İskoçya 18 Eylül’de İngiltere’den bağımsızlık için sandık başına gidecek. İskoçların vereceği oyların esas amacı Londra'daki merkezi yönetimin aldığı kararlardan farklı politikalar izlemek isteyip istemeyeceklerinin belirlenmesi olacak. Bağımsızlığın İskoçya’ya getireceği maliyetler ise bu süreçte en çok tartışılan konulardan biri. BBC’den Robert Peston’a göre, 'Referandumdan 'Evet' sonucu çıkarsa İskoçya'da fiyatlar artacak' iddiası tamamen gerçek dışı. Ancak İskoçya’da üretilen mallara ‘İngiliz malıdır’ yazılamayacak olması İskoç üreticileri zorlayabilir.
Robert Peston’ın BBC Türkçe’de yer alan analizi şöyle:
18 Eylül’deki bağımsızlık referandumdan çıkacak sonuçların elbette ekonomiye de etkileri olacak. Bunun sonucunda da fiyatların etkilenmesi olası. Bu yüzden İskoçya bağımsız olursa fiyatların kesinlikle yükseleceğini söylemek son derece sığ bir yaklaşım. Elbette ki iki farklı bağımsız ülkede fiyatlar farklılık gösterir. Fiyatlar üzerine yapılan kısır tartışmanın ötesinde olası bir bağımsızlığın İskoçya için kaçınılmaz maliyetleri olacaktır. Ancak İskoçlar için bu maliyetler bağımsızlık için caydırıcı unsurlar değil de bağımsızlığın bir tür bedeli olarak algılanabilir.
Peki nedir bu 'bağımsızlık maliyetleri?
Kısa vadede fon akımları sorun yaratabilir. Yatırımcılar belirsizliğin arttığı ortamları sevmez. Bağımsız bir İskoçya fikri yatırımcılar ve işletmeler için birçok belirsizlik barındırıyor. Başta da hangi para biriminin kullanılacağı sorusu geliyor.
Bir diğer belirsizlik bağımsız İskoçya'nın ne zaman Avrupa Birliği'ne üye olabileceği sorusu. Bağımsız İskoçya'nın ekonomik çerçevesi tam olarak oluşturulmamış olursa yatırımlar azalabilir ve bu da büyümeyi olumsuz yönde etkileyebilir.
İngiltere'nin en büyük perakende zincirlerinden birisi olan Sainsbury's'in eski Yönetim Kurulu Başkanı Justin King daha şimdiden birçok perakendecinin İskoçya'daki yatırımlarını azalttığını söyledi. Gerekçe yine aynı, belirsizliğin artması. Belirsizlik maliyetinin ne kadar süre devam edebileceği de net değil. Ancak kesin olan bir şey varsa o da yıllar geçtikçe bu etkinin azalacağı.
Bağımsızlıkla küçülen pazar
Daha kalıcı olan ve daha ciddi boyutlara ulaşma ihtimali olan iki temel maliyet daha bulunuyor. İlk konu İskoçya'nın Birleşik Krallığa kıyasla çok daha küçük bir pazar olması.
İşletmelerin her zaman için ürünlerini daha geniş kitlelere ulaştırmak, daha büyük pazarlara açılmak için çabalar. İskoçya'nın bağımsızlığını ilan edip yeni ticaret yasaları çıkarmasıyla birlikte hem pazar küçülecek hem de yeni düzenlemelere uyum için şirketler daha çok kaynak kullanmak zorunda kalacak.
Bu gelişmelerin sonucunda nihai tüketiciye ulaşan ürünlerin fiyatları da artacak. İkinci kalıcı maliyet ise tüketici tercihlerinde gizli. İngiltere’de birçok kişi Norveç somonu yerine İskoç somonunu tercih eder. Yerli üreticiyi desteklemeye yönelik bir algının olduğu kesin.
Ancak İskoçya bağımsızlığını ilan ederse bu algı da ortadan kalkacak. İskoç firmaların ürünlerini pazarlama stratejisinde de değişikliğe gitmesi gerekecek. Şu anda tüm İskoç firmaları ürünlerinin üzerinde 'İngiliz malı' logosunu kullanabiliyor. Bağımsızlık durumunda bu imkan ortadan kaybolacak. Sainsbury's'den Justin King, bu kaybın özellikle İskoç gıda firmaları için büyük bir darbe olabileceği görüşünde.
Para birimi sorunu
Son olarak elbette bir de para birimi konusu var.
Eğer bağımsız İskoçya kendi parasını basmaya zorlanırsa ve bu para birimi İngiliz Sterlini'ne çıpalanmazsa ihracatçılar çok büyük maliyetlerle yüzleşmek zorunda kalabilir. Çapraz kur işlemleri İngiltere'ye mal satmaya çalışan firmaların maliyetini artırır ve bu da rekabet güçlerini azaltır.
Kur dalgalanmaları da yeni para birimiyle birlikte gelen kaçınılmaz bir sonuç olur. Ancak tüm bu maliyetlere karşın İskoçya bağımsızlığını ilan ederse bir anda fakir bir ülkeye dönüşmez. İskoçya'nın uzun vadede refah içerisinde yaşayan bir ülke olarak yoluna devam edebileceği konusunda neredeyse herkes hemfikir. Ancak bağımsızlık da bedavaya olmuyor.
İskoçların kendi kararlarını kendilerinin vermesi konusu birkaç ekonomik maliyetten daha önemli mi yoksa değil mi sorusuna yanıt vermeleri gerekiyor.
