1. Yolsuzluk nedir?
Uluslararası Şeffaflık Örgütü’nün (Transparency International) tanımına göre ”kamu gücünün, özel çıkar sağlamak amacıyla kötüye kullanılmasına“ yolsuzluk deniyor. Türk Ceza Kanunu’nda suç olarak düzenlenen rüşvet, görevi kötüye kullanma, ihaleye fesat karıştırma, yasadışı yoldan elde edilen kazancın (kara para) aklanması, dolandırıcılık, sahtecilik, zimmet, irtikâp gibi suçlar bu çerçevede ele alınıyor.
2. Uluslararası Yolsuzlukla Mücadele Günü ne zaman ortaya çıktı?
Birleşmiş Milletler Kalkınma Fonu'nun tahminlerine göre dünyada her yıl 1 trilyon Amerikan Doları rüşvet olarak ödeniyor. Yolsuzluk yapılarak çalınan paranın miktarı 2 trilyon 600 milyar doları buluyor. Birleşmiş Milletler, eğitim, sağlık, adalet, demokrasi, refah ve kalkınmaya verdiği zararları göz önünde bulundurarak yolsuzluğa karşı küresel bir mücadele başlatmış durumda. Bu çerçevede 31 Ekim 2003 tarihinde Birleşmiş Milletler Yolsuzlukla Mücadele Sözleşmesi kabul edildi. Sözleşme kapsamında 9 Aralık'ın Uluslararası Yolsuzlukla Mücadele Günü olması da benimsendi. BM sözleşmesi Türkiye'de 24.05.2006 tarihli resmi gazetede yayımlanarak yürürlüğe girdi. Türkiye ayrıca Avrupa Konseyi Yolsuzluğa Karşı Ceza Hukuku Sözleşmesi, Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) Rüşvetle Mücadele Sözleşmesi gibi uluslararası sözleşmelere taraf.
3. Yolsuzluk Algı Endeksi nedir?
Uluslararası Şeffaflık Örgütü’nün her yıl ülkelerdeki yolsuzluğu derecelendiren bir Yolsuzluk Algı Endeksi yayınlıyor. 100 puan en düşük yolsuzluk algısına 0 ise en yüksek yolsuzluk algısına denk geliyor. Geçen yıl yolsuzluk algısının en az olduğu ülke 90 puanla listenin ilk sırasında yer alan Danimarka oldu, onu Finlandiya ve İsveç takip etti. Listenin son sırasını ise 8'er puanla Kuzey Kore ve Somali paylaştı. 2012 ve 2013 yıllarında nispeten iyi sonuçlar alan Türkiye 2014 ve 2015 yıllarında düşüş kaydetti. 2014 yılında 45 puanla 64’üncü sırada yer alan Türkiye geçen yıl 42 puanla 168 ülke arasında 66’ncı sıraya geriledi.
4. Yolsuzluk hangi ülkelerde hükümet protestolarına yol açıyor?
Dünya kamuoyu yolsuzluk nedeniyle koltuğundan olan devlet ve hükümet başkanlarına yabancı değil. 2016 yılında da bazı ülkelerde yolsuzluk iddiaları nedeniyle hükümet ve devlet başkanları yoğun protestolara maruz kaldı. Bunlar arasında üç ülke öne çıktı.
BREZİLYA: Brezilya'da devlete ait petrol şirketi Petrobras skandalının etkileri sürüyor. Petrobras'ın 2004-2014 yılları arasında inşaat şirketlerine normal bedelin üzerinde ihaleler verdiği ve bu şirketlerin de siyasi partilere rüşvet sağladığı ortaya çıktı. 900 bin euroluk maddi kazanç sağladığı iddia edilen eski Devlet Başkanı Luiz Inacio Lula da Silva Mart ayında gözaltına alındı ve sorgulandı. Halefi Dilma Rousseff 2003-2010 yılları arasında Petrobras'ın başkanlığını yaptığı için skandaldan etkilendi. Hakkında herhangi bir dava açılmasa da Senato Ağustos ayında Rousseff'i devlet başkanlığı görevinden azletti. Brezilya'da yolsuzluk davalarını soruşturan savcıların ve yargıçların yetkilerinin kısıtlanmasını öngören bir yasa tasarısı aralık ayında yine halkın sokağa dökülmesine neden oldu.
MALEZYA: Malezya'da Başbakan Necib Rezak kendi denetimindeki Malezya Kalkınma Fonu'ndan (1MDB) yaklaşık 700 milyon doları kişisel banka hesaplarına aktarmakla suçlanıyor. Malezya Yolsuzlukla Mücadele Komisyonu geçen yıl bu paranın Suudi Arabistanlı bağışçılardan geldiğini söyleyerek Rezak'ı aklamak istedi ancak bağışın hangi amaçla yapıldığı ortaya konamadı. Kasım ayında Malezya’nın başkenti Kuala Lumpur'da muhalefetteki Bersih ("temizlik”) hareketinin düzenlediği yolsuzluk protestosuna on binlerce kişi katıldı. Göstericiler Başbakan Rezak'ın istifasını istedi.
GÜNEY KORE: Güney Kore Devlet Başkanı Park Geun-hye hiçbir resmi görevi olmayan arkadaşı Choi Soon-sil'in devlet işlerine müdahil olmasına izin verdiği için tepkilerin hedefinde. Aralarında devlet başkanının konuşma metinlerinin de olduğu yaklaşık 200 gizli belge Choi'nin bilgisayarında bulunmuştu. Choi hakkında ayrıca işadamlarını kontrolü altındaki vakıf ve derneklere on milyonlarca dolar bağış yapmaya zorladığı gerekçesiyle dava açıldı. Bir Şaman liderin kızı olan Choi hakkında kamuoyunda "Koreli Rasputin” benzetmesi yapılmıştı. Güney Kore Devlet Başkanı Park 25 Ekim’de Choi ile yakın ilişkisi olduğunu kabul etti. Kasım ayında başkent Seul'da toplanan yaklaşık 190 bin kişi Park'ın istifasını istedi. Güney Kore Devlet Başkanı Park 9 Aralık 2016 tarihinde Uluslarası Yolsuzlukla Mücadele Günü'nde parlamento tarafından görevinden azledildi.
5. Panama Belgeleri ne anlama geliyor?
Kamuoyuna Panama Belgeleri olarak sızdırılan dokümanlar, İtalyan Corriere della Sera gazetesine göre “tüm zamanların en büyük finans skandalını” ortaya koydu. Dünyanın en büyük off-shore hukuk danışmanlık şirketi Mossack Fonseca'dan sızdırılan belgelerin sayısı 11,5 milyonu buluyor. Panama’daki 215 bin hayali şirket üzerinden finans işlemleri yapan ve böylece varlıklarını gizleyen eski ve görevdeki 12 devlet ve hükümet başkanı, 128 politikacı, milyarder ve ünlü sporcunun adı belgelerde yer alıyor. Birçok ülkede yolsuzluk soruşturmalarını tetikleyen Panama Belgeleri, İzlanda Başbakanı Sigmundur David Gunnlaugsson’un istifasını getirdi. İspanya’da Sanayi Bakanı Jose Manuel Soria bu belgeler nedeniyle görevinden ayrıldı. İngiltere Başbakanı David Cameron 2009-2015 yıllarını kapsayan altı yıllık vergi beyannamesini açıklamak zorunda kaldı. Arjantin Devlet Başkanı Mauricio Macri hakkında da soruşturma başlatıldı.
©Deutsche Welle Türkçe
Ercan Coşkun
