio Bianchi Bandinelli.  Siena aristokrasisi içinde bir aileden gelme sanat tarihçisi ve arkeolog.  Uzmanlık alanı ailesine ait mülklerin içindeki Etrüsk uygarlığına ait yerler.  Almanca'yı mükemmel konuştuğu için, 1938’de Alman diktatörü Adolf Hitler’in İtalya ziyaretinde gezip göreceği tarihi ve kültürel yerlerde özel rehberi olarak görevlendirilir.

Bu gezi, Nazilerin Almanya’da bütün partilerden daha fazla milletvekili çıkardıkları 1932 seçimlerinden altı yıl sonraya rastlar.

Yahudilere karşı zulmün başladığı, Hitler’in başbakan olması akabinde yasaları kendilerine göre yazarak, korkuyu ve şiddeti kullanarak Alman diktatörlüğünün kurulduğu 1933’den de beş yıl sonradır. 

Alman devlet başkanı Hindenburg’un ölümü, seçimlere gitmeksizin Hitler’in “Führer” lakabıyla kendini Almanya lideri farz ederek bütün ordu ve deniz kuvvetlerinden bağlılık yemini talep ettiği 1934’den dört yıl sonradır.

Alman yahudilerinin vatandaşlık ve bütün sivil hakların kaldırıldığı, İtalya’nın Etiopya’yı işgal ettiği 1935’den üç  yıl sonradır.

Almanya ve İtalya’nın müttefiklik anlaşmasını yaptığı, Almanya’nın Birinci Dünya Savaşı'nı noktalayan Versailles Anlaşması'nı bozarak Fransa sınırını yeniden işgal ettiği, Almanya ve İtalya’nın desteklediği İspanyol Generali Franco’nun Cumhuriyetçilere saldırıya geçip üç yıl sürecek olan İspanya  İç Savaşı'nın başladığı 1936 yılından iki yıl sonradır. 

Japonya’nın Çin'i işgali, on binlerce insanı öldürdüğü, on binlerce kadın ve kızın ırzına geçtiği, 1937’den bir yıl öncedir.

Hitler’in Time dergisince tarihi değiştiren “Yılın Adamı” kapağına layık gördüğü 1938 yılıdır. O yıl, tarihe 7000 Yahudi'nin iş yeri ve dükkânının yağmalandığı, 1600 sinagogun tahrip ve imha edildiği, evlerinin kundaklandığı 7 kasımdaki Kristallnacht  ile geçer.  

Kristallnacht’tan tam yedi ay önce 6 mayıs 1938’de Hitler, İtalyan diktatörü Mussolini’nin konuğu olarak Roma ve Floransa’yı ziyaret etmek, tarihi ve sanat eserlerini görmek üzere İtalya’ya gelir.   

Bu gezi, Almanya’nın Çekoslavakya'yı işgalinden 1939’dan bir yıl öncedir. Almanya ile Sovyetler Birliği arasında 23 Ağustos'ta bir saldırmazlık paktı imzalanır. Bu anlaşma ile sınır güvenliği tehdit altında kalan Polonya da İngiltere ile karşılıklı yardım anlaşması imzalar. İngiltere, Almanya’nın saldırısına hazırlık amacıyla o yıl Londra’dan sivil halkı boşaltır, deniz kuvvetlerini hazır ola geçirir. Eylül’de Almanya Polonya’yı işgal eder. İngiltere, Fransa, Avusturalya ve Yeni Zelanda iki gün sonra Almanya’ya savaş ilan ederler. İngiliz Hava Kuvvetleri, Alman donanmasını bombalar. Sovyetler Birliği, Polonya’yı işgal eder. Almanya ve Sovyetler Polonya’yı aralarında bölüşürler. Sovyetler Birliği Finlandiya’yı işgal eder. Milletler Cemiyeti'nden atılır.

Hitler’in İtalya ziyareti, Almanya’nın Danimarka ve Norveç’i işgal ettiği 1940’dan iki yıl öncedir. O ziyaretten iki yıl sonra, 1940’ta Almanya Fransa ve Belçika’yı, Lüksemburg ve Hollanda’yı işgal eder. Paris’i bombalamaya başlayan Almanlar kısa sürede Fransa’ya girerler. Fransa ikiye bölünür. Alman işgali altında olmayan bölümde kurulan Vichy hükümetine ve Alman işgaline karşı savaşmak üzere de Gaulle direniş kuvvetlerinin başına geçer. Sovyetler Birliği Baltık devletleri Litvanya, Latviya ve Estonya’yı işgal eder. İtalya, İngiltere ve Fransa’ya savaş açar. Almanlar İngiltere’yi işgal hazırlıklarına başlarlar.  İngiltere’yi bombalarlar. İngilizler karşılığında Berlin’i bombalar. İtalyanlar İngiliz sömürgesi Somali’ye saldırırlar.  Mısır’ı ve Süveyş Kanalı'nı işgal ederler. Almanlar Romanya’yı işgal ederler. İtalyanlar Yunanistan’ı işgal ederler. Macaristan ve Romanya Alman işgali korkusuyla Alman birliğine katılır. Naziler, Varşova’da 400.000 Yahudiyi yoksul mahallesine kapatırlar. Burada yüz binlerce insan açlıktan, hastalıktan, çoğu da vurularak ölür. 29-30 Aralık'ta Alman uçakları Londra’yı bombalayıp şehrin büyük bölümünü imha eder.

1941’de, Hitler’in İtalya gezisinden üç yıl sonra Almanlar Kuzey Afrika’yı işgal eder. İngiliz kuvvetleri Yunanistan’da İtalyan işgaline karşı savunmaya başlar. Yugoslavya’da Nazi yanlısı hükümet devrilir. Almanya Yugoslavya’yı işgal eder. Almanya’ya Yunanistan’ı işgal eder. İrak’ta Nazi yanlısı hükümet kurulur. İngiltere Mısır’da karşı saldırıya geçer.  Müttefik kuvvetleri Irak’ı geri alır. Suriye ve Lübnan’ı işgal eder.  Amerika, Alman, İtalyan ve Japon mal varlığına el koyar. Bu ülkelerin vatandaşlarının Amerikan bankalarından paralarını çekmelerini yasaklar. Almanya Sovyetler Birliğini işgal eder. İngiltere ve Sovyetler Birliği yardım anlaşması imzalar. Hitler hükümeti resmi olarak “son çözüm” adıyla Almanya ve Avrupa’daki bütün Yahudileri imha etme planlarını uygulamaya başlar. Alman kuvvetleri Sovyetler'in batı topraklarında tam iki buçuk yıl sürecek ve yüzbinlerce sivilin ölümüyle sonuçlanacak kampanyaya başlarlar.  Hitler, “St. Petersburg dünya yüzünden silinecek” diye haykırır. Amerikan Başkanı Roosevelt ve İngiliz Başbakanı Churchill Atlantik Paktı’nı imzalarlar. Naziler Yahudileri giysilerinde sarı yıldız işaretiyle dolaşmaya zorlar.

Auschwitz’de Yahudileri yok etmek üzere kurulan gaz odaları test edilir. Ukrayna’da Alman güçleri 30 bin Yahudi'yi katleder. Amerika öz savunma amacıyla Alman ve İtalyan denizaltılarına saldırıya başlar.  7 Aralık'ta Japonlar, Pearl Harbor’ı  bombalarlar.  11 Aralıkta Almanya Amerika’ya savaş ilan eder. Japonlar Tayland, Malay, Şangay, Filipinler ve Guam’ın Pasifik adalarını, Wake ve Midway’i  bombalar. Burma’yı işgal eder. İngilizler Borneo ve Hong Kong’a girer. Çin, Japonya’ya savaş ilan eder. Japonlar bombaladıkları adaları işgal eder. Amerikalılar Manila ve Bataan’ı boşaltırlar.  26 Aralık'ta Japonlar Hong Kong’u alır.

1942’de Amerikan kuvvetleri İngiltere’ye gelmeye başlar. Japonlar Burma’yı işgal eder. Singapur ve Sumatra’ya girer. İngilizler Singapur’dan çekilir. Amerika, Japonya’nın Marshall adalarındaki üstlerine füze saldırısına başlar. Java denizinde çatışmada Amerika büyük kayıplar verir. Japonlar Avustralya’yı tehdit etmeye başlar. Amerikan ordusu Avustralya’ya girer.  Japonya’ya teslim olan 75 bin Amerikan askeri hapishane kamplarına tranfer edilmek üzere yürütüldükleri sırada hastalık ve açlıktan, zaman zaman da kurşuna dizilerek ölür. Amerika Tokyo, Yokohama, Yokosuka, Kobe, Nagoya’yı bombalar. Almanlar Kırım’a saldırmaya başlar. Prague’da SS lideri Heydrich’in öldürülmesine misilleme Alman kuvvetleri Lipice Çekoslavakya’da 16 yaş üzeri ne kadar erkek varsa hepsini öldürür. 

Mayıs ayında Koral denizi savaşında Amerika Japonya'yı yener.  Haziran’da Yahudilerin gaz odalarında toplu katliamı başlar. Varşova gettosundaki Yahudiler konsantrasyon kamplarına gönderilirler.  Almanlar Kırım’ı alıp, Stalingrad’a ilerlemeye başlar. Hazar  denizi kıyısındaki limanları ve Kafkaslardaki petrol yataklarını ellerine geçirme yoluna girerler. Stalingrad savaşı yedi ay sürer ve iki milyonun üzerinde kayıp ile insan tarihinin en kanlı savaşlarından biri olur. 

Japonlar,  Avusturalya kıyılarından çekilir. Amerikan güçleri Avrupa’da Nazi ittifakı güçlerine bağımsız saldırılara başlar. Japon uçakları Amerika’da Oregon’u bombalar. Amerika panik korkusuyla bombalama haberini sansürler. Petrol ve gaz kısıntısı başlar. Mısır’da müttefik zaferinin ardından Amerika Kuzey Afrika’yı işgale başlar. Almanya ve İtalya Vichy yönetimindeki Fransa’yı işgal eder. Sovyetler Birliği Stalingrad’da karşı saldırıya geçer.  O yıl aralık ayında Chicago Üniversitesi'nde Enrico Fermi ilk nükleer zincirleme reaksiyonunu gerçekleştirir. Soba kısıntısı başlar.

1943’de Almanlar Kafkaslar’dan çekilir. İngilizler Lübnan ve Trablus’da  Almanları yener. Churchill ve Roosevelt savaşın ancak Almanya’nın koşulsuz teslim olması ile sona erebileceği üzerinde anlaşır. Amerika Almanya’yı bombalamaya başlar. Alman güçleri Stalingrad’da teslim olur. Tunus’tan ve Kuzey Afrika’dan çekilmeye başlar.  Varşova gettosunda Yahudiler konstrasyon kamplarına gönderilmeye karşı direnişe geçer. Müttefikler Tunus’u alır. Alman ve İtalyanlar Kuzey Afrika’da teslim olur.  Naziler Varşova gettosunu yeniden ele geçirir.  Yahudileri konsantrasyon kamplarına gönderir. Müttefik güçleri Sicilya’ya girer. Roma’nın bombalanması başlar. Hamburg’un büyük kısmı imha edilir. Mussolini kaosa düşen İtalyan ordusuyla birlikte iktidardan çekilmeye zorlanır ve tutuklanır. İtalyan faşist hükümeti düşer. Yeni hükümet müttefiklerle müzakerelere başlar. Almanlar Sicilya’dan çekilir. Roma’yı işgal eder. Mussolini faşist hükümeti yeniden kurar. Müttefikler Napoli’ye girer, İtalya Almanya’ya savaş ilan eder. Sovyetler Kiev’i yeniden ele geçirirler. Sovyetler Ukrayna’da ilerlemeyi sürdürür. Polonya’ya girer. Güney Pasifikte Japonya işgal ettiği adalardan geri çekilmeye başlar.

1944’de Sovyetler Leningrad’a varır.  900 gün süren kuşatmayı kaldırır.  Amerikan kuvvetleri Marshall adalarını ele geçirir. İngiliz uçakları Hamburg’u bombalar. Kırım’daki Alman kuvvetleri Sovyetler'e teslim olur. Almanya Güney İtalya’dan çekilir. Müttefikler Roma’ya girer. 6 Haziran’da Normandiya çıkartması başlar. Almanlar İngiltere’ye karşı ilk füzeleri kullanır. Sovyetler Finlandiya, Polonya ve Belarus’da karşı saldırıya geçer.  Sovyet birlikleri Polonya’da Majdanek konsantrasyon kampını özgürlüğüne kavuşturur. 

Amerikan kuvvetleri Normandiya’dan Fransa’nın içlerine doğru ilerler. Polonya Nazilere başkaldırır. Müttefikler Fransa’nın güneyini işgal eder. Almanları çembere alır. 25 Ağustos’ta Paris kurtarılır.  Sovyet Birlikleri Balkanlarda saldırıya geçer. Romanya’yı işgal eder. Bükreş’i ele geçirir. Almanya füzelerle Londra’ya saldırır. Amerikan kuvvetleri Almanya’da Aachen’i ele geçirir ve 5 bin Alman askerini esir alır. Fransızlar Strasburg’a girer, Ren nehrine geri ulaşır.  Amerikalılar Japonya’ya karşı hava saldırısına başlar. Atina’da iç savaş başlar. Almanya Belçika, Fransa ve Lüksemburg’da karşı saldırıya geçer. Bir ay süren bu çatışmalarda 20 bin asker ve çok sayıda sivil ölür. 1945 Ocak ayında Amerikan askerleri Almanya’yı geriletir.

Sovyet birlikleri Varşova’yı alır, Auschwitz konstrasyon kampını açar. Savaş sonrası Almanya’nın düzeni için Yalta Konferansı'nda Roosevelt, Churchill ve Stalin bir araya gelir. Nazi Partisi ve Alman ordusunun tümüyle dağıtılması,  Almanya’nın bölgelere ayrılması, Avrupa’da ve Almanya’da imha edilen yerlerin Nazi askerlerince inşa edilmesi, özgürleştirilen bütün ülkelerde demokrasilerin inşası, özgür seçimlerin garantilenmesi kararları alınır.

Stalin Japonya’ya karşı Pasifik savaşına katılır.  Almanlar Macaristan’ın petrol alanlarını ellerinde tutabilmek için son bir saldırıya girişir. Sovyet birlikleri Batı Almanya’da Danzig’e girer. Amerika Tokyo’yu bombalar. Şehrin büyük kısmını kül haline getirir.  Yangın bombalarıyla diğer Japon şehirlerine  saldırır. Müttefik kuvvetleri Venedik’e girer. Mussolini, İtalyan direnişçileri ve Müttefik birliklerinin eline geçer. Asılır. Sovyetler Berlin’i ele geçirir. Amerikan kuvvetleri Buchenwald ve Dachau konsantrasyon kamplarını kurtarırlar. Adolf Hitler 30 Nisan'da intihar eder. 

Hitler’in İtalya ziyaretinden tam 7 yıl sonra, 8 Mayıs'ta Almanya müttefiklere koşulsuz teslim olur.

Ondan bir buçuk ay sonra New Meksiko çölünde Amerika ilk atom bombasını dener.  Bombayı 8 Ağustos’da Hiroshima’ya atar. Bir gün sonra 9 Ağustos’ta ikinci atom bombasını Nagasaki’ye atar. İki şehir de kül olur. Bombalar çoğu sivil 130 bin insanı öldürür. 14 Ağustos’ta Japonya koşulsuz teslim olur.  

Bu tarih ki, 1938’i takip eden yedi yılda 55 milyonu sivil, 20 kusur milyonu ise savaş sonucu hastalık ve açlık sebebiyle toplam 80 milyonun ölümünün tarihidir. Bu tarihi değiştirmedi Ranuccio Bianchi Bandinelli. 

1938’de Mussolini’nin Hitler’i ağırladığı, 6-9 Mayıs arasında tam üç gün süren, Roma ve Floransa ziyaretine rehberlik ettiğinde.  Ne de ondan sonra açılıp bugüne uzanan, hala kanayan şu içinde yaşadığımız nükleer silahlanma ve gerginlik tarihini değiştirmedi Bandinelli.

Değiştirmeyi düşünmedi değil. Düşündü. İtalyan dökümanter film yapımcısı Enrico Carla’nın, hafta başında Londra’da İtalyan Kültür Merkezinde gösterdiği, “Tarihi Değiştirmeyen Adam” adlı dökümanteri Bandinelli’nin tarihi değiştirmeyi nasıl düşündüğünü, “Hitler ve Mussolini, 1938, Führer’in İtalya Seyahati” adlı günlüğünden aktarıyor.

Günlük, savaştan sonra Marksist olan, o tarihlerde ise İtalyan faşistlerine ve Nazilere hiç bir sempati duymayan akademisyenin önüne çıkan korkunç  ikilemin belgesi. Karşılaşma aynı zamanda tarihi değiştiren ile tarihi değiştirmeyeni tarihte karşı karşıya getiriyor. Tarihi değiştireni “değiştirmeyen” değiştirmeyeni ise “değiştiren” yapmayı vaadederek. O tarih 1938, 6 ile 9 Mayıs arası.  

Hitler’in gezisinin başından itibaren hiç kimsenin şüphesini çekmeden, hiç bir aramaya maruz kalmadan iki diktatörle üç gün başbaşa kalan arkeolog Bandinelli, o anda eline, tereyağından kıl çeker gibi, hiç bir direniş olmaksızın, hem de rahat rahat, iki diktatörü aynı anda ortadan kaldırma fırsatı çıktığının gayet farkında.

1933’den beri yaşananlara bakarak ondan sonraki yedi yıl içinde insanlığın başına gelecek felaketin pek ala apaçık gördüğü an o an.  

O yüzden Bandinelli, o üç günü, her geceyi uykusuz geçirip, iki diktatöre nerede ve nasıl bir suikast düzenleyebileceğini uzun uzun planlar. Hattâ uykusuz geçirdiği gecelerde çekmecesindeki silahı eline alıp prova dahi yapmaya başlar.

Merakını yenemeyip Hitler’i iyice anlamak için yakından gözlemler. Sanata olan ilgisinin ne kadar yüzeysel olduğunu tespit eder. Kişiliğinin ne kadar sığ, boş olduğunu irdeler. Habire kabalık eden, kolay gaza gelen, yüksek sesli, dobra, frensiz Mussolini’yi nasıl kızdırdığını inceler. Hitler bir ara Atlantis efsanesi diye tutturur. Atlantis efsanesinin gerçek olup olmadığını sorar Bandinelli’ye. Cevabı ise pek umursamaz. Çünkü Hitler Atlantis’in varolduğuna inanmıştır bir kere.  

Ondan sonra Mussolini’yi kışkırtırcasına, Yunan sanatçıların İtalyanlardan çok daha üstün olduğunda ısrar eder Hitler.  Zaman zaman duyguları coşar, gözleri yaşararak iddiasını yineler.  Bandinelli, Mussolini’nin kızgın kıvılcımlar saçan gözlerinden Hitler’in amacını gerçekleştirdiğini gördüğünde  bu iki canavarın dünyayı da kısa zamanda aralarındaki bu patetik ego savaşına sürükleyeceğini farkeder. İkinci Dünya Savaşı sonrasında marksist felsefeyi benimseyen Bandinelli, “arabada” diye düşünür, “ tam insanların arasından geçtikleri sırada iki diktatörü silahla aynı anda vurmak mümkün.”  

Sonra bir süre el bombasının belki daha etkin bir silah olacağı üzerinde durur. Daha etkili bir imha yöntemi olarak.  Fakat kendisinin de bu iki diktatör gibi bir katile dönüşmesi fikrini bir türlü benimseyemez. Sonunda Üçüncü Enternasyonel’in “bireysel eylem”i yeren, “toplumsal eylemi” destekleyen felsefesini benimser Bandinelli.

Atlantis tartışması sırasında Hitler’e bu görüşünü ilginç bir savunmayla ifade eder:

“Haklısınız haşmetmehap. Ancak sözünü ettiğiniz şey Yunan sanatında bireyselliğin tarikatlaşmasıdır. Halbuki Roma dünyasında şahsiyet, imparatorluğun haşmeti karşısında hiçliğe indirgenir.”  

---

www.sebnemsenyener.com