Yine bir komedi yaşıyoruz. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı 1 ay kadar önce, bir gazetecinin suali üzerine inceleme başlattığı "Minecraft" isimli oyunu yasaklatıyor[1]. Komedi diyoruz çünkü oyunun yasaklandığı başka bir ülke olmaması bir yana, oyun dünyada 7 ve 10+ yaş için sınıflandırılmış[2][3] ve daha da ilginci bu oyun İsviçre'de bir okulun resmi müfredatına girmiş durumda[4].
Olayı hatırlatalım, geçen ay TBMM'deki bir toplantı sırasında bir gazeteci oyunun içinde şiddet olduğu ve oyun oynayan çocuğun kimliğine girdiği karakterin karısını öldürdüğünü belirtiyor. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanı Ayşenur İslam da derhal inceleme emri veriyor. İşte o incelemenin sonucu bu "engelleme" kararı veriliyor.
İnceleme nasıl yapıldı?
Ama biz bu incelemenin nasıl yapıldığını çok merak ettik. Hem de 1 ay gibi bir sürede. Hangi uzman ya da uzmanlar yapmış? Kaç tane çocuk üzerinde inceleme yapılmış? Ya da sayın uzmanlar, oyunu oynayıp, "bu şiddet içeriyor" mu demişler?
Bu yazının altlarında bir yerde, dünyada "oyun" ve "şiddet" başlığını taşıyan bir kaç akademik araştırma göreceksiniz. Bunlar, oyunlardaki şiddetin çocuklar için terapi görevi gördüğünü ortaya çıkarmışlar.
ESRB Değerlendirmesi 10+, PEGI Değerlendirmesi 7+ Yaş'a Uygun
Ama biz önce başka bir değerlendirmeye de göz atalım:
Dünyada elektronik oyunlar konusunda sınıflandırma yapan kuruluşlar var. Bunlar, aynen filmlerde olduğu gibi digital oyunlar konusunda da, uzmanlardan kurulu ekiplerle her yeni çıkan oyunu alıp inceliyor ve sınıflandırma yapıyor. Dünyadaki ülkeler/aileler ise bu sınıflandırmaya göre oyunu değerlendiriyorlar.
Bu kuruluşlardan birisi ESRB (Entertainment Software Rating Board), bu oyunu 10+ yaş olarak sınıflandırıyor ve şöyle detaylandırıyor;
Bu bulmaca şeklindeki macera oyununda, oyuncular stilize küp benzeri malzemelerle alanlar oluştururlar. Birinci şahıs perspektifinden bakıldığında, oyuncular açık-dünya ortamındai tehlikelerden sakınarak, yeni yapılar kurarak ve silahlar oluşturarak (kılıç, ok ve balta), sık sık canavarlarla savaşarak (zombiler, kurtlar, dev örümcekler) oynarlar. Oyuncular hayvanları ateşte pişirmek, hayvanları silahlarla öldürmek gibi şiddet içeren hareketler yapabilir. Oyuncular yaratıkları öldürmek ya da çevreyi kazmak için sık sık dinamit kullanarak patlamalar oluşturabilir.
Diğer değerlendirme kuruluşu PEGI (Avrupa Oyun Bilgi Kuruluşu)[5], ise oyunları 5 kategoride değerlendiriyor; 3 - 7 - 12 - 16 - 18 Yaşlar. Bu kuruluşun MineCraft için yaptığı değerlendirmede şunlar belirtilmiş;
Bu oyunun içeriği 7 yaş ve üstü için uygundur. İçinde fantazi karakterlerle oluşturulan gerçekçi olmayan şiddet bulunuyor. Resimler ve sesler çok küçük çocuklar için korkutucu olabilir. O nedenle ayarlanmalıdır. Karakterlerle oluşan gerçekçi olmayan şiddet derken insanlar çok detaylı değildir. Oyun online olarak oynanabilir.
İsveç'de MineCraft yaratıcılığı teşvik için okul müfredatına alınmış
Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı'nın yasakladığı ve ülkemizdeki bazı psikologların "zararlı" bulduğu oyun, dünya oyun sınıflandırma otoriteleri tarafından "uygun" bulunmakla kalmıyor. Ek olarak 2013 yılından bu yana bir okulda müfredata konulmuş durumda[6].
Bu kültür farkını ne kadar ortaya koyan bir durum değil mi? Ve de ne kadar Vahim?
O okul neden bunu yapmış diye baktık[6]; Viktor Rydberg, İsveç'in 1800'lerde yaşamış önemli bir edebiyatçısı. Adını taşıyan okul ise ortaokul ve liseyi kapsayan bir eğitim kuruluşu. Eğer kendi tanıtımlarına bakarsanız, diğer İsveç okullarının önünde olarak, yaratıcılığı desteklediklerini söylüyorlar[7].
Okulda 180 kadar öğrencinin MineCraft ile deneysel bir çalışma yaptıkları açıklanıyor. Ders 13 yaşındaki öğrencilere "zorunlu ders" olarak veriliyor ve öğretmen Monica Ekman, öğrencilerin bu oyun sayesinde şehir planlama, çevresel konular, görevleri tamamlama ve geleceği planlama gibi konularda eğitildiğini söylüyor. Okul da, Minecraft oyununu İsveç'teki "Geleceği Şehri" yarışmasında kullanacağını açıklamış.
Oyunları Yasaklayan Zihniyetlerle Ülke Hangi Yaratıcılığı Yakalayabilir?
Bu olay gerçekten üzücü. Dünyanın en modern ülkelerinden birisi olan İsveç ile aramızdaki farka bakın. Onlar oyunu faydalı tarafı ile kullanıyorlar ve çocukları eğitirken bir yandan da yaratıcılığa yönlendiriyorlar.
Biz ise, "neden bizde yaratıcılık olmuyor?" diye dert yanıyoruz. Kosgeb ne kadar teşvik verse, TÜBİTAK ne kadar desteklese, eğitim buysa, biz nereye gideceğiz?
Oyunların en güzel özelliği çocuklara hiç farkında olmadan öğretmesi, zekalarını geliştirmesi, yaptığı hataları gösterebilmesi.
Dünya 1970'lerden beri "oyunla eğitim" konusunda çalışıyor. Oyunla eğitim sadece okullardaki öğrenciler için de değil. Yanısıra gerçek hayatta "yeni işe girenlerin oryantasyon programında", doktorlar gibi öğrenim için gerekli malzemenin zor bulunduğu mesleklerde filan da kullanılıyor.
AKP'ye göre oyunlar tehlikeli, aileleri bölüyor
AKP hükümetinin ilk günden bu yana "Elektronik Oyun" konusuna yaklaşımı, hep yasaklamak üzerine kurulu. Katıldığım bazı etkinliklerde de, devletten gelen konuşmacıların cümleleri hep kötüye yönelik. Yani şiddete özendirdiği, aileden kopardığı, yalnızlaştırdığı, dersleri ihmal etmesine neden olduğu gibi nedenler ileri sürülüyor. Hatta el şeklinin bozulacağını söyleyen doktorlarla da karşılaştım.
Yani hep kötü yönler ifade ediliyor.
Peki oyunla elde edilebilecek olan yararlar? Bunun üzerine kafa yoran birileri var mıdır?
ve.... Araştırmalar... Şiddet İçerikli Oyunlar Çocukların İçindeki Şiddeti Boşaltmalarına Yardımcı Oluyor
Bu arada bir çok kişi basmakalıp ve bilimselliği, araştırmaya dayanmayan cümleler kullanıyor ama dünyada yapılan bazı araştırmalar, oyunların içindeki şiddetin çocukların içini boşalttığını ve rahatlattığını yani bir nevi terapi olduğunu ortaya koymuş. Örneğin; New York Times haberinde yayınlanan araştırmaya bir göz atın
Araştırmanın kendisini ise burayı tıklayarak okuyabilirsiniz.
Yani oyunlar harika mı?
Bu yazıyı bir oyunun dayanaksız bir şekilde yasaklanması nedeniyle yazıyoruz. Ama oyunların zararları yok mudur denilirse, yaş sınıflandırmaları bu işe yarıyor. Bu sınıflamalara dikkat etmek lazım. Anne - babaların buna bakmaları lazım.
Bir başka sorun ise, "bağımlılık". Bu konuda da ailelere ve eğitimcilere düşen görevler var.
Ama bu nedenlerle yararlı olabilecek bir "araç"ı tamamen dışlamak doğru mu? Üstelik dünyada bu konudaki pek çok gelişme varken, bunların dışında kalmak. Gözlerini kapayıp, sadece kötü yönleri görmek ne kadar doğru?
Oyun Federasyonu (Tudof) ve oyunların sınıflandırması
Sırası gelmişken bir konuyu daha hatırlatalım. 2011 yılında ülkemizde, Sobee'nin kurucusu Mevlut Dinç'in çabalarıyla TUDOF yani "Türkiye Digital Oyun Federasyonu" kurulmuştu. Bu federasyonun hedeflerinden bir tanesi de oyunların yaş gruplarına göre sınıflandırılması idi.
Dünyada e-Spor anlamında oyun federasyonu olmakla birlikte, Türkiye'deki Oyun Federasyonu çok geniş bir perspektiften bakıyordu; yani sadece s-spor'u değil, yanı msıra sınıflandırma ve oyun sektörünün geliştirilmesi gibi hedefleri vardı.
Tudof, 1 yıllık sürede, konunun uzmanları ile bir "oyun yaş sınıflandırması" yönetmeliği de hazırladı. Ancak o arada, bakanlığa gelen Suat Kılıç'ın ekibinden bir kişiyi federasyonun başına geçirme çabaları başladı. Bu çabalara karşı Tudof görevden çekilmeyince de, Tudof Kılıç tarafından lav edildi.
Sorular... Sorular... 7 farkı bulun!
Şimdi başlıktaki 7 farkı bulun konusuna dönelim ve soralım;
Şikayet eden Gazeteci, neye göre şikayet etti?
Acaba Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığındaki araştırmayı kim ya da kimler yaptı?
Hangi methodla yaptı?
Kaç tane çocuk üzerinde araştırma yapıldı?
Ne kadar süre ile araştırıldı?
MineCraft oynanması nasıl engellenebilecek? Mesela evlerde?
Arkadan hangi oyunların yasaklanması gelecek? Ya da Gelecek mi?
ve.. benim en son merakım da şu;
MineCraft oyuncuları ve diğer oyuncular BUNA TEPKİ GÖSTERECEKLER mi??
(1) Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı, MineCraft Oyununa İnceleme Başlattı
[2] RATING INFORMATION - Minecraft: Playstation Vita Edition
[3] PEGI - MineCraft Değerlendirmesi
(4) İsviçre'de Bir Bilgisayar Oyunu Resmi Eğitim Müfredatına Girdi
[5] Wikipedia - PEGI (Pan European Game Information)>/a>
[6] Minecraft at the Center of Experimental Lesson Plan at the Viktor Rydberg School in Stockholm, Sweden
[7] Viktor Rydberg Okulları Vakfı
[8] Türkiye Dijital Oyunlar Federasyonu (TUDOF) Kuruldu
[9] Lav'edilen TUDOF'un Yönetimi Açıklama Yaptı
