Uçak krizinin ardından yedi ay sonra Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ve Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan arasında ilk resmi temas bugün gerçekleşti. Erdoğan'ın gönderdiği 'özür mektubu'nun ardından Putin bugün Erdoğan'ı telefonla aradı. Saat 12.00 sularında başlayan görüşme yaklaşık 40 dakika sürdü. Görüşmenin ardından Kremlin'den yapılan açıklamada, "Putin, ticari ilişkileri başlatma talimatı verdi; Rus turistlere Türkiye kısıtlaması kaldırılacak" dendi. Görüşmede, Putin Atatürk Havalimanı'ndaki canlı bomba terörüne ilişkin Türk halkına taziyelerini iletti.
Cumhurbaşkanlığı'ndan yapılan yazılı açıklamada, "Erdoğan ile Putin ilişkilerin normalleşmesini konuştu, iş birliğinin önemi vurgulandı. İki lider yüz yüze görüşme konusunda da anlaştı" dendi. Kremlin'den gelen açıklamada, "Erdoğan'ın mektubu krizi bitirecek zemini oluşturuyor. Putin, ticari iş birliği için hükümete müzakere talimatı verdi. Rus turistlere Türkiye kısıtlaması kaldırıldı" ifadeleri yer aldı. Kremlin'den yapılan açıklamada, iki lider arasındaki yüz yüze görüşmenin değerlendirileceği belirtildi. Cumhurbaşkanlığı'nın bilgi notunda ise bu konuda ortak karar alındığı ifade edilmişti. Cumhurbaşkanlığı kaynakları da iki liderin 4-5 Eylül tarihleri arasında Çin'de gerçekleşecek G-20 Zirvesi'nde bir araya geleceğini duyurdu.
Cumhurbaşkanı Erdoğan da, görüşme sonrası yaptığı açıklamada, "Rusya ile bölgesel konularda önemli adımlar atacağız. İki ülke arasındaki ilişkileri geliştireceğiz" dedi.
Cumhurbaşkanlığı'nın açıklaması şöyle:
"Cumhurbaşkanımız Sayın Recep Tayyip Erdoğan, Rusya Federasyonu Devlet Başkanı Vladimir Putin ile bugün bir telefon görüşmesi gerçekleştirmiştir.
Sayın Cumhurbaşkanımız ve Rusya Federasyonu Devlet Başkanı Putin, görüşmede, Türkiye-Rusya arasındaki ikili ilişkilerin normalleşmesinin önemi üzerinde durmuşlardır.
Sayın Cumhurbaşkanımız ve Sayın Putin, ikili ilişkileri yeniden canlandırmak için gerekli adımları atmanın yanı sıra, bölgedeki siyasi, ekonomik ve insani krizler karşısında işbirliği içinde olmanın önemine de işaret etmişlerdir.
Sayın Putin, görüşme sırasında, İstanbul'daki menfur terör saldırısını da kınayarak, Cumhurbaşkanımızın şahsında tüm Türk halkına taziyelerini iletmiştir.
İkili ilişkilerin yeniden canlandırılması ve terörle ortak mücadele konularında kararlılıklarını vurgulayan iki lider, irtibat halinde olma ve yüz yüze görüşme konusunda da mutabık kalmışlardır."
Kremlin'den yapılan ilk açıklamada, görüşmenin içeriğinin daha sonra açıklanacağı belirtildi.
"Görüşmenin sonuçları referans alınmalı"
Diğer taraftan görüşme başlamadan önce açıklama yapan Kremlin Sözcüsü Dmitriy Peskov'a, Türkiye Başbakanı Binali Yıldırım'ın tazminat ödenip ödenmeyeceği konusundaki çelişkili açıklamaları sorulmuştu.
Peskov, "Bu konuda pek çok açıklama yapıldı. Ama referans alınması gereken, Rusya Devlet Başkanı Putin ve Türkiye Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın görüşmeleri ardından çıkacak sonuç olmalı" ifadelerini kullanmıştı.
Bu görüşme, Kasım 2015'te Rus jetinin düşürülmesinden bu yana Putin ve Erdoğan arasındaki ilk doğrudan temas.
Telefon görüşmesi, Erdoğan'ın Putin'e Rus jetinin düşürülmesi nedeniyle üzüntülerini dile getirdiği ve içinde 'özür dilerim' ifadesinin yer aldığı bir mektup göndermesi ardından geldi. Daha önce telefon görüşmesinin Kremlin'in inisiyatifiyle gerçekleştirileceği belirtilmişti.
24 Kasım'dan bugüne neler yaşandı?
Türkiye ile Rusya arasında Suriye politikası dışında Kasım 2015’e kadar bir sorun yoktu. Cumhurbaşkanı Erdoğan, 23 Eylül 2015’te, Putin’le birlikte Moskova’da Merkez Camii’nin açılışını da yapmıştı. Ancak tarihler 24 Kasım 2015’i gösterdiğinde Türkiye’nin Suriye sınırında Rusya’ya ait bir savaş uçağını düşürmesiyle iki ülke arasındaki ilişkiler büyük bir kriz içine girdi. Hükümet, Türk hava sahasının ihlal edildiğini belirterek, Rusya'yı suçladı, Moskova ise suçlamaları reddederek Türkiye'ye ağır ifadelerle tepki gösterdi. İlerleyen süreçte Rusya Türkiye ile diplomatik ilişkiler ve ticari işbirliğinin büyük bir bölümünü noktaladı. Türkiye, ilişkilerin kopmaması adına barış mesajları verirken, Rusya özür ve tazminat talebini şart koştu. İki ülke arasındaki ilişkiler yaklaşık yedi ay boyunca gerilim içinde devam etti. Turizmde yaşanan büyük kriz üzerine Ankara'dan ilk ciddi adım 14 Haziran'da geldi. Cumhurbaşkanı Erdoğan 12 Haziran Rusya Günü dolayısıyla Putin'e sürpriz bir mektup göndererek,ilişkilerin yeniden hak edilen düzeye çıkması temennisini dile getirdi. Kremlin, mektubu olumlu karşılasa da bir özür gelmeden ilişkilerin düzelme yoluna girmesinin pek mümkün olmadığı vurguladı. 27 Haziran 2016'da Cumhurbaşkanı Erdoğan, Putin'e ikinci bir mektup daha göndererek Rusya'nın beklediği özür mesajını iletti. Kremlin, Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın yazdığı mektupta, "düşürülen Rus uçağı nedeniyle öldürülen pilotun ailesinden özür dilediğini ve Rusya-Türkiye ilişkilerinin düzelmesi için elinden geleni yapacağını söylediğini" açıkladı. Ancak Cumhurbaşkanlığı ise, Erdoğan'ın mesajında 'özür' ifadesini kullanmadığını öne sürdü.
