“Kapağa böcek çizilmesin”

Üniversitelerin Grafik Tasarım bölümleri isimlerini Görsel İletişim Tasarımı’na değiştirirken daha kapsamlı bir alanında tasarım eğitim vermeye başladılar. Kullanıcı arayüzü, hareketli grafik, oyun, etkileşimli medya tasarımı gibi birçok konuda dersler açıldı. Öğrenciler de sadece baskılı medyayı değil dijital medya tasarımının tüm detaylarını öğrenmeye büyük bir iştahla giriştiler. Görsel İletişim Tasarımı okuyan öğrencilerin çoğu günlük hayatlarında dijital medya ile bolca haşır neşir olurken bunları da tasarlayan profesyonel tasarımcılar olmak için büyük bir heyecan duyuyorlar. Fakat, grafik tasarımın temel prensiplerini baskılı medyada uygulayarak öğrenmeden dijital dünyadaki hareketli ve etkileşimli tasarımı yapmaları çok zor. Kitap kapağı tasarımı da buna en iyi örneklerden biri. Ayrıca, kitap kapağı tasarımı sadece yazı ve görselleri birleştirmeyi değil, okumayı, analiz etmeyi ve analitik düşünmeyi öğretiyor. Türkiye’deki birçok Görsel İletişim Tasarımı ve Grafik Tasarım bölümlerinde kitap kapağı tasarımı veriliyor. Temel tasarımı iyi öğrenmemiş bir tasarımcının dijital medya gibi karmaşık tasarımların üstesinden gelmesi beklendiğinde ortaya çözülemez sorunlar çıkıyor. Mesela, daha 2 tasarım elemanını bir araya getiremeyen tasarımcının birçok farklı arayüz tasarımını içeren web tasarımı yapabilmesi çok zor. Kitabın konusunu iyi analiz etmek, içinden fikri görsel olarak iyi yorumlamak ve tasarım prensipleri ile uygulamak yoğun ve detaylı bir tasarım süreci gerektiriyor.

Kitap kapağı tasarımı projelerinde dikkat edilmesi gereken mevzuları madde madde sıralamak gerekirse,

1. Kitap kapağı tasarlamak için önce kitabı okumak gerekir. Kitap özetlerinin bu kadar ortalıklarda olması kitabı baştan sona okumak istemeyen öğrenciler için bir kaçış noktası oluyor fakat kitabın anlatım tarzından tutun da hikâye örgüsü ve betimlemeleri iyi analiz etmek kapak tasarımında çok işe yarar. Tabii, bir de eğer daha önce baskısı olan bir kitap ise eleştirilerini okumak öğrenciler için fayda sağlar. 

2. Öğrenciler, tasarlamaya başlamadan iyi bir araşıtırma yapmalı, birçok örnek bulup onları analiz etmelilerdir. İyi örnekler bir yana, kötü örnekler de bulup örneklerin neden çalışıp çalışmadığını sunabilirler.

3. Kitabı bilgisayar ortamında tasarlamaya başlamadan önce tasarımı kâğıt ve kalem ile eskiz olarak tasarlamak öğrencilerin fikirlerini görselleştirmesinde yarar sağlar. Bilgisayarda tasarlarken programlar otomatik olarak kararlar alabilirken, kâğıt kalemle tasarıma başlayan öğrencilerin işleri kendilerine özgü olur ve sonucu gözlerinde daha rahat canlandırıp eğitimi kolaylaştırır.

4. Öğrenciler kullanacakları görseli iyi düşünmelilerdir. Kafka’nın Dönüşüm’ün ilk baskısı için yayıncıya, kitabın en can alıcı yerinin önceden bilinmesini istemediği için “kapağa böcek çizilmesin” diye bir mektup yazması sanırım görselin önemini anlatıyor. Öğrenciler, kitap ile ilgili konuyu okuyucuya deşifre edici, verilmesi istenmeyen görsel kullanımından kaçınmalılar. Belki daha genel ama vurucu bir görsel kullanmak daha yararlı olabilir. Görsel seçiminde konunun iyi analiz edilmesi ve merak uyandırıcı bir görsel yaratılabilir. Aynı konuya görsel olarak çizim veya fotoğraf kullandığında farklı anlamlar taşıyacağının öğrencilere vurgulanması gerekir. Bir de, kullanılan görselin öğrenciler tarafından yaratılması da ayrı önem taşıyor. İnternetten bulunmuş çizimleri veya fotoğrafları kullanmak tasarım öğrenen insanların süreci her yönü ile düşünmesine kötü etki edebilir.

5. Öğrencilerin kitabın başlığını tasarlarken tipografik kuralları göz önüne almaları gerekir. Her yazı tipinin ayrı bir görsel dili olduğu unutulmamalı. Comic Sans gibi kaikatür için tasarlanmış bir yazı tipini politika üstüne bir yazılmış bir kitabın başlığında kullanmak okuyucuya yanlış bilgiler verebilir. Görsel dilin önemli bir parçası olan tipografi sadece yazı tipini dikkatli seçmek değil ayrıca espaslarını iyi tasarlamayı da gerketirir. Harfler ve kelimeler arası boşlukları tek tek ayarlamak okumayı kolaylaştırır. Ayrıca ikiden fazla yazı tipini aynı anda kullanırlarsa okunurluğu zorlaştırır (bu durumlar çok farklı yazı tipini bir arada kullanarak anlatılmak istenen özel durumlar dışında tutulmalıdır).

6. Renk kullanımı da konuya göre düşünülmeli ve ona göre renkler bunulmalıdır. Tasarımlarda genel olarak ana renkler fazlaca kullanıldığından ana renklerin başka tonlarına ve ara renklere yönelmek öğrencilerin tasarımınlarını daha görünür hale getirebilir. Renklerin kontrastları veya yakın tonlar kullanılabilir. Bir de unutulmamalıdır ki her rengin ayrı bir psikolojik etkisi vardır. Ayrıca renklerin kendilerine özgü görsel anlamları da vardır. Öğrencilerin bunları da göz önüne almaları onların yararına olacaktır.

7. Öğrenciler kapağı tasarlarken kapağın dijital dünyada da olacağını düşünmeleri gerekir. Alışveriş, eleştiri veya bloglara da tasarımın konulacağını düşünerek, RGB renk formatında ve küçük boyutlarda da iyi okunabilecek bir tasarım düşünmeleri gerekir.

8. Estetik olarak birbirine yakın görsel elemanlar kullanmak kapağın daha bütünlüklü durmasına yardımcı olur.

10. Son olarak, öğrenciler yaptıkları tasarımları kitap raflarına koyup okuyuculardan yorum almalılar ve okuyucunun deneyimini de hesaba katarak tekrar tekrar hatalarını düzeltmelidir ki sonunda fikri kolay okunan bir tasarım yapabilsinler.

Genel olarak bu maddelerle özetleyecebileceğimiz kitap kapağı tasarımı projesi süreci, hem öğrencilerin temel tasarım prensiplerini uygulayabilecekleri hem de kitabı okuyarak kendilerini geliştirebilecekleri bir süreçtir.