Boğaziçi ve Stanford Üniversitesi’nden bilim insanları 17 Ağustos depreminin bulguları ışığında öncü sarsıntıların deprem tahmininde kullanılabilirliğini konu alan araştırmada yeni bulgulara ulaştı. Araştırmaya göre, deprem dış merkezinin birkaç kilometre uzağındaki bir sismik istasyonda 7.6 büyüklüğündeki depremden 44 dakika önce kaydedilen, büyüklükleri 0.9 ile 2.8 büyüklüğü arasında değişen toplam 18 öncü deprem meydana geldi. Son öncü deprem ise, büyük kırılmadan hemen önce gerçekleşti. Araştırma sonuçlarına göre, 1999 depremi fay üzerindeki depremlerin domino etkisi ile meydana geldi.
Hürriyet'te yer alan habere göre Boğaziçi Üniversitesi ve Stanford Üniversitesi’nden akademisyenler, 17 binden fazla kişinin hayatını kaybettiği 17 Ağustos 1999 İzmit depremine dair verileri gözden geçirerek yeni bir araştırmaya imza attılar. Nature Geoscience dergisinin Haziran 2018 sayısında yer alan yeni araştırmada, deprem öncesinde yaşanan öncü sarsıntılar vasıtasıyla daha büyük bir depremin olma ihtimalinin öngörülüp öngörülemeyeceği masaya yatırıldı.
Science dergisinde daha önce 2011 yılında yayınlanan bir araştırmada, 1999 İzmit Depremi’nin bir dizi küçük öncü sarsıntılar sonrasında geldiği ve bu öncü sarsıntıların büyük bir depremin meydana geleceğine dair potansiyel uyarı işaretleri olduğu sonucuna varılmıştı. Ancak Boğaziçi ve Stanford Üniversiteleri’nden bilim insanlarının yürüttüğü ortak araştırma, öncü sarsıntıların deprem tahmininde etkisi olup olmadığı konusunda sarsıcı sonuçlar sundu.
"Büyük depremlerin en az yarısında..."
Araştırmaya Stanford Üniversitesi Deprem, Enerji ve Çevre Bilimleri Fakültesi’nden katılan jeofizik profesörü William Ellsworth, “Deprem meydana gelmeden önce halkı uyarmak için bilimsel yönden geçerli bir yol bulmak istiyoruz. Ancak araştırmamız deprem tahmini açısından iyimser bir sonuca ulaşmıyor. Buna rağmen öncü sarsıntılar sayesinde deprem başlangıç fiziğini çok daha detaylı anlayabilir hale geldik’’ bilgisini verdi.
Tüm büyük depremlerin en az yarısında depremin küçük öncü sarsıntılar sonrasında meydana geldiğini ekleyen Ellsworth, “Bu öncü sarsıntılar vasıtasıyla depremin tahmin edilebilirliği söz konusu öncü sarsıntıların sıradan depremlerden ayrıştırabilmesine bağlıdır. Nature Geoscience dergisinin Haziran sayısında yayınlanan araştırma, depremin oluş şekli hakkında yepyeni bir pencere açıyor" dedi.
"Depremden 44 dakika önce"
Araştırmada depremlerin nasıl meydana geldiği sorusuna odaklandıklarını belirten Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırmaları Enstitüsü Jeodezi Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Dr. Fatih Bulut, “Bu araştırmada temel hedefler, deprem başlangıç fiziğini anlama ve çok uzun süredir tartışılan depremlerin öncü sarsıntılarla tahmin edilebilirliğini irdelemekti. Öncü sarsıntılar, depremlerin nasıl meydana geldiği konusunda açıklama sağlayan en önemli veri kaynaklarından biridir. 2011 yılında da Fransız ve Türk yerbilimciler, Science dergisi için 17 Ağustos’ta meydana gelen 7.6 büyüklüğündeki depremin öncü sarsıntılarının analiz edildiği bir araştırma gerçekleştirmişti. Araştırmaya göre, deprem dış merkezinin birkaç kilometre uzağındaki bir sismik istasyonda 7.6 büyüklüğündeki depremden 44 dakika önce kaydedilen, büyüklükleri 0.9 ile 2.8 büyüklüğü arasında değişen toplam 18 öncü deprem meydana gelmişti. Son öncü deprem ise, büyük kırılmadan hemen önce gerçekleşmişti" açıklamasını yaptı.
"Domino etkisiyle meydana geldi"
Fatih Bulut ve William Ellsworth araştırmalarında bir sismik istasyondan gelen veriye güvenmek yerine 1999 depremini kaydeden, deprem dış merkezinin 100 kilometre çapındaki 10 istasyondan elde ettikleri veriyi kullandı. Bu 10 istasyondan aldıkları veriyle depremlerin kesin yerini tespit edebildiklerini belirten Fatih Bulut, şunları kaydetti:
“Ana depremden 44 dakika öncesinden itibaren fay hattı boyunca batıdan doğuya doğru hareket eden toplam 26 öncü deprem tespit ettik. Tüm öncü depremlerin fay hattından birbirine yakın ancak farklı noktalarda meydana geldiğini ve hiçbirinin tekrar etmediğini gördük. Elde ettiğimiz sonuç, çok parçalı kırılma modeli olarak adlandırdığımız şekilde, bir depremin yan yana komşu başka bir noktadaki diğer bir depremi tetikleyerek meydana geldiğini gösteriyor. Bir anlamda 1999 Depremi, fay üzerindeki depremlerin domino etkisi ile meydana geldi. İzmit’teki öncü depremlerin, Türkiye’de her sene meydana gelen binlerce küçük depremden ayırt edilebilir bir niteliği yok. Birbiri ardına meydana gelen depremlerden sonuncusu, 7.6 büyüklüğündeki depremi harekete geçirdi."
