Suriye’de yaklaşık 6 yıldır devam eden iç savaşı sona erdirme yolundaki müzakereler için taraflar Kazakistan'ın başkentinde bir araya geldi. Zirvenin öncelikli amacı ülke genelinde kapsamlı bir ateşkes.
Al Jazeera'nin haberleştirdiği taslak bildirgeye göre, ateşkesin kapsamlı bir şekilde uygulanması ve gözetilmesi için üçlü bir mekanizma kurulacak. Muhalefetin sözcüsü Yahya Aridi, ilk günün bitiminde yaptığı konuşmada, muhalefetin Türkiye-Rusya-BM ortak heyetiyle görüşmesinin verimli geçtiğini ifade etti.
Suriye'de barış yolunda bir uzlaşmaya varmayı amaçlayan Astana görüşmeleri başladı. Görüşmelerin bugün ve yarın olmak üzere iki gün sürmesi beklenirken, sonuç bildirgesi de şekilleniyor. Al Jazeera'nin ulaştığı taslak bildirgeye göre, ateşkesin kapsamlı bir şekilde uygulanması ve gözetilmesi için üçlü bir mekanizma kurulacak. Garantör ülkeler IŞİD’i ve Nusra Cephesi’ni diğer gruplardan ayırmak istiyor. Bu bildirge henüz müzakere aşamasında ve kesinleşmiş değil. Muhalefetin sözcüsü Yahya Aridi, ilk günün bitiminde yaptığı konuşmada, muhalefetin Türkiye-Rusya-BM ortak heyetiyle görüşmesinin verimli geçtiğini ifade etti.
Türkiye saati ile 11.00 sularında başlayan toplantının ilk gününün ana gündemini, 30 Aralık'ta ilan edilen ateşkesin kalıcılaştırılması oluşturdu. İlk oturumun muhalifler ve diğer tarafların yüzyüze katılımıyla gerçekleştiği toplantıya ara verildikten sonra, taraflar arasındaki görüşmeler dolaylı şekilde devam etti. İlk etapta muhalefet heyeti, Türkiye, Rusya ve BM'nin oluşturduğu ortak heyetle bir araya geldi.
Muhalifler, rejimin ve rejim yanlısı yabancı grupların ateşkes ihlallerinin durdurulması, abluka altındaki bölgelere insani yardım ulaştırılması, İran askerleri ve Tahran'ın desteklediği milislerin ülkeyi terk etmesi ve kadın siyasi mahkumların serbest bırakılması taleplerini yazılı olarak iletti.
Bu arada, toplantının başladığı saatlerde rejim güçleri ve destekçilerinin Şam, Dera, Hama, Halep ve Lazkiye'de muhaliflerin kontrolündeki bölgelere kara ve hava saldırıları sürdü.
Rusya ve BM yetkilileri, muhaliflerin beklentilerini rejim heyetiyle görüşmede kendilerine iletti. Rejim heyeti de taleplerini yine Rusya ve BM heyetleri aracılığıyla muhaliflere iletti.
Taraflar daha sonra kendi değerlendirmelerini yapmak üzere salonlardan ayrıldı.
Astana toplantısının Salı günkü bölümünün Türkiye saati ile sabah 07.00 sularında başlaması bekleniyor.
Akşam saatlerine kadar sürmesi planlanan dolaylı görüşmelerde, muhalifler ve rejim heyeti, tekliflere ilişkin yanıtlarını garantör ülkeler Türkiye ve Rusya ile BM yetkilileri aracılığıyla iletecek.
Astana’da Türk heyetine, Dışişleri Bakanlığı Müsteşar Yardımcısı Sedat Önal başkanlık ediyor.
Aridi: Verimli geçti
Toplantıya katılan muhalefetin sözcüsü Yahya Aridi, görüşmelerde Suriye genelinde gerçek bir ateşkese varmak konusunda tarafların görüş ve yöntemlerini geliştirmelerinin istendiğini söyledi. Muhaliflerin görüşmeleri tamamladığı ilk gününün bitiminde gazetecilerin sorularını yanıtlayan Aridi, açılış konuşmalarının ardından muhalefet heyetinin Türkiye, Rusya ve Birleşmiş Milletler (BM) yetkililerinden oluşan ortak heyetle bir araya geldiğini söyledi.
Aridi, “Muhalifler, Türkiye, Rusya ve BM ortak heyetiyle çok verimli bir görüşme yaptı. Ülke genelinde gerçek, doğrulanabilir bir ateşkese varmak konusunda tarafların görüş ve yöntemlerini geliştimeleri istendi.” dedi.
Ablukaların kaldırılması ve siyasi mahkûmların serbest bırakılmasının da görüşüldüğünü aktaran Aridi, “Toplantının ürünü iyi olursa, BM Güvenlik Konseyi kararları ve Cenevre Bildirisi çerçevesinde gerçek bir siyasi çözümün önü açılabilir.” ifadelerini kullandı.
Aridi, görüşmelerin ana gündeminin ateşkesin kalıcı hale getirilmesi olduğunu vurgulayarak, “Tarafların ateşkesin uygulanmasını sağlayacak bir mekanizma üzerinde görüştüklerini varsayıyoruz.” diye konuştu
“İyi niyet olmasaydı kimse buraya gelmezdi.” diyen Aridi, İran’ı ima ederek, “Ateşkese ulaşılmasını istemeyenler var. Projeleri henüz tamamlanmadı. Direkt ya da dolaylı olarak bozmaya çalışıyorlar.” dedi.
Aridi, iki saat önce Suriye’de birçok bölgenin (rejim güçlerince) bombalandığını hatırlatarak, “Hedefe ulaşılırsa toplantı uzamaz. Ne kadar erken ateşkes sağlanırsa, o kadar iyidir. En büyük engel oyunbozanlar.” değerlendirmesini yaptı.
Aridi, görüşmelerin Salı 22.00-23.00 sularında sona ermesini beklediğini kaydetti.
Suriye hükümetinin mesajı
Suriye hükümetinin Birleşmiş Milletler Temsilcisi Beşar Caferi, toplantının başında kullandığı bazı ifadelerle Esad yönetiminin ateşkese ilişkin ilk mevcut tutumu belli etti. Caferi, beklentilerinin çatışmaların belli bir süre için durması, bu süre içinde de ateşkese imza atan grupların terör örgütlerinden ayırt edilmesi olduğunu kaydetti.
Diğer taraftan, rejimin terör örgütü tanımlaması oldukça geniş olduğu için, muhalifler, ateşkesin uygulanmasının çok daha açık ve izlenebilir bir mekanizmaya kavuşturulmasını istiyor.
Görüşmelere katılan muhalifler, rejim güçlerinin saldırıları sürdürmek için Astana'ya gelmeyen ama ateşkesi pasif olarak uygulayan bazı grupları hedef almaya devam edebileceğine, hatta bu grupları bahane ederek genel saldırılar düzenleyebileceğine dikkati çekiyor.
Resmi görüşmeler öncesi yapılan hazırlıklar kapsamında Pazar günü Rusya, Türkiye ve İran arasında önce ikili sonra üçlü oturumlar gerçekleştirmişti.
Alluş: İran yanlısı milisler ve YPG terör listesine alınsın
Zirvenin başlangıcında bir açıklama yapan muhalif heyetin başkanı Muhammed Alluş, öncelikle Suriye’deki tüm askeri faaliyetlerin dondurulmasını istediklerini söyledi ve Suriye’deki İran yanlısı milislerin ülkeden çıkarılması için uluslararası çaba gerektiğini belirtti.
"Suriye’deki İran yanlısı milisler ve YPG güçleri terör grupları listesine alınmalı" diyen Alluş, "Buraya ateşkesi sağlamak için geldik. Bu öncelikli bir adım ve bu gerçekleşmeden diğer konulara geçmeyeceğiz" ifadelerini kullandı. Alluş ayrıca, "Siyasi geçiş, Esad’ın ve İran milislerinin gitmesiyle başlamalı" dedi.
"Görüşmeler dolaylı olacak"
Türkiye ve Rusya, rejimle muhalifler arasındaki görüşmelerin dolaylı olması konusunda mutabık kaldı. Yani iki taraf aynı masada yer almayacak.
Astana görüşmelerindeki Rusya delegasyonunun başkanı Alexander Lavrentyev, zirve öncesi yaptığı açıklamada Suriyeli muhaliflerle rejimin aynı masada yüz yüze oturup oturmayacağının hâlâ kesin olmadığını ifade etmiş, amacın bu yönde olduğunu söylemişti.
İran temsilcisi ise rejimle muhalifler arasında yüz yüze görüşmeler olması ihtimalinin zayıf olduğunu belirtmişti.
Muhalifler: Teslim olmak için gelmedik
Muhalefet heyetinin Sözcüsü Yahya Aridi, rejimle sadece ateşkesi sağlamlaştırmaya yönelik konuları görüşeceklerini ve siyasi konulara kesinlikle girmeyeceklerini söyledi.
"Her hangi bir siyasi konuya girmeyeceğiz. Görüşmeler, ateşkes gerekliliklerini yerine getirmek, kuşatma altında yaşayan sivillerin hayatlarını kolaylaştırmak, tutukluları serbest bırakmak ve insani yardımları ulaştırmakla alâkalı olacak" ifadelerini kullanan Aridi, Astana’ya "teslim olmak" için gelmediklerini vurguladı:
"Suriye rejimi, odağı bu konulardan uzaklaştırmak istiyor. Eğer rejim bizim Astana’ya teslim olmak için geldiğimizi düşünüyorsa, büyük bir yanlığı içinde olur."
Caferi: Muhalifler engellemek istiyor
Suriye hükümetini temsil eden heyetin başkanı Beşşar Caferi, muhaliflerin Astana görüşmelerini engellemek istediğini öne sürdü. Astana’daki ilk kapalı oturumdan sonra açıklama yapan Caferi, muhalif grupları "terörist" olarak nitelendirdi. "Bu terörist grupları yöneten taraflar, Astan görüşmelerini engellemek istiyor" iddiasında bulunan Caferi, gerçek görüşmelerin henüz başlamadığını söyledi.
"Görüşmelere henüz başlamadık. Sadece resmi konuşmaların okunduğu sabah oturumunu tamamladık. Ancak gerçek toplantılar henüz başlamadı. Henüz yolun başındayız. Görüşmelerin gündeminin netleşmesini bekliyoruz. Çünkü bu gündem henüz hazır değil."
Astana, Cenevre görüşmeleri yolunda önemli bir adım
Daha önceki Suriye müzakerelerinin aksine Suriyeli muhalifleri, siyasi kanadı değil askeri kanadın temsil ettiği Astana görüşmeleri, Cenevre’de Şubat ayında düzenlenmesi planlanan Suriye görüşmeleri yolunda da önemli bir adım olacak.
Suriye genelinde kapsamlı bir ateşkesi konsolide etmeye odaklanan Astana görüşmeleri başarılı olursa Cenevre görüşmelerinde siyasi geçiş konusunda ilerleme sağlama ihtimali güçlenecek.
