İstanbul’da polislerin gözaltı süresinin aşılması Anayasa ve Ceza Muhakemeleri Kanunu’nun yanı sıra Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne (AİHM) göre de insan hakkı ihlali. AİHM, 4 gün 6 saat süren bir gözaltı için ‘özgürlük ve güvenlik hakkının ihlali’ kararı verdi.
Sahur baskınıyla gözaltına alınan polislerden bazılarının gözaltı süresinin dolmuş olmasına rağmen sorgularının sürmesi tartışmaları aratarak sürüyor. Kanuna göre gözaltı süresi dolana kadar herhangi bir karar sonucuna ulaşılamazsa şüphelilerin derhal serbest bırakılmaları gerekiyor.
Adli denetim olmalı
Metin Arslan’ın Bugün’deki haberine göre, bu konuda Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), İngiltere’de IRA’ya yönelik operasyonda gözaltına alınan Terence Patrick Brogan ve diğerleri davasında çarpıcı bir karara imza attı. Yüksek mahkeme, toplumu bütünüyle terörizmden koruma amacıyla olsa dahi mahkeme yoluyla sağlanmış adli bir denetim olmadan, 4 gün 6 saat süren bir gözaltıyı insan hakları ihlali buldu. Mahkeme bu sürenin aşılmasını ‘özgürlük ve güvenlik hakkının ihlali’ saydı. Türkiye’den yapılan pek çok başvuruda da bu içtihada vurgu yapılarak ihlal kararları verildi.
İşkence ve kötü muamele riski yüksek
AİHM içtihatlarında mahkeme olağan hallerde gözaltı süresini azami 4 günle sınırlıyor. Bu sürenin üzerindeki tutmaları sözleşmenin ihlali olarak yorumlayan AİHM, bu süreyi aşan gözaltında tutma durumlarında, gözaltında işkence ve kötü muamele yapılması ve bunun izlerinin kaybolması riskinin yüksek olduğunu belirtiyor. Bu durumun baskı unsuru oluşturarak itiraf almaya da sebep olabileceği belirtiliyor. Mahkeme, Brogan kararında olduğu gibi 4 gün 6 saatlik gözaltı süresini de sözleşmeye aykırı buluyor.
Süre doldu
22 Temmuz tarihinde İstanbul’daki soruşturma kapsamında gözaltına alının 49 emniyet müdürüyle ilgili gözaltı süresinin aşılması ve kötü muamele gibi iddialar bulunuyor. 22 Temmuz’da gözaltına alınan polis müdürlerinin 4 günlük gözaltı süreleri 25 Temmuz’u 26 Temmuz’a bağlayan gece yarısı doldu. Buna rağmen savcılık bu süre zarfında zanlıları mahkemeye sevk etmedi. Bunun üzerine polislerin avukatları CMK 91. maddeye göre şüpheli polislerin öngörülen süreler içinde hakim karşısına çıkarılamadıklarını hatırlatarak serbest olduklarını belirtti. Ancak polislerin adliye dışına çıkmalarına polis tarafından izin verilmedi.
3 gün 9 saat de fazla
AİHM, 3 Şubat 2009’da verdiği Türkiye kararında da 3 gün 9 saat olan gözaltı süresini gözaltına alınanların reşit olmaması nedeniyle hak ihlali saydı. Zanlıların hakim önüne gecikmiş olarak çıkarıldığı ve sözleşmenin ihlal edildiği sonucuna vardı. Tazminata hükmetti.
Brogan kararı
AİHM kararlarına göre, gözaltı süresinin aşılması açık bir insan hakkı ihlali. AİHM’nin bu konuda onlarca kararı bulunuyor. Bunlardan biri de İngiltere’nin IRA’ya yönelik operasyonunda gözaltına alınan 4 kişinin açtığı davada verildi. 29 Kasım 1988 tarihli Brogan ve diğerleri davasına ilişkin AİHM kararında, terör şüphelisi 4 başvuranın, Kuzey İrlanda’da polis tarafından gözaltına alındığı, 4 gün 6 saat ila 6 gün arası bir süre devam eden sorguları sonrasında haklarında bir suç isnadı yapılmaksızın veya hâkim karşısına çıkarılmaksızın salıverildiği vurgulandı. AİHM, sözleşmedeki ‘ivedilik’ gereğinin 4 gün 6 saatlik veya daha uzun bir süreye uzatılamayacağına hükmetti.
Toplumu korumak olsa dahi süre dışında
Kararda, hakimin denetlemesi olmaksızın 4 gün 6 saat süren polis gözetiminde alıkonmanın, toplumu bütün olarak terörizme karşı koruma amacını taşısa dahi, AİHS’nin 5 nolu protokolünün 3. maddesinde öngörülen süreye ilişkin kesin kısıtlamanın dışında kaldığına dikkat çekildi.
